De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus met verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Blauwe Hyacinthe. - Ik beloofde U reeds in het vorig nommer mijn antwoord op Uw brief van 5 April. Laat mij U vóór alles zeggen, dat het niet noodig was mijn geheugen op te scherpen, omdat ieder moment van ons toenmalig onderhoud zoo sterk in mijn herinnering is gegrift,

[p. 799]

door de belangrijkheid ervan, als had het gisteren plaats gehad. Gelijk ik wel meer heb gezegd in de Lelie, ik vergeet een correspondent nooit heel gauw, ook niet al ken ik hem slechts schriftelijk, maar het onderwerp dat wij toen bespraken was zoo hoogernstig, ik nam een betrekkelijk zoo groote verantwoording op mij door U mijn raad te durven geven, dat ik niet alleen nimmer U uit mijn herinnering verloor, maar mij zelfs wel eens met zekeren angst heb afgevraagd, of Uw stilzwijgen misschien was toe te schrijven aan een of ander voor U ongelukkig gevolg van mijn gegeven raad. Mijn onveranderlijke stelregel in zulke gevallen is dien te geven naar mijn eigen beste en eerlijke overtuiging en, hoe de gevolgen dan ook zijn mogen, ik weet voor mij zelve, dat ik naar mijn oprechte opvatting heb geoordeeld, en dus als zoodanig mij innerlijk vrij voel wat de uitkomst aangaat. 't Geen niet wegneemt, dat er voor iemand met een warm-meevoelend hart toch altijd iets zeer-pijnlijks is in de ontdekking, dat wat hij goed had bedoeld verkeerd uitkwam. Van daar dan ook dat ik nooit kan begrijpen, hoe sommige menschen zoo ongevraagd klaar zijn zich in zulke intieme questies te mengen, en er op de meest-besliste wijze in te handelen, zonder dat die inmenging hun werd verzocht of op hun weg lag. Ik weet niet of gij Ibsens: Wildente kent? Zoo ja, dan zult gij U herinneren hoe de goedbedoelde bemoeiziekerigheid van een soort ‘nieuw mensch’, een van die allesbedervende nieuwerwetsche ongelukken, zooals wij er ook ten onzent vele tellen, het geluk verstoort van een geheel gezin, door het misplaatst en onnoodig meedeelen van bijzonderheden en ophelderingen, waarom niemand hem vroeg, uit ‘waarheidsdrang’. Met U was het een ander geval, gij wildet weten hoe ik zou handelen in Uw geval. Ik heb U eerlijk opgebiecht mijn eigen heilig gevoel daarin. Toch ben ik blij, dat de gevolgen niet voor mijn rekening zijn, maar integendeel voor die van hen, die U in de omgekeerde richting drongen. Gelijk gij terecht zegt, vergeven aan dien eenen, die óók handelde naar zijn eerlijke, oprechte overtuiging, is U niet zwaar gevallen! Juist zoo voel ik óók het. Maar groot is de schuld der andere partij En toch! Ook in dat laatste geval is wellicht meer kortzichtigheid en bekrompenheid in het spel geweest dan iets leelijks. Het is verbazend hoe sterk het vooroordeel heerscht op dat punt juist. Ik-zelve weet óók mee te spreken daarvan. En daarom weet ik óók, dat men iemand zeer lief kan hebben, en toch op dat ééne punt onvatbaar blijven voor alle redeneering. Droevig vind ik het bewijs van tactloosheid, dat gij mij aan het eind van Uw brief meedeelt en waarvan ik ten hoogste verbaasd ben, omdat ik mij zulk een egoïst, koud gebrek aan nadenken niet kan voorstellen. Voor U moet dat immers een dagelijks weerkeerende noodelooze kwelling zijn; en die zoo gemakkelijk was te vermijden! - Arm kind, welk een troostelooze kreet klonk uit Uw brief! Ik kreeg er de tranen bij in de oogen, omdat ik-zelve U zoo kan navoelen. Laat het U tot een troost zijn dat ik U begrijp, omdat ik-ook zulk een tijd heb gekend. Gij zult er wel van lezen te zijner tijd in mijn herinneringen in den a.s. jaargang. - Niet zonder reden ijver ik zoo hartstochtelijk voor zou en vreugde en blijheid in jonge levens! Kon ik U maar doen deelen in de vriendschap mijner trouwe honden, naar wier speelsche gezelligheid Uw hart uitgaat! Inderdaad geven zij zooveel! Echter wat niet is, kan komen. Op Uw leeftijd was ook mijn leven zoo anders als het nu is, dat gij wellicht, op de mijne gekomen, U in veel gelukkiger omstandigheden zult bevinden dan thans. - Ik hoop, dat gij mij zult blijven schrijven van tijd tot tijd. Wat Uw bijdragen aangaat, ik geloof dat ik ze in de vroegere Lelies wel een plaatsje zou hebben gegeven, maar wij willen in den nieuwen jaargang, met het oog op de vele goede copie die er is, liever niet meer zooveel van die onderwerpen van zoo weinig direct belang behandelen. Ik geef U daarom in overweging, daar Uw stijl goed en helder is, een ander artikel te maken, b.v. over vrouwenlot en opvoeding; in verband met Uw eigen ondervindingen geloof ik, dat gij heel goed iets zeer wáárs en actueels kunt maken zonder U in het minst bloot te geven of Uw omstandigheden te verraden. Er is op dat punt door ons-vrouwen-zelve zoo heel veel te zeggen, omdat wij helaas spreken uit ondervinding. Probeer het eens. En nogmaals, blijf mij schrijven, als gij er ten minste lust toe gevoelt; gij zult er mij genoegen mee doen.

