De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Gedachtenwisselingen.

I.
Aan Regina.

Gelooft gij met geheel Uw hart en ziel in den godsdienst, dien gij thans beweert te belijden, of belijdt gij dien alleen maar als een zaak van gewoonte en vorm?

Het is een eerlijke vraag, die een eerlijk antwoord vereischt.

De christelijke leer doet ons en dus ook U gelooven, dat Christus was eene menschelijke incarnatie of openbaring van een eeuwigen God, wonderdadiglijk geboren uit de maagd Maria, dat Hij werd gekruisigd in het vleesch als een misdadiger, stierf, begraven werd, uit den dood opstond en ten hemel voer als God-en-mensch inéén, en daar optreedt als Middelaar tusschen het menschdom en de goddelijke gerechtigheid.

Als gij dit gelooft, gelooft gij alzoo in het zuiver-bovennatuurlijke. Maar laat de een of ander eens spreken over het zuiver-bovennatuurlijke als bestaande in een of anderen vorm buiten dien van het christelijk geloof, waarschijnlijk zult gij dan het denkbeeld van het bovennatuurlijke verwerpen.

Als dit bij U werkelijk het geval mocht zijn, waar blijft dan Uwe consequentie?

Gij beweerdet, in Uw nieuw geloof het geluk gevonden te hebben, welke gij in het geloof [waarin gij geboren en groot gebracht zijt] te vergeefs gezocht hebt.

Welk geluk bedoelt gij? het geluk van Uw gezin, of van de toepassing van 't geloof, of wat anders?

Laten wij daartoe eens de christelijke geloofsleer nagaan, zooals die oorspronkelijk gegrondvest werd.

Het Evangelie van Christus werd het eerst verkondigd in het oosten, en de oostersche volken waren gewoon de godsdienstige waarheden te leeren middels symbolisch of zinnebeeldig onderwijs.

Christus zelf leerde hun vele dingen door gelijkenissen. In dezen geest van oostersch symbolisme beschouwt men alzoo de wonderdadige geboorte van Christus. Let op de armoede, de nederigheid, bijna schande, die er meê gepaard gaat.

Zooals het geschreven staat, twijfelde Jozef aan Maria, en ‘was van wil haar heimelijk te verlaten.’ Maria zelf twijfelde aan de Boodschap van den Engel en zei ‘hoe zal dat wezen.’

Dus, zelfs voor de naastbetrokkene personen was de gedachte zelf aan den Godsmensch en alles wat op zijn komst wees, gehuld in een waas van ongeloof en wantrouwen.

De Evangelisten Marcus en Johannes geven in 't geheel geen verhaal van eene ‘wonderdadige’ geboorte. Johannes, de discipel, ‘dien Jezus liefhad’, schreef symbolisch ‘Het woord is vleesch geworden en woonde onder ons.’

In dit menschworden van het Woord, worden twee voorname dingen op deze wereld, n.l. geboorte en stand, als van geen beteekenis, geheel op zijde gezet, terwijl het hulpelooze Kind, liggende in een kribbe op dien 1en Kerstmorgen, bestemd was, om, ondanks armoede en nederigheid, meer macht te bezitten als alle vorsten te zamen.

Geloof en Nederigheid zijn dus de eerste lessen, die uitgaan van de geboorte van Christus; deze bevatten inderdaad de geest van zijn goddelijken leer.

En zie nu eens rond in onze hedendaagsche maatschappij, na 2 duizend jaren van preeken en onderwijzen; hoeveel hoofden van tallooze christelijke gezindten zijn er niet, die door wereldsche grootheden zijn aangesteld om het Evangelie te prediken. Bewijzen van geloof en nederigheid zullen wel verre te zoeken zijn. Ik denk wel niet, dat zij kunnen aantoonen, dat zij in hun ziel, in leven en waarheid de volgelingen zijn van dien Meester, die nooit weelde kende, die eenvoudig een zoon was van een timmerman, en zelf het handwerk van timmerman uitoefende.

