De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Ter bespreking toegezonden.

(Op deze boeken wordt wellicht nader teruggekomen.)

Beknopt Zakwoordenboekje, verklarende ruim 1500 der meest voorkomende vreemde woorden, in gebruik bij de studie der spiritistische en occulte wetenschappen, bewerkt door G.G.W. van Straaten met medewerking van J.S. Göbel - uitgever Van Straaten, Middelburg.

Dit practisch handboekje is in elk opzicht aanbevelenswaardig, want het helpt op weg om van menig weinig-bekend woord de juiste verklaring te geven. De uitgever leidt het in bij de lezers met den wat afgezaagden zin, dat het naar zijn meening voldoet in een sinds lang bestaande behoefte. Wel, voor een enkele maal is deze uitdrukking van toepassing, en bezit wáárheid.

Herfst door Jac. P. Thijsse (uitgave der Firma Verkade en Comp., Zaandam). Wie kent niet de alleraardigste Lente- en Zomer-

[p. 150]

albums dezer firma!? Reclame, nu ja, maar een zoo aardige en aanbevelenswaardige, dat zij de meest mogelijke aanmoediging verdient. - Het herfst-album sluit zich bij zijn voorgangers aan in uitmuntenden zin.

Toekomst-krijg door Rudolf Martin (uitgever H. Meulenhoff, Amsterdam). Een roman à 75 cts, geschikt voor reis- en ontspanningslectuur.

De Geestelijke en Lichamelijke opvoeding van het Kind, in vrije navolging van prof. Biedert: Das Kind, door dr. Cornelia de Lange, 2de druk. Wij hebben dit boek reeds vroeger besproken en kunnen dus volstaan den herdruk aan te kondigen als bewijs dat het in den smaak schijnt te vallen.

Zegepraal (uit het Zweedsch door Gustaaf af Geijerstam) (Amersfoort G.J. Slothouwer). Na de zeer-mooie, zeer-oorspronkelijke boeken van Geijerstam, zoo dikwijls met grooten lof door mij besproken hier en elders, is Zegepraal een besliste teleurstelling. Het heeft de deugden van stijl en karakter-ontleding aan dezen auteur eigen, maar het is een zoo onwaarschijnlijk-gedacht, zoo onbevredigend-eindigend, en zoo doelloos verhaal, dat het even goed ongeschreven had kunnen blijven. - Jammer dat er te véél wordt vertaald uit de Zweedsche, Deensche, Noorsche literatuur van lieverlede. Wij krijgen op die manier niet meer de kern, zooals in het begin, maar het te véél, dat men gerust had kunnen behouden daar waar het thuis hoort. -

Verspreide Opstellen over de Opvoeding vooral ten dienste van Ouders door J.G. Zijlstra - (Utrecht, van der Heide en Leydenroth). Reeds nu wil ik zeggen dat deze verzamelde opstellen mij, over het algemeen genomen, sympatiek zijn, omdat zij zonder eenzijdigheid vele opvoedingsquesties behandelen op een verdienstelijke wijze. De opstellen: Van Spel en Speelgoed, Eenvoud, etc. las ik met groote instemming. Uit het laatste citeer ik...

‘Zijn er niet veel gezinnen waar de kinderen de baas zijn en de leiding hebben, en is er geen waarheid in de bewering dat “onze Eeuw van het Kind” tevens de “Eeuw van Kindsche Ouders” is. Eer het te laat is moeten de bakens verzet.’

