De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Ter bespreking toegezonden.

(Op deze boeken wordt wellicht nader teruggekomen.)

Ontwerp-verordening tot heffing eener plaatselijke directe belasting naar het inkomen voor de gemeente 's-Gravenhage. (Voordracht gehouden 1 Oct: 1908 door L. de Fouw inspecteur bij 's Rijksbelastingen). (Uitgevers drukkerij Luctor et Emergo, den Haag.)

Dit brochuretje bespreken lijkt mij onnoodig. Waartoe over belastingen spreken, als wij-vrouwen toch alleen maar hebben te betalen - zonder méér. Voor 't betalen kunnen ze ons, niet-stembevoegden, wél vinden, óók voor 't bespreken van belasting-brochures, maar voor de rest zijn wij immers... onmondig. Ik voor mij word al kriegel als ik 't woord belasting maar hoor. - - Ik ben van meening dat het meeste geld dat wij moeten storten wordt verknoeid aan onnutheden - maar, daar ik er toch niets aan kan doen - doe ik er 't zwijgen maar toe.

Veel liever kondig ik de verschijning aan van de recepten- en menu-kalender der Haagsche Huishoudschool (uitgever C. Bredee 's-Gravenhage). Aan zoo'n kalender hebben de dames minstens evenveel als aan de zoetsappige spreukjes en preekjes, waarmede zoovele dezer wandversieringen dagelijks zijn voorzien: ‘Laat ons het goede en schoone najagen’ - en dergelijke phrasen meer. Het past zoo geheel in onzen oppervlakkigen

[p. 329]

tijd, dat men gemakshalve de literatuur, den godsdienst, de huishouding leert van z'n wandkalender - gauw - gauw - maar. Uit dat oogpunt is een practisch menu voor 'n dame, die zelf van niets verstand heeft, 'n hoogst aanbevelenswaardig iets. Om dus met 'n geijkte uitdrukking voor zulke aanprijzingen te eindigen: Deze kalender - waarvan 't schild toepasselijk is versierd met 'n stilleven, vruchten en wild voorstellend - ‘zal zijn weg wel vinden.’ -

Maerten Harpertsz. Tromp door Joh. H. Been, 2de druk (Uitgever L.J. Veen, Amsterdam).

Hier spreekt de naam van den schrijver en die van zijn held voldoende om aanbeveling overbodig te maken. - Maar dan wil ik ook nog persoonlijk zeggen, dat ik den schrijver dankbaar ben voor zijn werk en voor zijn doen herleven van de historie op die eenvoudig-sympathieke wijze, die je zoo goed doet bij al het nuchtere en koude en kille van onzen tegenwoordigen tijd - ook op 't punt geschiedenis. Ik heb zelf niet veel illusies meer over - dank zij al de bronnen en memoires, die me later in handen zijn gekomen, en die je de wáárheid zoo anders leeren zien dan de officieele school-geschiedenis ze u leert. Maar die officieele school-geschiedenis óók kan dan toch nog op tweeërlei wijze je worden bijgebracht. Ik heb wel eens verteld hoe ik de versjes van Elbers, uit zijn geill: vaderlandsche geschiedenis, nog uit het hoofd ken - een op Maerten Harpentsz. Tromp, op ‘Bestevaer’ was er óók bij; hij lag op het er bij behoorende prentje op 'n praalbed aan boord, na zijn dood, al zijn vlootvoogden er huilend om heen, een héél kleurig, aandoenlijk plaatje. - Ik huilde er bij, en betreurde ‘Bestevaer’ - als ware hij pas gestorven. Later leerde ik uit Wynne, en die vertelde alles heel zakelijk en vervelend en droog, en wekte geen sprietje geestdrift. - - Dat doet Been wel. Been vertelt die levensgeschiedenis van ‘een der beminnelijkste menschen van wie de geschiedenis gewag maakt’, heel onopgesmukt, en toch heel warm. - - Zóó, dat je bij 't herlezen van dat verleden onzer glorie de tranen in de oogen springen, om wat heen is en nooit meer zal weerkeeren - niet alleen heen onze roem, maar, wat erger is, heen die tijd, die zulke mannen kon baren, tijd van kracht, van geloof, van zelfverzekerdheid, van kunnen en willen.