Stel nu eens de protestantsche kerk tegenover de roomsch- of grieksch-katholieke; in de eene alles eenvoud en nederigheid, in de andere alles pracht en praal; in de eene hoort men van den preekstoel woorden, die tot het hart spreken, in de andere hoort men op een zangerige toon het een en ander doorgaans in het Latijn, waar het gros van het publiek niets van verstaat, terwijl men voor het altaar allerlei vertooningen ziet verrichten, die veel op eene comedie gelijken. Op mijn reis naar en van Indië heb ik bij de bezichtiging van de cathedraal te Milaan [een wereldwonder] een dienst bijgewoond, die op mij den indruk maakte van een comedie met pracht-

[p. 663]

volle décors en sierlijk uitgedoschte figuranten; het gezang, dat ten gehoore werd gegeven en ontegenzeggelijk schoon was, kwam van een aantal zangers, op een balcon gezeten, en die volgens mijn gids daartoe worden ingehuurd; het publiek zong niet mêe. In een onderaardsch gewelf van deze kerk werd mij, na betaling van 5 frcs. entrée, een gebalsemd lijk van een heilige in bisschoppelijk gewaad vertoont, in een kist van rotskristal, en bezaaid met juweelen. -

Vertooningen van godsdienstigheid worden streng veroordeeld door Hem, wiens geboden wij voorwenden te willen gehoorzamen, terwijl een ijdel verhaal van woorden als gebed, uitdrukkelijk wordt verboden [opdreunen van de rozenkrans].

Lees de 4 Evangeliën, Regina, ze worden dikwijls verkeerd gelezen, en zie of Uw openbaar en innerlijk leven in overeenstemming is met de daarin voorkomende geboden. Zoo dit niet het geval mocht zijn, ga dan niet voort met Uw comedie spel. Het ware christelijke geloof heeft geen dogma, geen vorm, geen sekte; er komen; in dit geloof geen ‘ismen’ voor, geen onverdraagzaamheid; het laat geen plaats aan discussie. Het ontspruit uit Christus als den Godmensch, en omvat liefde voor God en zijne geheele schepping, zoo uitdrukkelijk gesymboliseerd in de Kruisiging en de Opstanding.

Laat ons thans een blik slaan in de hedendaagsche samenleving, is ons Evangelie daar een van liefde of van haat? Spreken wij liever met lof over onze medemenschen, of liever kwaad? Vindt een kwaad gerucht niet gereedelijker ingang dan een goed? Zien wij niet in dit leven, hoe de menschen het elkaar lastig en onaangenaam maken, zelfs op de meest kleingeestige manier? Gewoonlijk zijn dit de menschen, die zoo geregeld ter kerke gaan. En inderdaad is het toch veel gemakkelijker om lief te hebben, dan te haten.

Christus zei: ‘Hebt elkander lief, zooals ik U heb liefgehad.’

Dit gebod te betrachten, doet ons als 't ware groeien in ons denken en handelen. Haat, afgunst, ontevredenheid daarentegen verstompen den geest en veroorzaken zelfs lichamelijke ongemakken. Zeker, zulk een liefdegebod is niet geheel door te voeren, daar men dan niet meer zou hooren van rassenhaat en oorlogvoeren, doch als ieder voor zich het zijne daartoe bijdraagt, kan men het toch heel ver brengen. M. Corelli schrijft o.m. over geloofskwestie, dat twist en tweedracht evenver van den goddelijken Meester verwijderd zijn, als een aardsche mesthoop van het middenpunt der zon. De vraag of men al dan niet kaarsen moet plaatsen op het altaar, of er wierook moet gebrand worden of niet, kan geacht worden te behooren tot die van de uit wendige reiniging van het vaatwerk, en maakt geen levend deel uit van zijne bedoeling, want alle ‘vormen’ en ‘plechtigheden’ worden door Hem veroordeeld.

Door toepassing van het liefdegebod zou men alzoo komen tot een Algemeene Kerk, waar alle gezindten vereenigd zouden worden tot één groot liefhebbend gezin in den naam van Christus, waar in eenvoudige ‘Liefde’ en ‘Dankbaarheid’ getracht zou worden de geboden van Christus na te komen.