Weet gij wat mij trof in dat eene artikel van U? Dit, dat gij m.i. een zeer foutieve opvatting hebt van het motief dat Enoch Arden leidde, toen hij besloot stil te zwijgen, na zijn terugkomst van het eiland, en eenzaam te leven en te sterven, liever dan zijn inmiddels hertrouwde vrouw en haar nieuwen man ongelukkig maken, door zijn eerste rechten te laten gelden. Gij zegt dat het ‘trots’ is (in de mooie beteekenis van fierheid genomen), die hem aldus doet handelen. Ik echter geloof niet dat trots, van hoe nobelen aard dan ook, hiermede iets heeft te maken, maar alleen heilige, bijna bovenaardsche liefde, liefde tot de vrouw, die hij nog bemint, en voor wie zijn verschijning nu, na haar eindelijk in het tweede huwelijk hebben toegestemd, een ramp zal zijn die, van het Engelsch-godsdienstig standpunt, haar daad dan maakt tot een zonde, liefde tot zijn kinderen, gelukkig nu met den zeer braven, zeer liefhebbenden tweeden vader, door zijn onthulling plotseling gebracht in de grootste moeielijkheden, liefde tot het kindje uit dien tweeden echt geboren, onschuldig slachtoffer dan van een ‘onwettig’ huwelijk, ja zelfs liefde tot Philip, den tweeden man-zelf, zijn ouden speelmakker, den trouwen steun van zijn vrouw en kinderen in hun armoede, die haar trouwde in het eerlijk-gelooven aan Enochs dood ginds, en nu een beter lot verdient, dan door die ongedachte terugkomst te worden gedompeld in de grootste en onverdiendste ellende. - Al die omstandigheden bij elkaar leggen Enoch het stilzwijgen op uit een zuiveren liefde-drijfveer. Vindt gij-zelve ook niet?

X.H.X. - Aan Uw verzoek, betreffende de recensie, voldoe ik in deze weken. Ik kan eerst oordeelen over Uw aangeboden bijdragen, als gij ze mij zendt ter inzage. Ik schreef U reeds in een vorig antwoord, dat gij méér per kolom kunt ontvangen, als de inhoud goed is. U echter iets dienaangaande beloven, alvorens ik eerst Uw werk las, doe ik niet. - In beginsel ben ik het met U eens, dat hetgeen gij vraagt als U ‘voldoende’ te zijn, niet te veel is verlangd. - Ja, gij zijt ook al iemand, die genoeg levensleed achter U hebt, om te kunnen waardeeren de onveranderlijkheid van honden-trouw tegenover de onstandvastigheid van den mensch. - Maar ik hoopte zoo dat het gelukszonnetje voor U was gaan schijnen, en ik vréés nu meer en meer, naar Uw hardnekkig stilzwijgen te oordeelen op mijn vraag daaromtrent, dat dit geluk reeds weer tot het verleden behoort? Wilt gij mij daarover niet eens inlichten? Het is geen nieuwsgierigheid die mij doet vragen, maar oprechte belangstelling, waar gij-zelf mij zoo vertrouwelijk blijft schrijven, dat het antwoorden daardoor mij altijd een soort van onsamenhangend iets toeschijnt, omdat ik niet begrijp ook wat gij dáár doet, en waarom gij steeds reizend en trekkend zijt, en nu weer naar Zwitserland wilt. Uw vraag dienaangaande is zeer vaag en onduidelijk, want gij zegt in denzelfden zin: ‘Is de plaats waar U den winter doorbracht duur; ik wilde namelijk graag drie maanden van den zomer in pension in Zwitserland. Zoudt U mij dus eenige inlichtingen willen geven?’ Dat wil ik met alle genoegen, maar daar ik den winter doorbracht in Menton, in Frankrijk dus, weet ik niet al te best welk deel van Zwitserland gij op het oog hebt, en dan voor den zomer? - Zoo gij met Montreux in de war zijt, dat ook is een plaats voor najaar- en winter en wintersport, in den zomer is het er zéér heet, en geen de minste schaduw, omdat het aan het meer ligt en geen boschrijke wandelingen heeft. Het is er ook duur. Heel Zwitserland is duur: Berner-Oberland, Engadin, Fransch Zwitserland. Ik vind Duitschland beslist goedkooper. Overigens schrijft gij niet wat gij verstaat onder ‘duur’. De een stelt zijn eischen in dat opzicht zoo anders dan de ander. Ik ontving juist dezer dagen een brief van een anderen correspondent, dien ik raad gaf betreffende Zwitserland. Deze is zoo vriendelijk mij hare ervaringen mee te deelen, ten nutte van anderen. Haar brief is uit een véél bezochte zomerplaats, ik verwijs U ter lezing van een en ander naar de rubriek: Ingezonden.

