De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Impressies van de Delftsche Lustrumfeesten.

Men kan het niet genoeg gadeslaan, hoezeer het karakter der Maskerades, die te voren eigenlijk costume-vertooningen waren zonder meer, is veranderd, misschien wel het meest daardoor, dat er werkelijk karakter uit is gaan spreken. Dat was reeds in Delft het geval vijf jaren geleden, toen de persoon van Nicephoros het weelderig tijdperk van Byzantijnsche grootheid deed herleven. Dat was evenzoo in Leiden met de feesten ter eere van den koning-stadhouder Willem III, in Utrecht met de wagenrennen van den verheven Romeinschen Germanicus. En na zooveel schoons, dat de laatste jaren geboden hebben, is men ditmaal niet ongelukkig in de keuze geweest. Want met den persoon van Lorenzo de Medici op het oogenblik, dat deze van zijn zegevierenden tocht tegen Napels is teruggekeerd, heeft men doen herleven een der belangrijkste perioden, die de hooge Florentijnsche kunst en beschaving aan de wereld hebben geschonken. Lorenzo's villa was het middenpunt van een kring van uitgelezen geesten, wier namen op een of ander gebied nu nog alle voortleven bij een dankbaar nageslacht; wier namen - en dat zegt nog meer - met slechts een of twee vermeerderd, de kern vormen van wat Florence's Renaissance aan de wereld heeft gebracht. Lorenzo de Medici, de naam alleen doet voor het oog oprijzen die uitingen van zuivere kunst, doet als vanzelf denken aan de innige en antieke schoonheid, waarvan naast Florence misschien Venetië de rijkste Italiaansche stad is!

Florence in dien geest laten herleven, dat was het doel van deze feestweek, te ernstig en te diep doordacht voorbereid om alleen feestweek te zijn. Delft is geen Florence, allerminst; toch kon men zich minder geslaagde omgeving denken voor dit spel van kleuren en illusie. Het paleis van Lorenzo, met donkere en stevige kanteelen afgerond, deed niet kwaad aan eene der karakteristieke grachten, dicht in de nabijheid van de plaats, waar de groote Zwijger werd vermoord. En het tournooiveld op de Markt had in zijn omgeving tusschen Kerk en Stadhuis van eeuwen oud, omgrensd door huisjes met de coquette oud-Hollandsche geveltjes, wel een stemmige omlijsting. De Groot kon niet neerzien op het wereldsch gedoe van deze dagen; zijn standbeeld was zorgvuldig in een houten torentje opgeborgen en beheerschte onder deze bedekking de loge, waarin bij het steekspel de schoone Lucretia Donati zou plaats nemen! De stijl van een en ander liet aan overeenstemming wel iets te wenschen over, maar dat bemerkt men nu eenmaal niet zoo dadelijk!

Het waren dan ook mooie en werkelijk heel indrukwekkende oogenblikken, die we den eersten middag op dat tournooiveld doorbrachten. Langzaam aan kwam de stoet er binnenrijden. Eerst Tomasso Soderini, imposante figuur te paard, dragende de standaard der stad Florence; daarna een rijke groep van kunstenaars en geleerden, onder wie Andrea Ferrucci, de beeldhouwer, Giamberti di San Gallo, de bouwmeester, Vespucci, de geograaf, Lippi, de schilder en Dominico Buichiello, de minnestreel, hunne plaatsen hadden ingenomen; vervolgens de magistraten met Sigismundo d'Este, de legeraanvoerder van Florence, in zijn schitterend costuum; eindelijk de scheidsrechters, die binnenkort hun moeilijk ambt te vervullen zouden hebben, met Roberto da Sanseverino aan het hoofd, in zijn statigen

[p. 40]

Groep van geleerden en kunstenaars in den optocht.

donkerblauwen mantel en met rijk gevederd hoofddeksel. Voorname edelen volgden hen, dragend met rechtmatigen trots den standaard van het doorluchtig huis van Medici. En weer waren het daarna kunstenaars, die voor hunne personen - Botticelli was er onder en Matteo Franco, de aan Lorenzo's hof zoo gevierde dichter - aandacht vroegen, om daarna

Cesare Petrucci, de uitdaging tot het tournooi voorlezend.

plaats te maken voor een gezelschap van edelen aan wier hoofd Guido Cavalceante zich had geplaatst. Dan verscheen de geestelijkheid, gezeten op muilezels. In kleurrijke en levendige groepen stelden ze allen zich op; dan trokken aan de andere zijde de tournooi-ridders, de aanstaande winnaars en overwonnenen, het veld binnen en schaarden