Indien in Spanje liefde en verdraagzaamheid hadden voorgezeten bij het huwelijk van den jongen koning met eene protestantsche prinses, dan was het ook niet noodig geweest, dat de aanstaande koningin overging tot het roomsche geloof. Maar het was de huwelijksvoorwaarde. Het was van het standpunt der geestelijkheid zeer juist gezien, om haren invloed ook over het te verwachten nageslacht te behouden. Ieder vrijdenkend mensch zal wel medelijdend 't hoofd geschud hebben.

De onschuldige Dreijfus zou niet zijn veroordeeld en met zijn geheele gezin zijn gemarteld, indien de katholieke geestelijkheid niet zulk een haat tegen Joden had gekoesterd. [‘Vérité’ van E. Zola].

Hetzelfde vindt men bij de grieksch-katholieken in Rusland, waar joden op eene onmenschelijke manier worden vervolgd; waar in de kerken milliarden worden opgestapeld, terwijl het onderdrukte volk gebukt gaat onder slavernij en armoede. In den oorlog tegen Japan, ging de vroomheid zoo ver, dat men dacht de veldslagen wel te zullen winnen door aan de vertrekkende troepen heiligenbeeldjes uit te reiken.

Liefde tot God en liefde tot de menschen is wel het voornaamste gebod van den grondlegger van het christelijk geloof, waaruit dus volgt, dat zoo wij iemand haten of belasteren, wij geen goede christenen zijn, evenmin indien wij de uiterlijke vorm van den godsdienst verkiezen boven een leven, waarin wij dagelijks zoo nauwgezet mogelijk trachten de geboden na te komen, in het Evangelie voorgeschreven, en evenmin als wij onszelven meer liefhebben dan onze naasten, en evenmin indien wij meer waarde hechten aan geld en al het vertoon, dat daaraan verbonden is, dan aan waarheid, eenvoud en eerlijken wandel.

Dit is alzoo de maatstaf, Regina, of men al dan niet tot het geloof behoort. Zoo niet, laat men dan zich zelven niet langer wijsmaken, dat wèl te doen. -

Priesters der Jezuïeten, die rondgaan om gelden in te zamelen voor het bouwen van meer roomsche kerken dan noodig of gewenscht is, zouden beter werk tot stand brengen, indien zij wat van dat overvloedige geld gebruiken tot redding van die ellendige en ten gronde gerichte levens in de uithoeken van de groote steden, waar Christus voorzeker het allereerst zou gaan, indien Hij ooit weer terugkwam met de Boodschap van Menschen-liefde.

Ware christenen, zegt M. Corelli in haar zéér aanbevelend werk ‘de Ware Christen’, herkent men aan hunne vruchten, zullen overal goed doen zonder vertoon, verlorenen redden, armen bijstaan, zieken vertroosten en de wereld helpen gelukkiger en beter maken. Het kunnen evengoed Boeddhisten, Mohamedanen, Joden zijn, als Protestanten of Katholieken; men kan ze allen als christenen beschouwen, indien zij het leven leiden, door Christus geboden. Zoovele ter kerk gaande huichelaars, die christenen heeten, en wier maatschappelijk leven een schande is voor de menschheid, beschouwen wij liever

[p. 664]

als nog lager dan heidenen, die althans geloofden aan ‘Iets’ hooger.

Medegevoel, teederheid, geduld, liefde voor alle schepselen, verwerpen van alles wat laag, wreed en valsch is, een ruime ziel, open voor al het mooie en liefelijke in de natuur, een geest die zich dankbaar verheft tot den liefhebbenden God van alle werelden, die ons genaderd is in de Persoonlijkheid van Christus, dit alles is het Christendom.

Wij herhalen het, het is een geloof, dat nergens een hoekje open laat voor haat, verdeeldheid, twist en tweedracht. In Joh: XII leert de Meester ons: ‘Want ik heb uit mij zelven niet gesproken, maar de Vader, die mij gezonden heeft, die heeft mij een gebod gegeven, wat ik zeggen zal, en wat ik spreken zal. En ik weet, dat zijn gebod het eeuwige leven is. Hetgeen ik dan spreek, dat spreek ik alzoo, gelijk mij de Vader gezegd heeft’.