[p. 800]

Bertha. - Gij hebt mij zoo alleraardigst geschreven over Uw dierenliefde, en tegelijkertijd mijn aandacht gevestigd op de vogeltjes, dat het U stellig groot genoegen zal doen te hooren, hoe de muschjes hier reeds zoo mak zijn, dat zij tot binnen in de kamer komen, en, zonder éénige vrees voor onze honden, midden tusschen hen in de kruimels wegpikken. Frits en Benjamin zijn zoo gewoon aan buiten zijn en vogels zien daardoor, dat ze daarin niets vreemd vinden, en, ondanks een behoorlijke mate jaloezie, die hun anders niet vreemd is, in dit geval het gezelschap volstrekt niet aanblaffen maar rustig laten ‘dieven’, zooals wij brave menschen dat plegen te noemen wáar het die ‘brutale’ (ik noem ze goed-van-vertrouwen) musschen geldt. Uw brief heeft overigens mijn antwoord-correspondentie aan U gekruist, vermoed ik. ‘Last’ hebt gij mij volstrekt niet gegeven door Uw vraag dienaangaande. Ik wilde U met alle genoegen inlichten. En, zooals gij-zelve reeds schrijft, nu was het meteen een aanleiding om mij te vertellen van de groote gemeenschap die bestaat tusschen ons in de zaak dierenbescherming. Immers, inderdaad bestaat die; dat voel ik uit Uw zoo ware woorden aangaande de eigenaardige soort ‘liefde’, die veel menschen er op nahouden, als het geldt hun zoogenaamd-teer-beminde honden en katten etc. Met hen pronken, hun ras tentoonstellen, grootdoen met de verkregen prijzen, dat is alles waarin de liefde in den grond bestaat. Kom echter eens aan met last, met ziekte, met onkosten, met aldatgene in een woord waarin de waarachtige liefde zich openbaart! Ik durf gerust zeggen, dat wij drieën, want onze Marie is net zooals wij, meer doen voor onze honden, meer voor hen over hebben waar het zelfopofferingen, thuisblijven moeten, enz., enz. geldt, dan de meeste hedendaagsche moeders voor hun eigen kinderen. En ik durf gerust erbij zeggen, dat de smadelijke glimlachjes, de neus-ophalende uitroepen: ‘Ik zou er voor bedanken’. - ‘Dat zou me een dier niet wáárd zijn’, enz. enz., - welke wij aanhoudend te hooren krijgen, heel dikwijls komen van menschen die zelf ook 't een of ander van dien aard, vogel, kat, hond, bezitten, en beweren dat ze ‘heel goed zijn’ voor beesten! Een fraai staaltje van dat walgelijk gecoquetteer met ras is me nog onlangs bij een bezoek ergens voorgekomen. Het gesprek kwam op onzen Benjamin, die, zooals ik meermalen in de Lelie vertelde, een uit het zuiverste medelijden door ons gekocht mishandeld straathondje was, zonder eenige pretensie op honden-adel of wat-ook. Daar hij echter ongemeen aanvallig doet en nog al aardig is van kop en kleur, wordt hij dikwijls aangezien voor méér dan hij is, wat het óók voor honden zoo gewichtig-bespottelijke punt ‘afkomst’ aangaat. -

‘En van welk ras is Uw Benjamin?’ vroeg dan ook een aanwezige dame, met een hóógst ordinair gezicht en een hóógst alledaagschen naam waarmede zij mij zooeven was vóórgesteld. -

