De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Na-indrukken en - Beschouwingen.
Florence in den tijd der Medici's.
(Naar aanleiding van het 12^de Lustrum van het D.S. C: 29 Juni - 5 Juli 1908) door Johan Koning.
II.

De Florentijnsche schilderkunst van deze periode culmineert in het werk van twee mannen - Sandro di Mariano Filipepi, meer bekend onder den naam van Sandro Botticelli (1447-1510), en Domenico Ghirlandaio (1449-1494). Indien sommige schilderijen gehouden werden voor geschilderde gedichten, dan behooren de meesterwerken van Botticelli zeker wel tot de grootste daarvan. In zijn geven van godsdienstige onderwerpen, in zijn intense poëzie en in het vreemde, zachte, geheimzinnige van het oude, en in de neoplatonische mengeling van deze twee, is hij een van de volmaakste en typiste vertegenwoordigers van den fijn-gevoeligen geest in de periode van het Quattrocento, waartoe, ondanks zijn sterftejaar, zijn kunst

De Dageraad door Michelangelo.

toch geheel behoort. Domenico's werk, aan den anderen kant, was een weergeven van de overdreven pracht en weelde, de rijke omstandigheden van zijn tijd in een geschilderd proza, zonder eenige hooge inspiratie, maar met een ontzettende technische bekwaamheid en met een aanzienlijk talent voor het portret, dit laatste vindt men vooral in zijn godsdienstige fresco's in Santa Maria Novella, en Santa Trinita. Elders toont hij ons een zeker diep-gevoelen voor het leven der minderen, zooals in zijn Santa Fina fresco's in San Gemignano, en in de bewonderend-mooie aanbidding van den Schaapherder in de academia.

Vóór deze periode van de Quattrocento zich sloot, traden de beide grootste helden der Florentijnsche kunst op het tooneel, maar hun werk lag nog stil in de toekomst. Leonardo da Vinci (geboren in 1452) had zich in zijn schilderen eigen gemaakt de school van Verrochio, maar het schilderen hield hem slechts een klein gedeelte van zijn tijd en arbeid bezig. Zijn geest dwaalde vrij over ieder veld van menschelijke werkzaamheid, en drong diep in elken sfeer van het menschelijk denken, en toch heeft hij nog geen overtreffing gehad in de grootste schilderijen, die hij ons heeft nagelaten. Op het oogenblik is er in Florence geen enkel stuk van hem, behalve een paar teekeningen in het Uffizi en een onafgemaakt schilderij van de Epiphanie. Leonardo maakte weinig stukken af, en onder dat weinige nog hebben de menschen en de tijd leelijk huisgehouden. - Michelangelo Buonarroti werd in 1475 in het Casentino geboren, en opgevoed tusschen de steengroeven van Settignano. Toen hij dertien jaar was, deed zijn vader hem in de leer bij Domenico met zijn broer David; en met zijn vriend en medeleerling kwam de jongen zeer vaak in de parken der Medici's, in de buurt van San Marco, waar - temidden van een rijke verzameling oudheden, Donatello's leerling en opvolger, Bertoldo, een soort academie bestuurde. Hier trok Michelangelo de opmerkzaamheid van Lorenzo, doordien hij een oude satiere had gemaakt uit een stuk marmer dat toevallig in zijn handen was gekomen, en Lorenzo Il

[p. 340]

Magnifico nam hem bij zich in den kring. Deze jeugd-periode van den grooten meester werd ingenomen door het zwelgen van wetenschap en kunstideëen en beschaving die in dezen kring heerschte, in het bestudeeren van de ouden, of van het meer moderne, in het bijzonder de werken van Donatello en Masaccio. Maar, met uitzondering van enkele kleinere stukken van zijn hand, begint het eigenlijke werk van Michelangelo eerst, met zijn eerste bezoek aan Rome, in 1496, en behoort dus feitelijk tot een volgende periode.

Overgaande tot de letteren, is het Quattrocento een tusschenperiode, nl. tusschen de eenvoudige Toskaansche letterkundige beweging der veertiende eeuw en de geheele Italiaansche litteratuur van de zestiende eeuw. Het eerste gedeelte der periode is de tijd, waarin de oude schrijvers werden ontdekt, en van het overschrijven van manuscripten (de drukkunst werd eerst in 1471 in Florence ingevoerd). Florence was het middelpunt van het Humanisme der Renaissance, de herleving van de oude Grieksche beschaving, een ineensmelten van het Christendom en het paganisme, een na-apen en een navolgen van de oudheid in theorie en praktijk. In de bladen van Vespasiano vindt men een reeks van zeer goed lijkende portretten van vele geleerden uit dien tijd, die - naar Florence overgekomen, de Staat of de Republiek hebben gediend of een zetel innamen in hun nieuw georganiseerde Universiteit. Niccolò Niccoli, die in 1437 stierf is een der meest interessante van deze geleerden, een vurig verzamelaar van oude manuscripten; zijn bibliotheek - die na zijn dood overging aan Cosimo de Medici, vormt den oorsprong van de Biblioteca Laurenziana.

(Wordt vervolgd.)