De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Dagboekbladen en Herinneringen.
door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 11.) VII.

Ik zie me zelf nog zitten op mijns vaders studeerkamer, een middag kort na St. Nicolaas; ik had ‘Onze Voorouders’ van Van Lennep van hem cadeau gekregen, en ik moest thuis blijven wegens lichte verkoudheid. - - Mijn moeder was uit; de jongens naar 't gymnasium. - O, die onvergetelijke intimiteit van zóó'n middag; 't licht aan, mijn vader werkend, en ik lezend; lezend, van Brinio en van de Batavieren, totdat ik, tot verbazing van mijn vader, in één enkelen middag zijn heele St. Nicolaas-cadeau had verslonden.

[p. 211]

Kleine lieve aangebeden Cassy! Zoudt gij uw plaatsje niet krijgen in dit stuk van mijn leven, gij die er in waart: het vriendinnetje, 't speelnootje, de troosteres, 't poppetje, wat niet al! - -

Ik heb nooit recht met de pop kunnen spelen. Menschen, die voor alles een stelregel maken, zeggen dat meisjes, die heel lief doen met de pop, per-se moeder-instinct bezitten. Het is wel mogelijk, ik spreek 't niet tegen, te minder omdat ik zelve inderdaad vrouwen ken, die dat moeder-instinct in hooge mate deelachtig zijn, en in hare jeugd inderdaad hartstochtelijke poppen-liefhebsters waren. - Wat mij persoonlijk-aangaat, ik heb nooit, zoo lang ik mij kan herinneren, kunnen gelooven aan de ‘echtheid’ van de pop, en dáárom liet haar bezit mij zoo heel koud. ‘Ze praat niet, ze voelt niet, ze lééft niet’. Dat was bij mij scherìng en inslag. - Dientengevolge riep ik dan ook voortdurend: ‘Wat moet ik er nu eigenlijk mee-doen?’ Want haar uit- en aankleeden verveelde mij dadelijk, en haar naar bed brengen, en er kindje mee spelen, zooals andere meisjes, was mij onmogelijk, dóór dat gevoel: 't is geen kindje toch. 't Liefst speelde ik met mijn broer soldaatje, al de veldslagen deden we na die wij in de geschiedenis leerden, in een groote naïeve bewondering voor de helden, die de geïll. Nederl. geschiedenis van Elbers ons zoo aardig leerde kennen, met rijmpjes er onder (welke ik nu nog uit het hoofd ken, zooveel indruk maakten ze op mij) over Tromp, en de Ruyter, en prins Willem, en wat niet al. - - Maar 't refrein dat steeds terugkeerde in mijn kinderbehoefte aan intiemer speelgoed was: Een hondje...

Ik kreeg het toen ik tien jaar oud was, van een familielid op wiens buiten, in Friesland ergens, het was geboren. Het kwam 's avonds aan, een klein en zwak diertje, tegelijk met een grooter hondje uit hetzelfde nest, bestemd voor een andere familie. Ik mocht kiezen, en, als een echt kind, koos ik den grooteren, sterkeren; maar mijn moeder overtuigde mij dat de kleinste veel mooier zou opgroeien waarschijnlijk. Wat ben ik haar later dankbaar gebleven voor haar raad.! Want het werd inderdaad een lief, klein, mooi schoothondje, en het broertje is opgegroeid tot een veel grooteren, veel meer voor heeren geschikten wandelhond. -

Hoe ze aan haar naam ‘Cassy’ kwam, dien ik later leelijk-genoeg vond.!? Wel, ik zeurde er den ganschen dag over hoe mijn lieveling zou heeten, liet alle namen de revue passeeren totdat de heele familie er wee van was geworden, en ik ten slotte bij ongeluk opperde: ‘Dan maar Cassy’ (Cassy was de naam van een Engelsch christelijk boekje, in die dagen juist door een tante tot een liefdadig doel uit het Engelsch vertaald). -

Ik had het niet op een ongelukkiger oogenblik kunnen zeggen. Mijn vader was namelijk zooeven ongeduldig geworden, omdat ik mij in het hoofd had gesteld: ‘Darling’, iets wat hij had afgewezen, met de van zijn standpunt begrijpelijke verklaring: Denk-je dat ik, als het diertje wegloopt, den heelen dag tot spot van jan en alleman wil jammeren langs de straat: - - ‘Daaa.... rr... ling.... Daa.... rr... ling....’ En, in die ongeduldige stemming, besliste hij ineens: ‘Goed, nu moet het uit zijn: Cassy dus.’ Ik durfde niet meer tegenspreken. Cassy leek mij tot troost nog al particulier-óók. Later, vooral toen er de afkorting van kwam: ‘Cas’, vond ik het heel jammer. - -