Dat Braakensiek e.a. met 25 platen het werk versierden, maakt het te geschikter tot cadeau. Want - ik eindig al wéér met 'n geijkte uitdrukking, maar eene die ik méén van ganscher harte: Ziedaar nu een boek dat ik in veler handen zou wenschen, een uitnemend St. Nicolaas-cadeau voor onze flipperdassige, behandschoende, bleekneuzige, en van alles blasé burgerschooliertjes en gymnasiastjes, die van louter reinheids- en ooievaars- en Nietsche- enz. lectuur op hun vijftiende jaar levenszat en koudkleumig in 't hoekje van den haard zitten te suffen, te lam om te leven - om te durven leven. - Die kunnen véél, véél leeren uit zoo'n boek als dit en op 'n boeiende manier. -

Hemel en hel door een leerling (Baarn, Hollandia-drukkerij). Dit is weer een nommer van de hier reeds vroeger aangekondigde Lotus-serie (theosophie). Voor bespreking telkens opnieuw acht ik zulk een serie als deze ongeschikt. -

Bij de uitgevers-maatschappij Vivat te Amsterdam verscheen een tweede druk van W.A. Paap, Koningsrecht en van Vincent Haman van W.A. Paap eveneens, en een derde van Jeanne Collette van denzelfden auteur, tegen den voor zulke lijvige boeken hoogst billijken prijs van 75 ct.

Physiologie der pijn, door N. Mantegazza, uit het Italiaansch van J.W. ten Cate (uitgevers-maatschappij Vivat, Amsterdam). De vertaling van dit werk (wat het medische gedeelte aangaat met behulp van dr. A.W. Wissel) kan, dunkt mij, maar ééne goede zijde hebben, en die is om iedereen te maken tot een overtuigd tegenstander van vivisectie. Afschuwelijker, wreed-koelbloediger, heb ik zelden de weerzinwekkendste ‘proeven’ zien besproken. De mensch is een verachtelijk wezen, 'n min exemplaar uit de schepping, ziedaar de indruk, dien deze pijn-ontledigingen, aan de hand van zulke ‘proeven’, bij mij achterlieten. - De lezing van dit lijvige boek is alléén uit bovengenoemd oogpunt aantebevelen. -

Men verzoekt ons de aandacht te willen vestigen op het maand-orgaan: Het Gehoor, officieel orgaan van den Bond van slechthoorenden (directeur-hoofdredacteur D. Bultman, Aalsmeer).

Dit orgaan bestaat in zijn tweeden jaargang. - Op een present-ex., aangeboden door een onzer medewerksters, wier echtgenoot de schrijver is van het werk, wil ik uitteraard geen ‘recensie’ uitoefenen, liever alleen aankondigen het ontvangen geschenk. Het is getiteld: Niederländische Balladen door Carl

[p. 330]

Friedrich Wiegand, en bevat in dichtvorm onze volksliederen, enz. - Het weeuwtje van Stavoren schijnt mij bijzonder goed gelukt - en juist voor vreemdelingen die ons land bezoeken is deze duitsche bezinging van de bekende sage hoogst-interessant. - Ook Koning Radbouts Taufe is een uitstekend gelukte wedergave van het bekende verhaal. - De uitgave, op heel zwaar papier en met mooien druk, maakt dit boek tot een wezenlijk smaakvol iets, dat er wel toe zal bijbrengen ons in den vreemde wat meer bekend te doen worden, wat onze sagen etc. aangaat, want Carl Friedrich Wiegand, wiens echtgenoote: Mevr: Wiegand-Meuring onlangs een artikel schreef in de Lelie, is een in Duitschland wélbekend dichter, gelijk de Frankfurter General-Anzeiger, de Allgemeine Zeitung, enz. van hem getuigen. Het eerste blad b.v. schrijft: Einen echten Dichter haben wir in Carl Friedrich Wiegand zu begrüssen. - - Ik breng den schrijver mijn hartelijken dank voor zijn fraai geschenk.