‘Van géén ras, voor zoover ik weet’ - zei ik. - ‘En hij is er mij even lief om’. -

‘O neen! Ik neem principieel nóóit anders dan echte-rashonden’ - zei het ordinaire gezicht met een onverdragelijk air ‘U moet weten, dat ik hecht daaraan; rashonden hebben veel meer deugden dan gekruiste; o neen, ik zou bepaald geen andere dan van echt ras om me heen willen hebben.’ -

Ik beken eerlijk, dat ik altijd het gevoel heb bij zulke gelegenheden te ingeboren-beleefd te zijn. Want ik vraag U, had dat ordinaire gezicht toch niet eigenlijk verdiend, dat ik haar 't ronduit vroeg: Waar haalt U eigenlijk de inbeelding van daan, als U-zelf zoo'n allesbehalve ‘ras’-gezicht er op nahoudt en, blijkens Uw naam, zoo weinig kunt aanspraak maken op ‘ras’, aan een hond zooveel hoogere eischen te stellen dan aan Uw eigen leelijke-ik? - Niet alsof ik het in menschen, die wel zelf van adel zijn of zich wel zelf verheugen in een mooi uiterlijk, zoo veel verdedigbaarder vind als ze op rashonden aanspraak maken, als waren de niet-ras-honden minderwaardigen. In geenen deele. Ik vertel U alleen maar déze geschiedenis, omdat zij weer zoo sprekend illustreert de zelfverheffing en domme eigenwaan van den mensch, die zich per-se ‘het pronkstuk der schepping’ gelooft, en daarom, ook met de vulgairste tronie en de minst ‘ras’-achtige handen en voeten, durft eischen van den hond, dat hij, om in zulk een gezelschap te kunnen verkeeren, minstens zij van de zuiverste en meest onvervalsche afkomst, en er een ‘stamboom’ op nahoudt zonder fout of balk.

Ik kan niet nalaten hetgeen gij mij schrijft betreffende Uw zorg voor de vogeltjes hier in Uw eigen woorden over te nemen. Het kan anderen opwekken ter navolging:

's Winters helpen wij ze door de koude heen, want dan hebben ze het o zoo hard te verantwoorden. We strooien dan hennepzaad, olienootjes, en hangen stukjes vet en vleesch in de boomen op. Wat of ze dan smullen, en ze kijken je dan met die kleine ronde oogjes zoo leuk aan!

Van dezen winter, toen de vorst zoo lang aan hield en de rivier dicht zat, kwamen hier 40 meeuwen eten. Ze hadden zoo'n honger die arme stakkerds, en dan is het geven zoo'n heerlijk iets, veel heerlijker als het geven aan menschen, waarvan men niet weet, of ze ons bedriegen. -

Weet gij, dat laatste zinnetje van U zal h.h. socialisten etc. wel weer eenige verontwaardigde uitroepen ontlokken. Ik wil het echter opzettelijk niet doorschrappen, omdat ik het er mede eens ben van a-z. Ik-ook vind het geven aan dieren veel loonender dan aan menschen, want niet alleen bedriegen de eersten ons niet, maar ook bestaan voor hen geen armen-uitdeelingen en spijskokerijen, geen kostelooze zieken-huizen en kostelooze doktoren-spreekuren enz. enz

De dieren zijn van ons afhankelijk; ellende, honger, ziekte, zijn niet alleen dingen buiten hun eigen schuld, maar komen zelfs dóór onze menschenschuld dikwijls (overrijden door auto's en trams, mishandeling, verwaarloozing). Bij menschen daarentegen is de armoede in 9 van 10 gevallen te wijten aan eigen onwil, en dan rekenen op den bijstand van rijkeren. - Daarom dan ook onderschrijf ik voor mij Uw woorden:

Ja dierenliefde, 't is voor mij het hoogste!

‘Opent uwen mond voor den stomme, voor het recht van alle verlatenen.’

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Nagekomen Correspondentie.

Regina. - Ik heb in Uw antwoord aan Salutant alleen het gedeelte geplaatst handelend over de brochure, want voor de rest is de gedachtenwisseling gesloten. Om dezelfde reden kan ik nu niet meer de nabetrachting plaatsen. Wel zal ik het stuk over de Pausen opnemen. Dat is niet meer dan billijk. Ik zend U proef. Ik zal U zenden wat ik nog van U onder mijn berusting heb. - Ja, voorloopig blijf ik hier in Holland - We treffen het nog al tot hiertoe met het weer. - Welk een heerlijk leventje, dat van de verloofden! - Het stukje over Leven en Kunst nam ik aan.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Sluiting red: ged: