De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Deze brieven zijn afzonderlijk voor de Holl. Lelie geschreven en komen niet voor in andere bladen.

Uit de Seine-stad. III.

Den 4den Juni 1. 1. heeft de overbrenging plaatsgehad van de assche van Emile Zola, den grooten, moedigen vaderlander, wiens woorden: ‘Un jour la France me sera reconnaissante d'avoir sauvé son honneur’, als een profetie vol rechtmatigen trots geuit, nu waar zijn gemaakt - overbrenging van het Montmartre-kerkhof naar het Panthéon, dat het heroïsche devies draagt:

Aux grands hommes, la patrie reconnaissante.

Hier is een voortreffelijk voorbeeld van een groot schrijver met wereldreputatie, die niet slechts letterkundigen roem beoogde, doch ook, toen talloozen en talloozen, die, in de Dreyfus-zaak, spreken kònden, egoïstisch of lafhartig zwegen, den grootschen moed had om, met opoffering van alle rust en trotseering van alle staatsburgelijke gevaren, het recht te dienen en luide zijn overtuiging uit

[p. 11]

te spreken. Hier is mede een voortreffelijk voorbeeld van èchte vaderlandsliefde, die zich oplost in, zich vereenzelvigt met een daad van zeldzame menschenliefde.

Wie weet, dat, in wêerwil van de rechterlijke beëindiging der Dreyfus-zaak, de desbetreffende hartstochten nu, na verloop van jaren, bij lange na nog niet geheel tot bedaren zijn gekomen; wie bekend is met het heftige verzet, dat iemand als Maurice Barrès, académicien en afgevaardigde en ‘nationalist’ - o, dat ‘nationalisme’, Fransche



verwant van het Engelsche ‘jingoism’! -, een paar maanden geleden in de Kamer der Afgevaardigden heeft aangeteekend tegen het voorstel om Zola's assche naar het Panthéon over te brengen - die vermag eenigermate na te gaan, welken zeldzamen moed Zola moet hebben betoond om, temidden der heftige beroeringen, zijn woord te doen klinken. En het is niet het minst aan den kranigen socialist Jaurès te danken, dat Barrès, die Zola een pornograaf(!) noemde en hem kleinzielig zijn Italiaansche afkomst verweet - was Napoleon geen Corsicaan? -, en zijn partijgenooten het onderspit dolven en het voorstel zijn beslag kreeg.

De president der Republiek en vele andere grootwaardigheidsbekleeders woonden de plechtigheid, die zoo officieel mogelijk werd gehouden, in groot ornaat bij.

Van het Montmartre-kerkhof tot aan de Seine ging alles ordelijk en geregeld toe. Van den Boulevard Saint-Michel af begonnen zich echter wanordelijkheden voor te doen. Kreten als ‘Conspuez Zola!’ en ‘A bas les Dreyfusards!’ weêrgalmden door de lucht. Zelfs katholieke priesters deden aan deze betooging mede. Anderzijds werd er ‘Mort au militairisme!’ geroepen. Het kamp werd gauw verdeeld in twee partijen. De politie had het zeer druk met het arresteeren der rumoerigste manifestanten. Toch kon men niet zeggen, dat de betoogingen een dreigend aanzien hadden. En niemand kon vermoeden, dat kort daarop, in het Panthéon zelf, een gewelddaad zoû worden gepleegd.

De ‘Marseillaise’ werd uitgevoerd, vervolgens het voorspel van ‘Messidor’, van den componist en Zola-bewonderaar Alfred Bruneau; de heer Doumergue, de minister van l'Instruction Publique, hield een rede, waarin hij, na het litterair werk van Zola even aangeroerd te hebben, breedvoerig diens bemoeiingen in de Dreyfus-zaak besprak; het defileeren der troepen nam een aanvang... daar klonken ineens twee schoten achtereen, waarop uitteraard een groote consternatie volgde.

Wat was er gebeurd?

De journalist Louis Grégory, medewerker van ‘Le Gaulois’ en ‘La France militaire’, is een fanatiek katholiek, een fanatiek militairist en, naar alle waarschijnlijkheid, ook een vurig ‘nationalist’. Hij had vlak achter Alfred Dreyfus, die met zijn familie de plechtigheid bijwoonde, plaatsgenomen. Nauwelijks had Doumergue zijn rede geëindigd, of Grégory haalde een revolver uit zijn zak en vuurde op den ‘martelaar van het Duivelseiland.’ Het was gelukkig een poedel, een misschot - er zijn blijkbaar militairisten, die slecht schieten.

Mathieu Dreyfus keerde zich onmiddellijk om, zag, dat er, nu ten tweede male, een revolver op zijn broeder gericht werd, trachtte er met zijn hand een andere richting aan te geven... Een weinig te laat, het schot ging af en zoû Alfred Dreyfus doodelijk in de

[p. 12]

borst getroffen hebben, hadde deze niet een instinctief afweringsgebaar met den arm gemaakt. Dreyfus kwam er af met een ongevaarlijke wond in den voorarm.