Hieraan sluit zich een beschouwing over het belachelijke van hedendaagsche kinderpartijen, waarvan de schrijver opmerkt, hoe het late naar bed gaan etc., dat er uit voortvloeit, allernadeeligst werkt op de opvoeding in allerlei opzichten. Bij het lezen van zijn zeer ware woorden dienaangaande, dacht ik aan hetgeen mij een Haagsche mama vertelde, omtrent de dansles harer toenmaals ongeveer tienjarige kleine-meid. Alle meisjes verschenen op die lessen in zijden jurken. Tranen natuurlijk van háár dochtertje, omdat zij, wegens hare eenvoudige mousseline of wat het geweest is, werd uitgejouwd bijna. De mama-in-questie hield vol, juist uit dat eenvouds-oogpunt, maar is het niet droevig dat andere ouders hunne kinderen zóó jong al opkweeken tot niet-alleen wereldsch-ijdele nuffen, maar óók bovendien tot zulk een ploerterig geld-vertoon met ‘zijden’ boven goedkoopere stoffen. - Daarenboven, welk een wansmaak, want ook het rijkste en deftigste kind en jonge meisje ziet er, juist dóór haar jeugd, veel aanvalliger en aantrekkelijker uit in een niets-zeggend eenvoudig maar smaakvol japonnetje dan in luxe-toiletten. Helaas, geld en tegen elkander opdrijven met geldvertoon, beheerscht heden ten dage alles, óók de ‘eeuw van het kind’. -

Van het Wondere Geluk, door Henri van Wermeskerken (Nijgh en van Ditmar, Rotterdam). - Een onrijp en onnoozel-in-elkaar gezet verhaal, dat bewijst hoe de jonge auteur noch de vrouw, noch de maatschappelijke verhoudingen begrijpt; een van die hedendaagsche geestesproducten zooals de jongere generatie er zoovele voortbrengt, waarvan de held is een onmachtige, die als het ware daardoor wordt een zinnebeeld van de onmacht zijns scheppers. - De stijl is hier en daar goed, maar heel dikwijls nog akeligbanaal, en jammerlijk gezwollen waar b.v. de smart, de gemoedsaandoeningen in Bertho worden geteekend. Onrijp en onecht zou men van deze pennevrucht willen schrijven om haar met twee regels te kenschetsen. -

Bibliotheek van Russische literatuur; no. 8 In de Slaapstee, door Leonid Andréjef, werd vertaald door Josine Termaat, terwijl no. 9 en 10 Michael Lermontof, een held van onzen tijd, in onze taal is overgebracht door onze medewerkster Annie de Graaff.

Het neo-Malthusianisme en het beginsel der Revolutie, door Dr. Rijk Kramer. (Kampen, J.H. Kok.) - Onlangs las ik in een ‘Indischen Brief’, aan het Weekblad van Indië gericht, onderteekend Corax, een vermelding der jaarvergadering van den Ned.-Vrouwen-bond tot Verhooging van het zedelijk bewustzijn, in welken brief het heette, naar aanleiding van den strijd tegen het nieuw-Malthusianisme door die dames gevoerd: ‘Prof:

[p. 151]

dr. Hector Treub schreef in de Deutsche revue van April jl: Tegen het neo-Malthusianisme bestaan slechts twee ernstige bezwaren, wáárvan echter geen van beide mij onoverwinlijk voorkomt - - etc.’

En dan gaat Corax-zelf voort:

‘Het artikel van professor Treub is zeer belangrijk, doch de douairières, baronessen, en freules lezen zulke artikelen niet.’ - Hieraan heeft hij gelijk, in het algemeen genomen. De zeer-aristocratische vrouwenbond tot verhooging van het zedelijk bewustzijn munt niet uit door grondigheid. Ik, die geen lid ben van dien bond, maar wel een freule, kan Corax de verzekering geven, dat speciaal de Treub'sche literatuur over deze questie, en menig andere brochure van dien aard, ook mij zeer goed is bekend; met te grooter onpartijdigheid kan ik dus verklaren het ééns te zijn met dr: Rijk Kramer, waar hij aan het slot van zijn betooog zoo naar waarheid zegt: ‘Niet de wetenschap, doch het ongeloof ligt aan den wortel van het N.M.; haar genezing ligt in het geloof en de herleving der christelijke beginselen, daarom wie het N.M. wil bestrijden, bedenke vooral dat de revolutionaire theorie ontvouwing des ongeloofs kiem was, en dat de giftige plant, door geloofsverzaking gekweekt, in de atmospheer van geloofs-herleving verkwijnt en verstikt.’