Cassy was mijn eigendom. Zij hield hartstochtelijk veel van mijn moeder, zelve op haars vaders buiten Ekenstein, bij Groningen, aan dieren zoo gewoon, van kind af. Zij zat onder hare rokken als ze wilde slapen, of legde zich op haar schoot, zij vluchtte tot haar als ze vond dat wij 't te bont maakten in ons spel met haar in den tuin. Zij was óók zeer gesteld op mijn vader, bij wien zij speciaal haar nood kwam klagen als ik haar met al mijn poppenjurken, en de poppenpruik incluis, had uitgedoscht. Maar voor mij was zij alles. Zij vervulde de rol van alle speelgoed voortaan, zij ging overal mede heen, tot boven in de boomen, tot op den nok van het waschhok (waarvan ze op een dag met ons naar beneden viel zonder dat een onzer zich gelukkig bezeerde). - Cassy... ik zou bladzijden kunnen vullen met de beschrijving van haar slimheid, haar liefde, haar leuke kunstjes als zij thuis wou blijven, haar angst voor onweer, wat niet al waardoor ze onze getrouwste, onze liefste speelkameraad is geworden, jaar in jaar uit.... Nu ligt haar ver graf in Suriname.... Dáár waar mijne moeder rust -, van wie ze geloof ik 't meest van allen hield, onder wier bed ze den nacht van haar dood stil bleef liggen, onbewegelijk, zonder naar eten of drinken om te zien, - daar óók is zij achter gebleven voor goed. - - - Heb dank, kleine, lieve Cassy; trouwe, onvergetelijke,

[p. 212]

kleine Cassy, heb dank, voor al 't goede dat gij mij hebt gedaan, heb dank voor al uw vriendschap en al uw liefde, en al uw geduld met het kleine meisje, waarvoor gij - dat begrijp ik nu beter dan toen - zóó zacht en zóó goed waart terwille bovenal van ‘de vrouw’, van mijn moeder, die gij zoo héél liefhadt. -

Ja, heb dank! Ik zie nooit een mijner honden aan, of ik denk aan U, de éérste die mij leerde wat hondentrouw en hondenliefde is...., iets zoo mooi en zoo standvastig als menschen nimmer, nimmer vermogen te geven. - - -

Slaap zacht in uw tropen-grafje nu, kleine lieve witte Cassy....

Later kwam Jip.... Jip, zoo genoemd naar den door ons allen zoo geliefden hond uit David Copperfield, op wien hij overigens niets geleek, behoorde eigenlijk toe aan mijn oudsten broer, maar hij-zelf beschouwde zich geheel als mijns vaders hond. En ik ben overtuigd dat niets mijn vader op het scheidings-oogenblik naar Suriname zóóveel heeft gekost als het achterlaten van dien hond, wiens trouwe, teere, vragende oogen hem wanhopig aanstaarden terwijl de trein wegstoomde van het perron in den Haag, aanstaarden met de stomme vraag: Helpt al mijn jammerlijk huilen dan niets.... niets.... Kunt gij mij achterlaten? -

Hij was de hond van mijn oudsten broer. Die wilde hem bij zich behouden. - En dat heeft mij altijd gespeten, om mijn vader en om Jip. -

Ik heb zooveel en zoo dikwijls in de Lelie verteld van onzen Benjamin; wel, Jip was in karakter een soort voorganger van dezen onzen lieven bengel, die ons duizendmaal op één dag doet zeggen: ‘Lastpostje dat je bent,’ maar duizend en één keer: ‘Schat; 'k zou je niet anders willen dan juist zóó, zoo druk en zoo ondeugend en.... zoo lief....’

Jip kende zoo goed mijns vaders stap als hij thuis kwam. Dan rende hij naar het buffet, en zat daarvoor op, totdat mijn vader binnen trad, in stom afwachten wat dat kunstje hem zou opleveren van de daar opgestelde lekkernijen. Jip, wiens wangedrag zeker soort van overkuische juffers, die graag reinheidsboekjes lezen, zou doen blozen, indien althans hare bleeke fletse wangen dat nog kunnen, was er dagen lang van door nu en dan, en kwam dan tegen den ochtend berooid thuis, om tusschen de beenen van den melkboer binnen te sluipen, de mand in. Dan lag hij daar te wachten tot mijn vader verscheen -, te wachten met het onschuldigste gezicht van de wereld. Maar zijn verward haar, en nog meer zijn eigen beschaamd gezichtje, vertelden boekdeelen van de schuld in zijn klein honden-geweten. - Jip klom op de tafel om U te beletten te lezen, als hij wilde spelen, maar óók om Uw hand weg te nemen, als gij huildet, en U met zijn zoentjes te troosten. Jip wandelde even graag met ons, als Cassy graag thuis bleef. Op het bekende café: de Promenade, later in den Haag, ging hij, als we er nu en dan eens zaten, rond langs de tafeltjes, om, door zijn opzit-kunstjes, van de lachende aanwezigen een klontje suiker af te bedelen, juist zooals nu Benjamin dat óók probeert bij elken vreemde, als wij in een dergelijke gelegenheid zijn met hem. (Maar dat was in den goeden ouden tijd, want toen waren er nog geen electrische trams en auto's, die je dwingen je hond angstvallig vast te houden, zoowel daar op de Promenade als overal elders, zooals wij 't nu doen moeten).