Maar luisteren de menschen hier wel naar? En als zij luisteren en gelooven, waarom gehoorzamen zij dan niet? Doch we vergen reeds te veel van de plaatsruimte, door onze geachte Redactrice zoo welwillend toegestaan; laten we als christenen niet meer over geloof redetwisten, en mocht ik in mijn betoog hier of daar wat kras geschreven hebben, dan reken ik op vergevensgezindheid. Gaarne ben ik bereid, op elk ander gebied van gedachten te wisselen, zoo het althans in mijn vermogen ligt.

J.H. DIBBETZ.

II.
Aan Regina.

‘En nu Veritas... iemand, die 't beter weten kon.’

Wel Regina wàt kon ik beter weten? Ik heb meer gelezen over den R.K. Godsdienst dan de meeste leeken, ik heb er veel over gedacht en gesproken, ook met priesters, juist omdat ik geen bevrediging vond. Wat ik neerschreef, 't zijn feiten, niets dan feiten, van iederen opsmuk ontdaan. Regina U zelf waart de aanleiding dat ik een tipje oplichtte van den gouden sluier, waarin de R.K. kerk zich hult, en 't minder mooie toonde.

Laat ieder toch zijn eigen geloof, tracht niet proselieten te maken. We lazen onlangs immers nog in de Holl. Lelie, dat vele heidenen niet slechter zijn dan de Christenen.

Waar schreef ik, dat ik er iets tegen had een kind er op te wijzen, dat snoepen verkeerd is, wel beweerde ik, dat den kleinen verschillende kinderzonden worden ‘voorgepraat’ en dan 't gevolg is: napraten niet opbiechten. 't Verschil tusschen beide woorden is U zeker wel bekend.

En dan die jongenskus! Denkt U, dat ieder 12-j. meisje, die op een visite door een jongen gezoend wordt en die onder hare medescholieren verkliksters heeft bepaald in een ‘erg on-lieve omgeving’ moet leven. Maar wat doet het terzake, al was die omgeving nog zoo onlief, een kind van 12 j. dat een jongenszoen tot een erge zonde rekent, is dunkt me heel gewoon. Het feit, dat ik constateerde was eenvoudig het vragen van den priester. U zegt wel ‘zulk vragen schaadt een onschuldig gemoed niet, wat boven het verstand gaat dringt niet door.’ Ik meen dat 't wel schaadt, of zou 't bij U opkomen, Uw 12 j. dochtertje dingen te gaan vragen of vertellen, die hoewel zij ze niet begrijpt haar toch aan 't denken brengen. En als die vragen totaal boven haar begrip gaan, waartoe dienen ze dan?

Een beetje verder lees ik: ‘Hoor eens Veritas waarom U mij vraagt, waarom enz.

Lees s.v.p. mijn stuk nog eens na bldz. 521 kol. 1.

Zeker, ik zei daar verscheiden keeren, als dat zóó is, hoe komt dit dan zùs, dacht U dat 't mijn bedoeling was U deze vragen te doen beantwoorden, of draait U er maar zoo'n beetje omheen, omdat 't eenvoudig niet te weerleggen feiten zijn, die ik aanhaalde. Dat 't allen feiten zijn ik herhaal het, dat ik sommige neerschreef in vragenden vorm, 't is zoo, en dat ze dienen als tegenwicht op uw vroegere stukken, hebt U zeker begrepen. Of deze feiten me hinderen, neen niet meer, wel was er een tijd dat ik er bitter door werd teleurgesteld!

Wat betreft de ontheiliging van den Zondag, hoewel ik schreef, dat ik Limburg en België in 't bizonder ken, houd ik mijn zeggen toch vol, want reeds jaren woon ik in 't hartje van Holland, en meermalen bracht ik langeren tijd door in Brabant en Zeeland, in Duitschland en Engeland, prachtige contrasten op dat gebied, vindt U niet, bovendien lees ik ook nog wel eens couranten.