Zóó is het. De man wiens woorden dr. Rijk Kramer hier aanhaalt, Groen van Prinsterer, was een ander soort christen dan de hedendaagsche wereldling, die zich zoo noemt om politiek voordeel als Kuyperiaan of uit Haagsche voornamigheid, zooals de douarieres, baronessen, en freules van den vrouwenbond tot Verhooging van het zedelijk bewustzijn. Van tweeën een, of keer terug tot Groen van Prinsterer's leer en zijn voorbeeld, of wees ervan overtuigd dat het neo-Malthusianisme wortel zal blijven schieten, omdat het lijnrecht ligt in den lijn van den tegenwoordigen tijd van wetenschap-aanbidding. -

Estella Schönberg. Administratie en Handelskennis voor vrouwen (uitgegeven bij W.L. en J. Brusse te Rotterdam). - Dit boekje, waarvan de schrijfster blijkens den titel tot raadgeven is bevoegd, daar zij zich noemt ‘accountant en leerares in het boekhouden’, beveel ik dáárom vooral ook aan, omdat ik juist op dit gebied, voor de voor haar brood werkende vrouwenwereld een aanbevelenswaardig arbeidsveld zie, waar ontwikkelde beschaafde meisjes zich een werkkring kunnen veroveren in allerlei opzichten, zonder te vervallen in de groote nadeelen verbonden aan een al te manlijken werkkring, zooals b.v. dien van dokter of van advocaat, of van verversgezel (zooals Hamburg thans een Yslandsche jonge vrouw is rijk geworden).

De Beurskoning door Edward Stilgebauer (L.J. Veen, Amsterdam). Toen iedereen vol was, op gezag van ‘de critiek,’ van het nieuwontdekte talent: Stilgebauer, in zijn roman Götz Kraft, ben ik een der weinigen geweest die het boek uit een kunst-oogpunt waardeloos noemden, een leuterachtig boek, met een ‘goede strekking,’ waarbij aan de waarschijnlijkheid véél afbreuk werd gedaan, - en niets anders. Nu is het gebleken sinds lang, dat ‘de critiek,’ wier hoogdravende aanprijzing in het oorspronkelijke duitsch door de hollandsche collega's onnoozel werd nagebouwd, zich in het ootje liet nemen, omdat Stilgebauer - heel slim - de hem particulier, om er van af te wezen, geschreven loftuitingen der heeren critici brutaalweg liet drukken bij de uitgave van zijn roman. - Particulier zijn critici zoo gul met hunne complimentjes. Aardige staaltjes krijg ik daarvan onder de oogen soms, van Lelie-correspondenten, die zijn afgescheept door criticus van naam Zoo en Zoo, met o zoo veel schoone woorden en beloften - waarvan in de werkelijkheid niets komt. Wel, De Beurskoning is een vod waarvan niets anders valt te zeggen dan dat het mijn ongunstig oordeel over Götz Kraft ten volle bevestigt wat aangaat de talentloosheid van den auteur. Hier hebben wij te doen met den meest gewonen draak-roman, zonder eenigen goeden smaak of eenige rekening met kunst-eischen ten papiere gebracht, waarschijnlijk uit broodschrijverij. - Kwaad kan men er niet bepaald uit leeren, maar goed ook niet, en in elk geval krijgt men een geheel averechtsche voorstelling van de dingen en van hoe het in de werkelijkheid toegaat, waar volstrekt niet altijd ten slotte de deugd wordt beloond en de ondeugd gestraft - en de rijke beursspeculanten failliet gaan en gek worden en de brave dochters ervan trouwen met nog bravere graven, enz., enz.

Annie Nieboer, 't Witte Huiske (Amsterdam, Scheltens en Giltay). Een verzameling kleinere stukjes, niet kwaad van stijl, niet zonder belofte erin. -

Meisjesjaren door Nannie van Wehl (L.J. Veen, Amsterdam). Deze schrijfster heb ik reeds vroeger in dit blad aanbevolen op het

[p. 152]

gebied jonge-meisjes lectuur. Maar... laat zij oppassen voor véélschrijverij. Die breede marge, die groote letters, waardoor er maar weinig staat op elke bladzijde, in verband met den wat mageren inhoud, worden een veeg teeken!

