De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

[p. 51]

Boekbeschouwing.
‘Het jaar van de vrouw.’

Een allergééstigst boekje van Cornelis Veth; een geïllustreerde ‘feestgave bij het Internationaal Congres voor Vrouwenkiesrecht te Amsterdam, Juni 1908.’

Men behoeft slechts een blik te werpen op de teekening der drie vrouwenfiguren van den omslag, om te weten in welk licht de vrouw hier wordt bezien! Een geest van spot, maar van goedigen spot, heerscht er in dit boekje, in dit spel van politiek en stembus; maar er is toch óok véél ernst onder verscholen. Humor beheerscht eigenlijk het geheele spel; een mengeling van vroolijkheid en geest en ernstige gedachten; die ons menig hartelijken lach ontlokt, en ons toch ook hier en daar dieper doet dóordenken in stillen weemoed over zóóveel verkeerds, in politieke en maatschappelijke toestanden.

Het is een tooneelspel in drie bedrijven, dat ons laat zien, wát politiek is, hoe de Man daarin optreedt en van welk gehalte degenen zijn die de regeeringsmacht in handen hebben; verder, hoe de tegenwoordige Vrouw meestal is; terwijl het eindigt met de conclusie, dat, waar de zaken zóó staan, de vrouw in de politiek evengoed een rol kan vervullen als de man, zoodat men haar het kiesrecht maar géven moet. De uitvoering van dit besluit echter stuit af op den onwil der op het Behoud gesteld zijnde regeeringsmacht, die door eigenbelang wordt beheerscht.

In het eerste bedrijf wonen we een zitting bij van den Senaat, (we moeten ons maar voorstellen, ergens in een verscholen hoekje te zitten, verborgen voor het oog der regeerenden in de zaal, want de zitting is geheim!), waarin de regeerende Man handelend optreedt. Senex, de dikke, oude, gemakzuchtige, niet zeer intelligente president eener Republiek, luistert, de bril op den neus en de gevouwen handen op den buik, met grooten ernst die diepe rimpels vormen op zijn eerbiedwaardig voorhoofd, naar de uiteenzettingen die de eerste minister hem geeft van den toestand van land en volk. Die minister maakt geheel den indruk van een geslepen staatsman, die zóó handig weet te manoeuvreeren met het ‘schip van Staat’, dat hij ongedeerd door alle partijen weet heen te zeilen; en dat zijn eigenbelang in de hoogste mate steeds bevredigt blijft. Hij is ‘heel content’, zegt hij, ‘alles gaat zooals ik wil.’ En hoe men zich gedragen moet bij 't regeeren? Wel, men zorgt steeds, de meerderheid op zijn hand te houden, want dat is het zekerste middel om aan het roer te blijven; men moet wel wetten maken, natuurlijk, en daarbij rekening houden met wat de genoemde meerderheid verlangt; maar.... het is altijd voorzichtig een ‘nieuwe’ wet zóó te maken dat ze onpraktisch is, dat ze niet ingrijpt in 't leven, en dat ze zóó ‘tam’ wordt gehouden ‘dat alles toch blijft bij het oude.!’ - ‘Wat is dan 't doel van 't wetten maken?’ vraagt dikke Senex. ‘Niets veranderen aan de zaken,’ antwoordt de eerste minister. En verder geeft deze ervaren staatsman dezen raad:

‘Gelooft me, zoolang het eenigszins gaat,
Is 't best, dat men alles maar zoo laat.’

Senex is gerust gesteld over den toestand van 't land en 't volk, en heeft net voldaan gezegd: ‘Daar komt vast geen revolutie!’, als, helaas, zijn zoete rust verstoord wordt door het haastig binnenstormen van Juvenus, een werkzaam man in de kracht van zijn leven, vol geestdrift om op te treden voor het werkelijk algemeen belang, vol verbeteringsplannen, en met levenservaring toegerust. Hij legt den ministerraad zijne plannen en ervaringen bloot, vertelt hun den wérkelijken staat van land en volk. Maar.... hij spreekt voor doovemans-ooren! Wel laat men hem rustig uitpraten, maar men hoort hem toch aan met verwondering en verontwaardiging. Zúlk een geestdriftig element is vreemd aan dat rustige college van oude heeren; het verwekt vooral bij den president de grootste ontsteltenis! ‘Zeg eens, is U wel zestig, - zeg eens, is U soms dol?’ wordt hem door allen toegeroepen; en Juvenis wordt de deur uitgezet met de mededeeling: ‘Regeeren doen alléén lui boven zestig jaar.’ Géén gehoor voor een Juvenis!

Nadat de president, ziek van ontsteltenis, door een lakei ondersteund, is weggeleid, komt er een tweede stoornis in Labora, de werkende vrouw, om het kiesrecht te vragen voor de vrouwen. Ook zij wordt slecht ontvangen, en de 1ste minister roept uit (geheel in den geest der anderen,):

‘Is die herrie haast gedaan?