U wil weten met wie ik omga, en in welk milieu ik leef. Ik ga om met heel weinig, meest zeer serieuse menschen. Ik leef in een omgeving zoo streng orthodox, dat zelfs straatmuziek beschouwd wordt als uit den boozen en dat b.v. de societeit Zaterdagavonds om 12 u. gesloten moet worden, omdat anders de Zondag ontheiligd zou zijn.

Dit stelt U zeker wel tevree! U zegt: Er is allerlei geloof, maar één kan toch maar 't ware zijn. U is 't dus blijkbaar eens met dat gedeelte der R.K. die ieder verloren achten, die 't ware (d.i. 't R.K. geloof) niet heeft.

Zie, dat lijkt mij een vreeselijk geloof. Te moeten denken, dat onze liefste betrekkingen, als ze niet Kath. zijn, hiernamaals eeuwig verdoemd zullen zijn, zie, ik zou geen rustig oogenblik meer hebben, niet kunnen genieten en gelukkig zijn.

Of indirekten dwang op 't geven wordt uitgeoefend!

Als een ziekenhuis of kerk gebouwd wordt, dan wordt gevraagd, zeker, maar is er niet eenig verschil tusschen ‘vragen’ en ‘indirekten dwang uitoefenen’? Ik sprak niet over vragen, ook niet over geven, wel over den indirekten dwang. En die bestaat, zelfs in hooge mate. Wil U nog een voorbeeld?

Hoewel U nooit sprak over een begrafenis, haal ik die ten 2de male aan.

De heer Z., die in zeker stadje een hooge betrekking bekleedde, maar niet gefortuneerd was, verloor eene volwassen dochter. Hij berichtte den pastoor, dat hij zijne dochter 2e klasse wil doen begraven. Volgt een bezoek van den pastoor, die tracht den vader over te halen zijne dochter

[p. 665]

1ste kl. te doen begraven, omdat zijn stand dit eischt, èn omdat als zulk hooggeplaatst ambtenaar zulk voorbeeld geeft, anderen allicht volgen. De heer Z. gaf zijn spijt te kennen, niet anders te kunnen handelen om reden hij de middelen niet bezit.

Hierop zei de pastoor dat mijnheer Z. dan maar 2e kl. zou betalen en 't meisje 1e kl. begraven worden.

Er was onder de familie slechts één roep over die liefheid en hartelijkheid. Ik dacht: ‘wat een handelsman!’

Nu vraag ik, werd hier indirekten dwang uitgeoefend op de standgenooten van den heer Z. ja of neen. Dit ook in antwoord op uw noot bl. 566.

Uw rekensommetje is heel juist. Toch leeft die vrouw, ze is zelfs 62 jaar en heel gezond en sterk, maar hebt U nooit gehoord, dat een werkvrouw behalve haar 60 cts daags ook nog de kost krijgt en dikwijls kliekjes en oud goed. Maar schandelijk vind ik het met U, dat zoo iemand (vrijwillig!) zooveel aan de kerk geeft, laat ik liever zeggen betaalt. De pastoor echter heeft geen schuld, dat weet U heel goed, 't is de R.K. Kerk, hare leerstellingen en haar ‘indirekten dwang’ die de schuldige is.

Wat bedoelt U met een aanklacht tegen mijn school, ik zei woordelijk: ik heb tot mijn 16e j. biz. kath. scholen bezocht, daarna rijksscholen, en ik heb toen ondervonden hoe eenzijdig 't biz. kath. onderwijs is. Ik heb nog steeds gelegenheid dit zelfde verschijnsel waar te nemen.

Als de Kerk alleen geeft aan die armen, die gehoorzaam zijn, dan geeft U haar gelijk, want zegt U ‘een Moeder geeft al wat ze heeft aan haar kinderen en dan zijn net de hongerige magen tot rust gebracht.’ Maar, waar is de Moeder die alleen hare gehoorzame kinderen geeft, de ongehoorzame laat hongeren? (wel wordt een enkel kind gestraft in zijn maagje, dat vindt geloof ik algemeene afkeuring). Een moeder, die hare ongehoorzame kinderen laat verhongeren, is toch wel een ontaarde moeder. Een goede Moeder heeft juist haar afgedwaald kind dikwijls het liefst.

