De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

Hedda. - Vriendelijk dank voor Uw briefkaart. Neen, ik wist natuurlijk niet dat gij-ook zoo lang zijt ziek geweest. - Waar woont gij nu? Te A. of weer buitenslands?

Annie N. - Weet gij dat er een versje van U is bij de gezette copie, waarop de waarn: redacteur aanteekende dat er blijkbaar een gedeelte aan ontbreekt? Ik weet dat gij met hem hebt kennisgemaakt in dien tijd. Wat de bewijsnommers aangaat, er staat toch duidelijk genoeg in elke Lelie, dat gij die slechts extra hebt aan te vragen aan den uitgever wanneer er bijdragen in staan van U. - Nogmaals heel veel dank voor Uw briefje bij mijn herstel.

J.T. - Al hebt gij mij dan eerst durven schrijven naar aanleiding van mijn ziekte, gij ziet dat die eerste brief mij bijzonder trof, daar ik hem terstond aanhaalde in mijn eerste artikel na mijn herstel. Ik voelde zoozéér dat elk woord uit het hart was geweld, en dit deed mij buitengewoon veel goed. Hartelijk, hartelijk dank. En ik hoop dat gij niet weder zult wachten tot zulk een voor mij nare aanleiding U den moed geeft met mij te correspondeeren. Uw brieven zullen mij steeds welkom zijn.

Puck. - Ik zal U de volgende week uitvoerig mijn meening meedeelen over dat boek, dat U zoo heeft getroffen van Nannie van Wehl. - Reeds nu wil ik U zeggen, dat gij U nooit moet laten terughouden door de overweging dat ik veel te doen heb, wanneer gij lust gevoelen zoudt mij over iets te vragen of te schrijven. Gij zegt zelve dat die lust in U dikwijls opkomt, omdat gij de correspondentie zoo graag leest. Welnu, waarom zoudt gij U dan het genoegen ontzeggen van briefschrijven? Integendeel, als iedereen zoo discreet ware als gij, dan zou er dientengevolge niets komen van die correspondentie, die nu aan U zelve lief is. Dus is er geen questie van onbescheidenheid. - Mij trof Uw verstandige opvatting over Uw eigen jeugd, waar gij zegt van U-zelve, dat gij aan den aanvang van het leven staat: (22 jaar). Immers helaas, de meeste jonge meisjes, nog véél jonger dan gij, 18 en 19 en nog jonger, beelden zich in dat zij al heel wat af weten van het leven, en worden heel boos als men haar jong noemt en onervaren. - Ik kende in den Haag een geëngageerd rijk mooi meisje van negentien jaar, die haar twintigsten verjaardag, een paar maanden vóór haar huwelijk, niet verkoos feestelijk te vieren omdat zij dit ‘flauw’ vond. Dit meisje, omringd door liefhebbende ouders en haar bewonderende zusters, om van verloofde etc. niet eens te spreken, meende dat zulke akelige nare aanstellerij een bewijs was van buitengewonen levens-ernst. En op die wijze doet de eene jonge zottin de andere na. Daarom doet een uiting als de Uwe mij altijd goed, als een bewijs dat, Gode zij dank, nog niet alle veerkracht en jeugd en energie weg is uit jonge menschen. En gij hebt zoo gelijk, dat wij helaas moeten grijpen naar ouderwetsche boeken en romans om te lezen van nog iets anders dan zwakkelingen.

Dickens geeft in dat opzicht ook een frisch bad. Kent gij, wat jonge meisjes boeken aangaat, die aardige Amerikaansche van Alcott? - Ja, Kinderen van Ina Boudier Bakker was mij een openbaring van het talent dier schrijfster. Gelijk gij terecht schrijft, vroolijk zijn die stukjes ook niet alle. Maar wat is die kindervisite, met die suikeren pendule en die ruzie, kostelijk van waarheid! En dan het gevoelige en toch zoo leuke St. Nicolaas-schetsje!

Op Uw vragen aangaande Het moeilijke begin van Nannie van Wehl kom ik dus de volgende week speciaal terug.