Zeg die dame, weg te gaan!’

Labora wordt evenals Juvenis, de deur uitgezet. - Geen gehoor voor een Labora!

Nog even keuvelen de oude heertjes samen, totdat de 1ste senator het tijd vindt om naar de Witte te gaan. (De illustratie is allergeestigst!)

[p. 52]

Ziedaar dan door het 1ste bedrijf aangetoond, hoe de methode van regeering is! Wel een waardige republiek, waar een Senex president en zulke mannen ministers zijn, terwijl zóó de zaken des lands worden behartigd.

Het tweede bedrijf zal wel méér de belangstelling der vrouwen hebben dan het eerste! Dit toch is het bedrijf over de vrouw, waarin de typen der tegenwoordige sekse worden vertoond. Ze worden voorgesteld in hunne verhouding tegenover de liefde. En hun karaktertrekken worden er vrij breedvoerig aangegeven.

Juvenis Jr. vindt den tijd aangebroken, dat de liefde in zijn leven mag komen. Hij komt bij Amor, die hem met een bedenkelijk gezicht aanhoort, en vraagt hem: ‘Wees gij mijn gids, wijs mij met wie 'k zal trouwen.’

Moeilijk te beantwoorden vindt Amor zijn vraag! Hij wijst Juvenis eenige leden van 't vrouwelijk geslacht. Ziehier een groot deel der vrouwen, zegt hij, maar ze zijn niet de beste!

‘Veel hebben die te doen, en denken niet aan trouwen. Die leeren nu een vak, slechts daaraan denken zij. En zien ze óp van 't werk, dan is haar jeugd voorbij.’

Dit zijn de ‘intellectueelen’, die studeeren en doceeren en aan alle wetenschappen tegelijk doen, en voor ‘algemeene ontwikkeling’ ijveren door van alles ‘een proefje’ op te doen, zoodat ze komen tot het verheffende tafereel van ‘een verwarde geest’. In het ‘een stokpaardje bereiden’ zijn ze de mannen de baas; en één stokpaardje berijden ze állen: dat is de wereldhervormingsidée. En zij zingen er kinderlijk en naïf bij:

‘Stoute wereld, kom eens hier,

Laat u hervormen,

Laat u hervormen,

Stoute wereld, kom eens hier,
Laat u hervormen voor mijn plezier!’

De ‘intellectueelen’ dragen 't haar over de ooren ‘om niets te hooren van 's levens misbaar’; en ze gaan staren met 't oog, ‘haar idealen die zweefden zoo hoog!’

Juvenis heeft echter géén zin in die vrouwen. Hij keert zich af van hen met den overtuigenden uitroep: ‘Ik zal aan deze nooit mijn hart verliezen!’

Ik heb u ook nog ándere vrouwen te toonen, zegt Amor, zij zijn niet ‘intellectueel’, en evenals die gij gezien hebt, leven ook dezen ‘met de natuur in strijd’, hoewel op een andere wijze. Ze geven alleen om kleeren; maar tóch zijn zij de kwaadste nog niet! Want, iets hebben zij boven die anderen vóór:

‘.... hier vindt ge - voor uw geld,

Nog iets van vrouwelijkheid!

Zij leggen den man tenminste ‘een pleister op de wond’, maar.... als ge bij haar vandaan komt, dan zijt ge er slecht aan toe! Zij bieden u een toevlucht aan, maar die toevlucht doet u kwaad. Aan wie de schuld, als de man tòch er toe genoodzaakt wordt zúlk een toevlucht aan te grijpen? Wie roept dat hulpmiddel in 't leven?

‘Dat heeft met al haar streven,

't Moderne meisje gedaan.’

Ook hiervan wendt Juvenis Jr. zich af:

‘Ook dit is niet de weg, dien ik het liefst zou loopen,
Ik zal voorloopig maar op beetre tijden hopen!’

En bedroefd zegt Amor: vroeger werd ik óveral met open armen ontvangen! Maar nu maak ik, afgezant van de Natuur, geen opgang meer; thans bied ik mij ‘in arren moede’ te Koop aan of te Huur!’ (Houd moed, Amor, houd moed!!) -

Het bedrijf wordt gesloten door Labora, de werkende vrouw, die weer met haar stokpaardje ‘het vrouwenkiesrecht’ voor den dag komt; en zeer terecht beweert: (vergelijk met 't eerste bedrijf)

‘Het prutsen in het groot en groot-doen in het klein,
Dat men ‘regeeren’ noemt, is mannenprivilege,

Maar knutselt in 't leven niet menige vrouw,

Als 't beste pruikencollege?