De menigte wierp zich op Grégory en gaf hem een geduchte lichamelijke kastijding, dat het bloed hem over het gezicht liep.

Onmiddellijk verhoord door den procureur der Republiek, verklaarde de journalist, dat hij geen moord of manslag, doch slechts een manifestatie had beoogd! Een leugen, waarover men niet veel woorden behoeft vuil te maken...

Het martelaarschap van Dreyfus is dus nog niet geëindigd.

‘Non, ce n'est pas ici la maison d'une bergère’, schreef Edgar Quinet in een belangrijk



opstel over het Panthéon. Zeer juist, nu vooral niet, na dezen ergerlijken en lafhartigen aanslag.

* _* *

Dat zijn de feiten.

Het is niet ondienstig, daarachter de beweegredenen te onderzoeken. Want Grégory staat in de verste verte niet alleen in zijn fanatisme tegen alwat maar eenigszins verband houdt met het jodendom. Het mag ook in ons land een bekend feit worden geacht, dat Edouard Drumont, de direkteur van het dagblad ‘La Libre Parole’ en de schrijver van het anti-semietische werk ‘La France Juive,’ duizenden en duizenden aanhangers heeft, die, evenals hij, niets liever zouden zien dan dat het Israëlietische ras op slag van den aardbodem, althans uit Frankrijk, verdween. Dat anti-semitisme is volstrekt niet aan het luwen, al heeft het er allen schijn van. In werkelijkheid is er niet veel noodig om te dien opzichte de sluimerende hartstochten weder ten sterkste te doen ontwaken.

Ik ben geen anti-semiet. Voor mij is alle sektegeest uit den booze. En het is mij een bij uitstek lief ding, in alle mogelijke opzichten mijn onafhankelijkheid van oordeel en van gevoelens te behouden. Ik ken schurkachtige Joden en brave niet-Joden. Maar ik ken ook brave Joden en schurkachtige niet-Joden. Ik geloof niet, dat braafheid en schurkachtigheid raseigenschappen zijn - het zijn individueele eigenschappen.

Doch er zijn ook raseigenschappen, ontegenzeggelijk. En die verklaren het anti-semitisme.

Laat mij middelerwijl iets aanhalen van Emile Bergerat, dat ik, voor zoover het maatschappelijke verhoudingen betreft, ten volle onderschrijf. Men bedenke hierbij, dat het volgende geschreven is in 1880, dus langen tijd vóór de beruchte Dreyfus-zaak, die gansch Frankrijk in felle beroering heeft ebracht.

‘De voorstelling, die de moderne maatschappij zich van den Jood en van zijn rol in de menschheid maakt, is eenvoudig-weg verschrikkelijk. Ik ben van christelijk bloed, ik spreek er in alle onpartijdigheid over. De Jood is een individu, dat men duldt, als het geld heeft, en dat men vermoordt, wanneer

[p. 13]

het u geen geld wil geven. Men vraagt zich niet af, hoe hij het geld, dat hij moet hebben, heeft verkregen; of hij het verdiend of geërfd heeft; of de oorsprong daarvan mooi, eervol of roemvol is - neen, men is het er over eens, dat hij het gestolen heeft. Waarom? vraag ik u. Let wel, dat de middelen, waarmede een christen fortuin heeft gemaakt, precies dezelfde zijn, waartoe de Jood zijn toevlucht heeft moeten nemen om hetzelfde doel



te bereiken; dat die middelen zijn: het verstand, de spaarzaamheid, de vermetelheid, de vindingrijkheid en het crediet, vader der handelsbedrijven. Bedenk, dat hun operaties, evenals de onze, beperkt worden door dezelfde wetten, zonder bevoorrechtingen, geregeld door dezelfde voorschriften, onderworpen aan dezelfde rechtspraak, en dat hun kragen blootgesteld zijn aan dezelfde handen van politieagenten. Als zij millionnairs worden onder onzen neus weg, komt het misschien daardoor, dat wij ons niet op tijd kunnen bukken om het staafgoud op te rapen, omdat zij een juister blik en een vlugger greep hebben.’

Akkoord!

Doch dàt is de groote grief niet, die de intellektueele anti-semieten, die in Frankrijk althans, tegen het jodendom hebben. Zij kanten zich niet zoozeer tegen de meerdere of mindere energie en de meerdere of mindere handigheid, waarmede de Joden zich rijkdom weten te verwerven, dan wel tegen de verkapte zucht naar macht en het schotvrije machtsmisbruik, die tot de onverstoorbare uitingen of hebbelijkheden van den rijken en rijk-geworden Jood behooren. Verkapt en schotvrij - inderdaad is gebrek aan persoonlijken moed een raseigenschap der Joden. Het spreekt vanzelf, dat er uitzonderingen op dien regel zijn en dat de Joden ook goède eigenschappen bezitten, die andere rassen missen of in mindere mate hebben. Doch dit is het verwijt der anti-semieten: de Joden hebben heerschzucht, gepaard aan gebrek aan persoonlijken moed. Zij handelen steeds àchter de schermen.