[p. 41]

zich met hunne pages en banieren. De heraut van wapenen Cesaro Petrucci en zijne bazuinblazers te paard, volgden hen. En tot slot waren het de jonge edelen, van wie Nicola Macchiavelli de banier en Angelo Doni het zwaard van Lorenzo droegen; en vervolgens Lorenzo's vrienden, die de naderende komst van den terugkeerenden heerscher aankondigden. Nog een oogenblik en met luider stemme meldde Petrucci den volke het blijde nieuws. Nauw had de wapenkoning uitgesproken of in sierlijke en majestueuse houding liet Lorenzo zich begroeten; hartelijk was de verwelkoming met den Florentijnschen eersten adellijke. Lorenzo sprak tot het volk, de woorden duidelijk verstaanbaar in elken hoek.

Don Lorenzo de Medici en Lucretia Donati.

Hij dankte voor de welkomst, reed langs zijn getrouwen en betoonde door handgebaar zijn ingenomenheid met de jubelkreten, die opstegen. Schitterend en - wel wonderlijk in eene zoo kunstlievende stad als het Florence van die dagen - valsch klonken de trompetten en sober welluidend zong het mannenkoor het welkomstlied:

Ben venuto! Ben venuto!
Die met krijg en winter uitzeilt,
Die met lente en vrede keert!
Heil Lorenzo! Heil Lorenzo!
Marzocco! Palle! Palle!

Dan was het groote moment daar. Petrucci ontrolde het document, dat een zijner klerken hem ter hand stelde en vast en krachtig klonk het mooie oud-Fransch over het tournooiveld. Hoort hoe hij het steekspel aankondigde:

‘Or ouez, or ouez, Je, Cesare Petrucci, fay assavoir à tous nobles hommes que par congé et licence de mon très hault, très excellent et souverain seigneur et maistre Laurent de Medeci, tyran de Florence, que l'on me trouvera le II^ième Jour de Juillet prochain venant en ceste bonne ville de Florence, environ deux heures et demie après midi, pour rechepvoir et furnir a tous nobles hommes, une gracieuse souste et un splendide carroussel Italien.’ Prachtig in taal en stijl heeft Petrucci, die in den heer Kiewiet de Jonge een waardig vertolker vond, dit stuk gezegd; slechts een moment leverde hij eene verrassing op door de voorstelling der strijdende ridders aan de schoone Lucretia tot eene ‘representation’ te stempelen!

Toen Cesaro Petrucci had uitgesproken, stelde de stoet zich in beweging. Onder het gejuich der stampvolle straten en grachten, waar de toeschouwers in dichte rijen stonden geschaard en de deftige huizingen nauw ramen genoeg hadden voor de vele nieuwsgierigen, trok de zegetocht van Lorenzo, bijgenaamd il Magnifico, voort. Tal van malen werd halt gehouden om den aangeboden eerewijn te drinken of om de bloemen en kransen in ontvangst te nemen, die Lorenzo's pages medetorschten in den stoet. En schitterender, om nimmer te vergeten, was de indruk des

[p. 42]

avonds, toen Lorenzo met zijn edelen voorttrok langs de feëriek verlichte grachten, weerschijn werpende in het stille water en weerspiegelend de pracht van dien als een enkelen, een vol goud-, een zilver-, een kleurenchaos voortschrijdenden optocht. Het was een van de sprookjesbeelden, die men in de monotoniteit van het moderne leven te sterker gevoelt.

* _* *

De tweede dag was de dag der kunst, gewijd aan de Muzen. En voor deze Florentijnsche omgeving,

Plato, de hoofdpersoon in 't Mimenspel.

al was het ook een Renaissance van slechts enkele dagen, beteekende dat heel wat. Want Lorenzo, nu teruggekeerd van Napels, waar hij - wonderlijk feit in de historie - zijn eigen ambassadeur was tegen de verbonden machten der naijverige republieken, tegen het banvonnis van den Paus, moge, naar de overlevering het vermeldt, in het laatst van zijn kortstondig en reeds in 1492 op 43-jarigen leeftijd geëindigd leven, minder een machtig heerscher zijn geweest dan hij het was in deze dagen van vreugde van 1469, - voor de kunst is zijn bewind een karakteristiek en nimmer overtroffen tijdperk geweest. Zijn hof was een tempel der kunst, die er gediend werd in alle hare vormen, maar in alle opzichten even subliem.