Nergens sprak ik van geven aan andersdenkenden, hoewel ik er niets tegen zou hebben als armenzorg b.v. staatszorg was en zóó ingericht, dat ieder geholpen werd, die 't werkelijk noodig had, zonder aanzien van persoon of gezindte.

En nu het zich zelf ontwikkelen! Onzedelijke en slechte boeken ontwikkelen niet, integendeel! hier draait U weer om de kwestie heen, want U verweet andersdenkenden dat ze lezen alleen in hun richting, dat ze niet zelf zien, denken en hooren, en nog eens, zoo iemand dan zijn 't de katholieken, die niet zelf mogen zien, denken en hooren, adres de tegenwoordige beweging der modernisten en de gevolgen voor de betrokken personen.

U schrijft steeds in de Holl. Lelie ter verheerlijking van den R. K, Godsdienst, maar bevatte de Lelie evenveel stukken die een anderen kijk gaven op dien godsdienst, zij stond allang op den index!

VERITAS.

III.
Aan Regina.

De Redactrice vergunne mij nog eene korte bemerking aan Regina. Vooreerst gaat deze volstrekt niet op alle door mij genoemde bezwaren in, dat n.l. de Kath. kerk in vele harer instellingen in conflict is met den Bijbel.

Wat 't geval van Petrus betreft, ook zij kan niet met zekerheid vaststellen, dat Petrus voor goed zijn vrouw in den steek liet, of zijn volgen van Jezus zich niet heeft bepaald tot de 3 jaren van Diens omwandeling. Bovendien gaat het geenszins aan hieruit, n.l. uit het geval met de Apostelen, een dwingenden of verplichtenden coelibaats-toestand voor alle latere Leeraars vast te stellen. Dit leert de H.S. nergens als nood zakelijk.

Zeer zeker is de Kerk door Christus gesticht en door niemand anders. Dat wordt nog al eens vergeten. Zijn uitspraken zijn dus alleen bindend.

Dat men in West-Indië onder dominees het coelibaat wil invoeren, verzuimt Regina daarbij aan te teekenen, waarom men speciaal daar tot dien maatregel wil overgaan. - Het alles verlaten, waarop Jezus duidt, moet geestelijk verstaan, omdat men wel priester kan worden en in een klooster zijn gegaan, zonder dat de wereldsche begeerten hiermee per se afgestorven zijn. En ook Jezus zeide reeds, dat wie een vrouw aanzag om haar te begeeren, in zijn hart overspel had gedaan. Wijst u daar uw priesters eens op.

De Heilige schrift moet zeer zeker door de Kerk, door de van God geleerde Leeraars worden verklaard, maar als deze de gave des Heiligen Geestes niet hebben ontvangen, zijn ze gelijk aan den blinde, die over de kleuren oordeelen wil.

Ik ben zeer zeker met de Redactrice eens, dat men tegenwoordig (en reeds vroeger ook al) dikwijls lichtvaardig over de Kath. kerk oordeelt zonder voldoende kennis van zaken, maar daar staat dan toch evenzeer tegenover, dat men er van Kath. zijde maar op los redeneert dikwijls en zich gansch niet aan ernstige bedenkingen stoort. Dan krijgt het geheele optreden wel een weinig weg van de methode, die Jan de Vargas er op nahield, die zonder te letten op de verdediging der zoogenaamde ketters stereotiep oftewel gansch onveranderlijk, als men hem als Rechter vroeg hoe zijn oordeel was, half sluimerend antwoordde: Naar de galg er mee.

Zoo nu heb ik my nooit laten afschepen. En ik volsta dan ook met de ernstig-gemeende verklaring, dat Regina met nog krachtiger geschut van degelijk gehalte moet komen om bres te schieten in mijn overtuiging.

FELIX II.