Vrouwenkiesrecht van Christelijk standpunt (uitgegeven door de Nat: Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht) uitgever F. van Rossen, Amsterdam. - M.i. is dit een staaltje van dat recht onchristelijk geknoei, waarin zeker soort rechtzinnigen zoo droevig ver zijn, van namelijk alles zoo te draaien en te wenden in den bijbel, als het te pas komt voor 't eigen doel. Ik vertelde onlangs in mijn dagboekbladen, hoe ik in den Haag getuige ben geweest van de orthodoxe hoogmoedigheid, waar het gold aanzitten met ‘kleyne luyden’ aan eenzelfde avondmaalsdisch. De vrome baronnessen en douairieres vonden 't heel best hoe de naaisters en dienstmeisjes uit hun christelijke aristocratische nabijheid geweerd werden door den ‘lieven’ dominee Zus of Zoo. Wel, ditzelfde soort, dat zulk onwaardig doen kan vereenigen met bijbelgeloof, wendt zich nu óók, uit zucht mede te doen, het vrouwenkiesrecht toe. Natuurlijk ook, de hedendaagsche christelijke dames willen óók praten, óók congressen houden, zedelijkheids- en andere. - Zij moeten dus wel uit den bijbel uit distilleeren dat die het best vindt. En dan worden, zie blz: 25, Petrus woorden verdraaid, enz. enz. Waarom ook niet? Uit den Bijbel kan men alles uithalen als men wil - óók dit. - Ik voor mij vind er van een ongeloovig of modern-vrijzinnigstandpunt niets kwaads in vrouwenkiesrecht te verlangen, maar van would-be orthodoxe-dames is zulk bijbelgeknoei degoutant. -

Ons Genoegen, door J. Stamperius (uitgever L.J. Veen, Amsterdam). (Serie meisjesboeken). De schrijver van dezen bundel is niet de heer Stamperius. Het zijn verschillende verhalen en versjes, door hem bijeengebracht uit het nu niet meer verschijnend blad Ons genoegen. - Of het der moeite waard was? De verhalen zijn nog al onbeduidend. En het slot is zoo tam gewoonlijk - zoo eind goed al goed. - Brammetje lijkt me minder kiesch met het oog op Israëlitische lezers. - Niet dat er eenig kwaad in staat - het is Justus van Maurik-achtig - maar - ook niet meer dan ‘achtig’ - En dáárin zit 'm het verschil. -

Oogst door Top Naeff, (uitgever van Holkema en Warendorf, Amsterdam). 'n Bundel schetsjes waaruit Emplettes alle lezers die het de schrijfster indertijd hoorden voordragen in Amsterdam, op een letterkundigen avond, zeker een welkome oude bekende zal zijn. Zeker, zoo'n stukje verliest door 't lezen, doet niet zóó leuk aan als toen, maar amusant, en goed-geschreven, is het toch. - Het heele bundeltje is klein-werk, alle schetsjes van enkele bladzijden, maar gevoelig meestal. -

Een Eenzame, door Neera, uit het Italiaansch, vertaling van C.W.W. Enschede, (uitgever P. Dz. Veen, Amersfoort.) Ik vind dit een ongenietbaar boek. Dat komt omdat de soort van idealistische levensbeschouwing die er in heerscht mij onecht aandoet, mij niets zegt: ‘De wereld is schoon, omdat iedere smart een schakel is in de keten, die ons brengt tot het oneindig, ideale doel’ - Enz. - enz. Intusschen, smaken verschillen. Wie houdt van zóó iets vindt hier menig gevoelige gedachte, menige ernstige beschouwing. Immers van een roman is geen sprake. Het is een soort ‘dagboek’, gericht tot een ‘vriend’, alles gedachtengang, géén verhaal.

Haar Zoon, door Horace Annesley Vachell, vertaald uit het Engelsch door Marie Ramondt (uitgever J.F. van de Ven, Baarn). Een gewoon Engelsch zoetsappig romannetje is dit verhaal niet. Het is er een van 'n moderne vrouw, met al de deugden van den man en al die van haar eigen sexe erbij. Dientengevolge handelt zij, Dorothy, steeds even goed en verstandig en - wat nòg onwaarschijnlijker is - zij wordt beloond aan het eind, door al de opofferingen en moeiten heen. - Maar 't verhaal is goed verteld, bevat flink-geteekende scènes, zooals die tusschen Crystal Wride, de verlatene, en

[p. 331]

Dorothy, de fatsoenlijke vrouw. - De teekening ook van de achterbuurt van quasiweelde, waarin de eerste leeft, of van de deftige Helminghams, met hun banale ideeën, is heel gelukkig - afgezien van de werkelijkheid. - Er zit te veel tendenz in vóór, daardoor doen al de daartoe bestemde personen zooals Dorothy, ‘Min’, het aangenomen kind, de oude meid, enz., te veel precies wat ze, om tot het goede einde te geraken, moeten doen, maar alles saamgenomen, is het toch leesbaar werk, dat je wat te denken geeft. En dat is al veel. -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.