Ze vlieden de kinderjaren... o ze vlieden zoo snel.! En het kind wordt jong-meisje.

't Kost mij moeite van u te scheiden, van mijn leven van kind-meisje, in 't kleine plaatsje, van de wandelingen met mijn vader van de school naar huis, als ik hem dagelijks kwam afhalen op het Gerechtsgebouw, van heel het nog niet weten van levenswerkelijkheid. - -

En ach hoe verlangde ik er toen naar, naar dat andere, dat nieuwe, dat volwassenzijn.! - Toen leek het me zoo eindeloos heerlijk: leven - leven.! -

Is dat niet het heel-droevige eigenlijk van ons mensch-zijn, dat we het tegenwoordige eerst waardeeren, als het verleden is geworden, erger nog, het eerst dan eigenlijk begrijpen, als het achter ons ligt een voorbijgegaan tijdperk, wat het ons wou leeren, te zeggen had.? -

Ik herinner me nog altijd een wandeling met mijn vader, op een Zondag na kerktijd. Het begon plotseling te stormen, heftige, ruwe vlagen, zooals ons noordelijk klimaat ze zoo vele telt.! En... terwijl ik met mijn kinderlichaampje daartegen op worstelde, ging het als een bliksemstraal door me heen: Zoo tegen het leven op-stormen-kunnen.! Er moet

[p. 213]

iets bedwelmends-heerlijks zijn in den strijd; nooit buigen, liever breken.! - -

Menig maal later heb ik, als de branding mij bijna over 't hoofd sloeg, als de slagen van 't noodlot zoo fel troffen, daaraan teruggedacht, aan dien Zondagochtend, toen ik nog de zonzijde alleen kende van 't leven, en nog niet wist wat storm is. -

Mijn wandelingen met mijn vader.! - Ze waren voor mij een bron van onuitputtelijke vreugde, van blijden trots, van dagelijksch weerkeerend genot. - -

En daar kwam de kwaadsprekendheid, en giftigde er over heen met haar onreinen adem. -

‘Weet je wel wat ze bij ons op kostschool vertellen?’ zei me op zekeren dag een Engelsch meisje, dat door onze dagschool - waar ook kostmeisjes waren - met mij in intiemere aanraking was gekomen, en dikwijls bij ons logeerde... ‘Ze zeggen dat je vader je dwingt om altijd met hem uit te gaan; - dat hij je slaat als je 't niet prettig vindt’...

Het was zóó absurd, dat ik sprakeloos was, van verbaasdheid en schrik en ontsteltenis en verontwaardiging. Vermoedelijk was het verhaal in de wereld gekomen door het eenigzins strenge uitzien van mijn vader, door de groote stappen die hij maakte, en die ik moeite had bij te houden. -

Hij-zelf lachte hartelijk, toen ik 't hem ziedend van toorn, meedeelde als iets vreeselijks, dat zijn reputatie had bezoedeld, en waarvan ik niet wist hoe ik hem ooit zou kunnen schoon wasschen. -

't Was mijn eerste kennismaking met leugen en verdachtmaking, waartegenover we machteloos staan. -

Wat hielp het of ik betuigde hoe véél ik hield van mijn vader, hoe juist die wandelingen immers mijn blijdste oogenblikken vertegenwoordigden. - ‘Ja, dat wist zij immers ook wel’ - betuigde het Engelsche vriendinnetje. ‘Maar die zei toch dit, en deze dat.’ -

En ik voelde 't wel - voor de eerste maal in mijn leven - tegen dat rondwarende gevaarlijke spook: ‘men’ zegt vermocht ik niets, stond ik volkomen machteloos. -

't Deed me geen pijn om me-zelve, omdat ze op school me aanzagen voor een slachtoffer van vaderlijke willekeur; maar om hem - om hem, die zoo lief was voor me, zoo goed, die zoo alles deed wat hij kon om me 't gemis eener gezonde moeder te vergoeden - dat men van hem, van mijn verhouding tot hèm, zoo iets durfde rondstrooien.! -

(Wordt vervolgd.)