Cath: te E. - Ik vind het héél aardig van U mij zoo uitvoerig te schrijven over U-zelve. Als gij nu eens wéér iets inzendt weet ik dadelijk wie gij zijt, want een eerste weigering behoeft U immers niet af te schrikken. Menschen die van dieren houden zijn mij per-se sympathiek. Ik hecht daaraan, ook in omgekeerden zin. Iemand, tegen wien mijne honden een bepaalde antipathie aan den dag leggen, vertrouw ik niet. Ik kan niet nalaten, in de hoop dat anderen Uw voorbeeld zullen volgen, Uw handelwijze hier over te nemen uit Uw brief:

‘Want ook wij houden zooveel van honden, echter van meest alle dieren, daarom doet het ons menigmaal zulk een leed, dat de dieren dikwijls zoo slecht door de menschen behandeld worden, zoo machteloos staan wij daar dan tegenover. Wij hebben ook een hondje, afkomstig uit het asyl te Amsterdam. Ik zelf heb het daar weggehaald; de keus werd mij gegeven uit een veertig exemplaren. Ik koos het onaanzienlijkste beestje dat er bij was, geen glans lag er over de huid, maar het bezat een allerliefst kopje en bijzonder groote bruine oogen. Het was een arme zwerver voor slechts weinige dagen in het asyl gebracht. Ik vond het heerlijk juist zulk een beestje goed te doen. Veel voedsel kon zijn maag de eerste dagen niet verdragen, bij kleine hoeveelheden moest ik haar tusschenbeide wat eten toedienen. Ook was het beestje zeer schuw in den

[p. 511]

beginne voor vreemde menschen, zelfs was het de eerste maal, dat ik er mee wandelde, bang voor het geruisch der bladeren. Met Maart is zij nu drie jaar bij ons.

Juist wat gij schrijft over de machteloosheid van dieren ten onzen opzichte beäam ik zoo volkomen. Ik heb honderdduizendmaal méér medelijden met een mishandeld dier, paard, hond, ezel, dan met welk arm mensch ook, al redeneeren de socialisten nog zoo aandoenlijk daarover, en al schelden zij mij nog zoo uit wegens mijn in dit opzicht van de heerschende mode afwijkende onafhankelijkheid. Want, dank zij al de staats- en particuliere zorgen kan een arm mensch zich verdedigen tegen willekeur en mishandelen. Maar een dier is in de macht van zijn bezitter, eveneens als in vroeger tijd de slaaf in de macht van zijn meester was. - Nog dezer dagen ben ik een ruweling, die zijn paard sloeg omdat het arme dier niet vooruit kon, gaan bedreigen met de politie. Maar in de meeste gevallen doet de politie evenmin iets aan zulke tooneelen. - Ik voor mij zou, als ik rijk was, alle verlaten en verarmde dieren willen tot mij nemen, speciaal honden. Uw ondervinding met Uw hondje is de mijne met onzen Benjamin. O wat zijn we voor drie jaar dikwijls bespot in het hôtel om ‘dien leelijken hond.’! En wat hebben wij een ellende met hem doorgemaakt, alle nachten schreeuwde hij van pijn door de geleden mishandelingen; evenals Uw hondje at hij ook bijna niet. Wij hebben hem soms den geheelen nacht in onze armen gewiegd om hem maar in slaap te krijgen. En nog wel een jaar daarna moesten we hem voeren met zoete woordjes, omdat hij anders in het geheel niet at. Maar thans de belooning! Dat hij ten slotte mooi en lief is opgegroeid is bijzaak. Maar zooveel trouw en aanhankelijkheid! En zulk een flinke uitstekende gezondheid.! - Dat hij de mishandelingen van zijn vroegste jeugd echter nimmer vergeet, kan men bemerken uit zijn woede tegen vuile havelooze kinderen als die uit wier klauwen wij hem hebben gered. Hij is de goedheid en zachtheid zelf, gromt nooit, vecht nooit met andere honden, wordt dientengevolge door ons genaamd: de goedzak. Maar ziet hij zoo'n arme straatjongen dan vliegt hij al blaffend en brullend op hem af, blijkbaar zich herinnerend zijn eerste jeugd. Ook de schuwheid van Uw hondje had hij evenzeer toen wij hem kochten. Bij elke beweging schrikte hij, kroop angstig weg, verwachtte zichtbaar slagen. Wat hem niet beviel, zooals wasschen, trachtte hij af te wenden door ongeduldig keffen. Eerst toen hij van lieverlede ons ging vertrouwen, gingen deze eigenaardigheden over. En nu kunnen wij in den letterlijksten zin met hem doen wat wij willen, zonder ooit iets anders te krijgen dan zoentjes en liefkozingen, terwijl zijn oogen ons vol teederheid aanzien. Wij zeggen dan ook steeds tot elkander, dat wij nimmer van een weldaad aan menschen zóóveel satisfactie hadden dan van die aan onzen Benjamin. Wat nu ten slotte Uw vraag betreft, ik wil gaarne nog opnieuw eens iets van U ter inzage ontvangen, Zendt gerust nog wat!