Hebben in de Dreyfus-zaak zich Dreyfus' rasgenooten over het algemeen niet het lafst gedragen? Lieten zij niet ànderen de kastanjes voor zich uit het vuur halen? Wordt men in het dagelijksch leven niet herhaaldelijk gewaar, dat een moedige Jood een rara avis is? Is het niet van wereldbekendheid, dat de Joden een onnoemelijk aantal woorden plegen te bezigen, waarop men zich moet wachten, zich in vol vertrouwen te verlaten? Wenden zij niet een voortdurend martelaarschap voor en blijkt niet daardoor alléén reeds de afwezigheid van moed?

O, dat martelaarschap der Joden!? Duid het ons eens uit, vragen talloozen hier te lande. Hebben zij dan geen vrijen toegang en vrij spel in elken beschaafden Europeeschen staat? Verhindert men hen, er niet slechts tot rijkdom te geraken, doch ook de aanzienlijkste betrekkingen te verwerven? Maar kijk dan toch rond: in de litteratuur, in de kunsten en wetenschappen, in de magistratuur, in de politiek, overal en overal - wemelt het er niet van Joden? In elk land, dat niet het hunne is, waar zij dus eigenlijk gasten zijn? Vergelijk hun lot eens met dat der wèrkelijk

[p. 14]

overheerschte volken. Maken de Joden het zich druk, wanneer de zoogenaamde beschaafde natiën in hun koloniën en elders de inboorlingen met vuur- en andere wapenen uitmoorden? Doen ettelijken en ettelijken hunner er niet zèlf aan mede? In landen, die nòch der christenvolkeren nòch der Joden zijn? En als zij in Rusland, Roemenië en waar-elders-ook te lijden hebben van de oorspronkelijke bevolking, trekken zij onmiddellijk wissels op het algemeene medegevoel en de algemeene verontwaardiging, zonder zich één oogenblik af te vragen, of zijzèlven misschien geen aanleiding hebben gegeven tot onmenschelijke bejegeningen. Hebben de Joden ooit aan zelfkritiek gedaan? Hebben zij ooit een ‘mea culpa’ gestameld?

Het is hier in Frankrijk van algemeene bekendheid, dat de meeste Joden de geschriften en daden van Edouard Drumont, den grooten Jodenvreter, in alle stilte hebben toegejuicht. ‘Ils ont inventé Drumont’, beweren sommigen. Hoe feller de slagen van Drumont en zijn aanhangers hoe sterker en sneller het rechtsgevoel geschokt zoû worden en er een reactie zoû ontstaan, ten gunste en ten bate van het Israëlietische ras. Zoo is ook, in dezelfde lijn, het door Dreyfus ondervonden gruwzame onrecht en ontzaggelijke leed voor menigeen zijner rasgenooten, die het oog op de toekomst gericht hield, een bron van heimelijke vreugd geweest. En nademaal men weet, dat Drumont zèlf van Joodsche afstamming is, is uitteraard de achting voor het jodendom er niet op vooruitgegaan. Wien onzer is het niet bekend, dat er Israëlieten zijn, die hun afkomst verloochenen en anti-semitisme voorwenden? Het moge dan een daad - een heel eigenaardige dan - van zelfbehoud zijn...; maar kunt ge u voorstellen, dat een Indiaan of een Atjeher dergelijke daden verricht?

Ah! hier in Frankrijk is de reactie al lang ingetreden, dank zij eenerzijds Dreyfus, anderzijds Drumont en de zijnen. En er regeeren te Parijs tallooze miniatuur-Rothschilds, die eer martelaren màken dan martelaren zijn. Ernest Renan had het voorzien, Renan, die dan toch allesbehalve clericaal was-

* _* *

Men versta mij wel: ik kies geen partij. Ik ben geen anti-semiet. Ik tracht alleen te verklaren, welke de grieven der Fransche anti-semieten zijn. Voorts is het volkomen begrijpelijk, dat, elkeen, naar gelang van zijn temperament, voor het eene ras meer of minder sympathie gevoelt dan voor het andere.

Ik gruw van alle gruweldaden. Ik verafschuw elke onrechtvaardigheid. Ik vind Grégory en alle dezulken niets minder dan ellendelingen. Ik erken, dat in den loop der eeuwen veel onrecht tegen de Joden is bedreven. Doch dezen wilde ik toeroepen: ‘verzuimt niet, uzèlven te herzien! Is uw martelaarschap altijd ècht?’

OTTO KNAAP.