Dit moet u, mannen, op het stelligst leeren

Dat ook de vrouw in staat is tot regeeren!’

Komt dan mannen, als ge rechtvaardig zijt, geeft ons het kiesrecht!

En eindelijk het derde bedrijf: een ‘intellectueel’, (die terecht wegens haar verhouding tot het trouw-idee, Virgo heet), tegenover den man Humor.

Humor is de vrouw goedgezind, maar hij heeft levenservaring en diep doorzicht, hij kent de politiek en de regeerings-methode en weet waaróm de toestand des lands zoo treurig is zooals Labora vroeger eens gezegd heeft bij 't binnendringen in de Senaatszitting. Hij kent ook de vrouw. En hij beproeft haar duidelijk te maken, wat politiek en regeeren is; en spreekt met haar op welwillende, ernstige wijze, met een tintje van ironie. Gij hebt nu wel vele verbeteringsplannen, zegt hij tot Virgo, en 't is u thans ernst die uit te voeren als gij door het kiesrecht regeeringsmacht hebt gekregen, maar zult gij het ook dóen wanneer gij eens zoover zijt? Zie eens, op welke wijze de Man van zijn recht en macht gebruik maakt; en toch heeft hij even

[p. 53]

goed vele goede plannen. Hij brengt ze echter niet ten uitvoer, als hij eens op 't kussen zit! ‘Perpetuum mobile’ is dan steeds zijn politiek. Men noemt de Staat wel vaak een ‘schip’, maar die benaming is niet goed, daar toch een schip een doel heeft bij het varen! Doch de Staat, dat is een wip! Dan weer is deze, dan weer die partij het bovenst; en elke bovenste partij belooft veel, maar doet weinig. Ieder weet toch, dat de wip aan zijn kant véél te zwaar wordt zoodra hij werkelijk iets doet, d.w.z. als hij een wet maakt waar pit in zit, die werkt en ingrijpt in 't leven. Hij weet, dat de wip dan dadelijk aan zijn kant naar beneden gaat! Dat beneemt hem den lust zóó'n wet te maken; terwijl hij bovendien, door 't baantjes moeten uitdeden aan zijn vrienden, óók al zeer in beslag wordt genomen. Er zijn zeker menschen, wien het volksbelang ter harte gaat; maar spreken zij tot de regeering ten gunste van 't volk, dan krijgen zij toch niets gedaan, (zie 't geval van Juvenis, 1^ste bedrijf.) Zij overtuigen de regeering tòch niet.

‘Zoodat men plannen maakt - dit liet ik mij vertellen -
In plaats van ieder lid een gramofoon te stellen.’

Maar, vervolgt Humor tot Virgo de ‘intellectueel’, zoo gij ondanks deze nadeelen, tòch een rol wenscht te spelen in dat spel van politiek, leer dan eerst de wetten er van kennen:

Een rij politici van verschillende partijen passeert thans de revue. De wet der eerlijkheid schittert er door afwezigheid; veel moois is hier niet te zien.

Dan komen twee suffragettes, die duidelijk toonen, dat ook hùn handelwijze eerlijkheid mist. Een overeenkomst dus met den Man in de politiek.

Maar ach!.... Ondanks àl wat zij gezien en gehoord heeft, is Virgo niet van inzicht veranderd. Alles is blijkbaar aan haar voorbijgegaan zonder indruk te maken. Och zij is immers een ‘intellectueel’ en draagt ‘'t haar over de ooren om niets te hooren’! Voor ernstige redeneering is zij niet vatbaar en wil zij niet vatbaar zijn! (zie 't plaatje). Onversaagd bestijgt ze dan ook haar stokpaardje alsof ze niets had gezien of gehoord:

‘Geef ons het kiesrecht evenals de man!’

Nu, antwoordt toegeeflijk en welwillend Humor, 't gaat thans met den Man alléén toch óók slecht,:

‘Kwaad kan het nooit. 't Is nu toch ook een pan!

Kies dus, o Vrouw, het is nu Schrikkeljaar.

De Vrouw mag kiezen, kiezen moet je maar!

Misschien waait dan door 't land een frisscher wind,
Die plaats maakt voor de Toekomst, voor het Kind.’ -

Maar, hoe jammer, hoe jammer voor Virgo en haar geestverwanten! Humor's besluit is volstrekt niet in overeenstemming met 't inzicht van de ministers, die terwille van eigenbelang op de hand zijn van 't behoud! En wanneer dikke Senex den 1sten minister vraagt:

‘Premier, wat ik u vragen wou,

Bent u voor 't kiesrecht van de Vrouw?’

is 't besliste antwoord, (arme, arme ‘intellectueelen’):

‘Neen, meneer de President,

Wij zijn nu aan den Man gewend.’

J.C.L. HELFRICH.