Boontje komt om zijn loontje door A.S. H. Booms (Amersfoort, Slothouwer). Een Indisch verhaal, dat geen ‘kunst’-pretensie maakt; de schrijver is trouwens voldoende bekend om te weten welk soort lectuur hier wordt geboden, behoorend tot een uitstervend, ouderwetsch, uitspanning-genre!

Amazone door Mr. C. Vosmaer (den Haag, Martinus Nijhoff). Dit boek van dezen schrijver is te overbekend om van dezen herdruk hier iets anders te zeggen dan de aankondiging ervan. Dat het de zevende herdruk is zegt al op zichzelf boekdeelen.

Licht en schaduwbeelden uit het Anl. Leven door N.H. Rijkens (Martinus Nijhoff). Ik kreeg dit boekje juist in handen nadat ik het vervelend, onbeduidend, en niets-nieuwsvertellend gewauwel van juffrouw Kuijper, Abrahams-dochter, over het ‘Christelijk Amerika’, dat zich verheugt in de ‘bijzondere’ genade in plaats van ‘de gemeene’-alléén, had doorworsteld. En, onder den indruk nog van die eenzijdige dames-praat, trof mij de oorspronkelijke dikwijls van grootgezond-verstand en van onpartijdigheid getuigende blik dien deze auteur heeft op Amerikaansche toestanden en dingen, vergeleken bij de onze. Ik verbeeld mij dat zij die erover denken naar Amerika te verhuizen, vooral de bescheiden middelklasse, er veelgoeds uit kunnen leeren. - De auteur is volstrekt niet anti-vaderlandsch gezind; integendeel. Maar, dat hij door zijn verblijf in Amerika een zuiveren eerlijken kijk keek op de toestanden bij ons, bewijst b.v. de volgende uitlating over zijn terugkomst in Rotterdam:

De uitzonderingen niet te na gesproken trof mij overal de afwezigheid van flinkheid in houding en gang, in 't geheele optreden zoowel van personen uit den minderen stand als van zulke tot de betere klassen behoorende. Allen hadden in mijn oogen iets lams. - Zeker miste ik dat 't welk mij in Amerika onaangenaam had getroffen, maar tevens het flinke, benevens het opgewekte, zelfbewuste in houding en gang van bijna elken Amerikaan. -

Spreken en zingen door A.M. Eldas (Anna Fles) (Uitgever D. Mijs, Tiel). Dit boekje treedt op een gebied dat buiten ons kader valt, zoodat wij ons tot de aankondiging alleen bepalen. -

Victor de Meyere, Langs den Stroom (uitgever W.L. en J. Brusse, Rotterdam). Van de Meyere kan men getuigen, wat van zoo véél Vlamingen te zeggen is, dat hij beschikt in dezen novellen-bundel over een zoetvloeienden stijl en een gevoelige wijze van zien en opmerken, waardoor van zijn werk die eigenaardige weeke bekoring uitgaat, welke men juist in de Vlaamsche literatuur telkens ontmoet. -

Dr. Matthias, Onze Benjamin van de kinderkamer tot in de maatschappij, opstellen over opvoeding, door G.W. Elberts vertaald (Meulenhoff, Amsterdam). Ook deze opstellen schijnen mij toe aanbevelenswaardige lectuur te zijn; (zij werden ‘ingeleid’ door J.W. Gerhard). Waar de schrijver b.v. zegt:

‘Laat Benjamin maar gezonde, echt natuurlijke ontspanning zoeken in den omgang met jongens van zijn leeftijd, en in het vroolijke, vrije jongensleven hechte vriendschapsbanden knoopen; mag hij al eens met zijn makkers een dwazen of dollen streek uithalen, doe hem dit niet te erg ontgelden,’

daar juich ik zulk een gezonden, verstandigen raad van ganscher harte toe. Men is er heden ten dage zoo toe geneigd de kinderen tot oude-mannen te maken. Laat hen toch hunne jeugd.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.