In de feestzaal - de Stads Doelen - herschapen in een voorname paleiszaal in Renaissance-stijl naar Florentijnschen kunstzin en smaak - was de stemming gevaren, die tevoren bij het samentreffen van Lorenzo en zijn ridders reeds in zoo hooge mate aanwezig was. In een optocht verliest men van de fijne détails der costumeering bijna alles, vraagt men als vanzelf naar het algemeen effect, dat een kleine, antieke stoet zoo licht in de warrelende moderne menschenmenigte verloren doet gaan. Maar in deze gestyleerde omgeving werd eerst recht duidelijk wat verkregen was, werd eerst recht gewaardeerd de studie en den arbeid, aan de ineenzetting der feestweek besteed.

En het spel van Platoon's leven is daar een succes geweest en, meer dan dat, het is een kenmerk van werkelijke wijding geworden voor de toeschouwers.

Het spel in vijf tafereelen met zang en muziek was werk van den dichter dr. P.C. Boutens, wien de componist Koeberg en de in deze dagen onvermoeide Henricus ter zijdestonden. En waar Willem Rooyaards met deze allen medewerkte, daar was het zeker, dat het geheel zou zijn een genot voor oog en oor. Vooral het oor is meer dan lieflijk gestreeld door de prachtige instrumentatie van Koeberg, van wien men als schepper der ‘Bloemensproke’ recht had wat goeds te verwachten. Onder zijn leiding heeft het Utrechtsch orkest deze klanken in rijke inspìratie en gevoelig temperament - hier temeer te waardeeren, waar Koeberg zich in overstemming met de plaats en de handeling aan bepaalde toonsoorten had te houden - zeer wel tot haar recht doen komen en van

[p. 43]

het geheel een machtigen indruk doen uitgaan. Niet in het minst in dien schoonen dans vol rhytmische verzen; niet het minst zeker in dat tooneel van bruisende accoorden als aan het hof van Syracuse door Platoon een slaaf van den speerdood gered wordt en hij daarvoor door den tyran Dionysos aan een vijand van zijn vaderstad wordt overgeleverd. Hoe schilderachtig hadden Henricus en Royaards, die te zamen de repetities leidden, met voor den toon van het milieu, voor de tinten der omgeving, voor de houding der medespelenden gezorgd. Alleen al de inrichting van het podium, voorstellende een breed terras, uitziend op de zonnige hoogten van Fiesole boven Florence, het was een meesterstukje van levend coloriet. Het was alsof men Bocaccio hoorde vertellen.

Wat Platoon's levensspel inhield? Het ving aan met een voorspel, dat als het ware den inhoud meldde van de tafereelen in deze dichterlijke regelen:

Gij zult den goddelijken Plato zien
Hoe hij in volheid van zijn rijpe jeugd
Zich van de dichtkunst en Melpomene
Wendt tot Oerania en Kalliope.
Die oudre Muzen, die zich meest verstaan
Op diepe mystiesch goddelijke reêen.

In het eerste tafereel een groep uit Platoon's leven, een schilderij als van Alma Tadema met mannen zingende het Dionysos lied, van wie Plato afscheid neemt, zeggende Socrates te zullen gaan bezoeken. In het tweede de Markt van Athene, waar Socrates rondwandelt, het worstelen der jonge Grieken aanschouwt en daar kennis maakt met Plato. In het derde, door zachte en gewijde muziek aan het voorgaande verbonden, de wijding van Plato tot Isis-priester, een Egyptisch tooneel vol van de eigenaardige kleur der gewijde handelingen, alles beheerscht door het koor der Isis-zangers. In het vierde Plato's optreden aan het hof van den beruchten Dionysos te Syracuse, zijn redden van den negerslaaf, zijn verkocht worden aan den Spartaanschen vijand. In het vijfde eindelijk de vrijmaking van Plato, losgekocht door Atheners, nadat Agathon en Phoedros tevergeefs getracht hebben hem te bevrijden, gevolgd door zijn terugkeer in Athene, gelouterd door ervaring en beproeving, gereed om Socrates op te volgen als leeraar in den Olyventuin. En terwijl geheel de schoone groep van mannen en vrouwen, de slaven en gratievolle danseressen daarmede, als verheerlijkt stond, prees het loflied Athene, de goddelijke stad.

Het was een indrukwekkend spel, goed geschakeerd en uitnemend van toon. Kort voor den aanvang was Lorenzo met zijne geliefde Lucretia Donati en geheel zijn schitterend gevolg van het podium gekomen en had op de breede stoelen plaats genomen. Hij deed mede in de viering der kunst, van welke Royaards en Henricus, tot op het laatst druk in de weer met de leiding, de helden waren.

HENRI VAN DER MANDERE.