Anna te Hilversum. - Ik dank U zeer voor degenomen moeite, mij te schrijven over de vocht in die door mij genoemde plaatsen in ons land. Ook zal ik gaarne Uw raad in gedachten houden. Ook voor Uw goede wenschen met Nieuwjaar en mijn verjaardag heel veel dank! Ja, zulke dagen zeggen natuurlijk dubbel véél na alles wat er juist nu weer achter ons ligt.

Lotos. - Uw laatste briefje, dat ik gedeeltelijk particulier beantwoordde, wil ik hier nog eens ter sprake brengen naar aanleiding van Uit de sfeer gerukt. Gij vraagt namelijk of ik mij niet kan voorstellen, dat iemand, teneinde raad, een dergelijk verstands-huwelijk doet, en gij schrijft over een meisje dat graag genoeg zulk een uitkomst zou aangrijpen, en wilt mijne meening daarover weten. Lieve Mevrouw, neen ik kan mij niet voorstellen, dat ik ooit het samenleven met een man dien ik niet liefheb zou willen bij wijze van ‘onderhoud’. Ik heb het voornemen, in overleg met den uitgever, in den nieuwen jaargang een soort mémoires te schrijven van mijn eigen leven, en ik hoop dat teere punt dan nog wel eens wat nader uit te werken, omdat ik zelve ben geworden op éénmaal een meisje zonder fortuin, na te zijn geweest eene die rijk en voornaam was grootgebracht. Maar... let wel. Ik spreek van mijzelve en van onafhankelijke en denkende en gevoelige naturen die altijd uitzonderingen zijn. Er is een overgroote meerderheid van vrouwen die het huwelijk, alleen om finantieel bezorgd te wezen, wèl aandurft. Zeker ken ik er zoo. Ik ken er ook die dan hare plicht doen aan den echtgenoot dien zij zonder liefde namen. Vooral daarop komt het m.i. aan.

Het is niet aan mij op dezulken den eersten steen te werpen. M.i. ligt de behoefte aan trouwen, aan lichamelijke gemeenschap en óók aan geestelijke leiding zóózeer in de vrouw, dat zij, behoudens de enkele uitzonderingen, waartoe ook mijn Susy in Uit de sfeer gerukt behoort, liever elk huwelijk aangrijpt, ook dat zonder liefde, dan zich alleen dóór de wereld te slaan. Indien zij dan den moed heeft haar plicht aan haar man, ook haar intieme huwelijksplicht, eerlijk te vervullen en tracht voor hem een goede huisvrouw en voor hare kinderen een goede moeder te zijn, dan zal ik haar niet hard vallen, al zou ik voor mij persoonlijk dat nooit kunnen, tenzij in liefde-gemeenschap.

Er komen ook zooveel redenen bij van anderen aard die dikwijls leiden tot een beslissing voor het leven. Jaren geleden las ik een schetsje - ik weet noch waar noch van wien - van een onderwijzeresje dat geen orde kon houden. - De domme, niet eenmaal slecht bedoelde plagerijen der kinderen, de gestrenge aanmerkingen van het ‘Hoofd’, de wanhopige verlegenheid van het arme, jonge, niet tegen die moeilijkheden opgewassen ding van achttien of negentien jaar waren afgezien van het echte leven. En ik herinner mij zeer goed het treffend slot: haar neervallen op een bank in het Vondelpark, wetend dat ze haar ontslag zal thuis krijgen als ze het niet neemt, dat moeder en zuster, die mede moeten leven van haar verdiensten, wanhopig zullen zijn, tenzij... ze ‘hem’ accepteert die haar uitredt uit die finantieele ellende en dat wreede bestaan van geplaagd en gesard worden. Op die wijze moet menigeen zich zelve ‘verkoopen’. Uit de Sfeer gerukt behelst dus geen tendenz; het is een novelle, wil niets anders zijn. - Hoe aardig voor U, die St. Nicolaas-verrassing tengevolge van Uw honorarium! Het is wèl een satisfactie. U hebt zeker al gezien het ‘tweede’ proces Harden, en hoe de getuigen en experten nu precies andersom verklaard hebben dan den eersten keer. Wat kan men toch aan op zulke knoeiers! Harden vertrouw ik in elk geval geen zier. En mad. von Moltke, die zulke dingen met haar eigen lippen voor het gerecht komt vertellen, is m.i., al zou elk woord wáár zijn wat zij van haar man beweert, altijd nog vuiler dan hij door deze openbaringen. Zooals U terecht zegt, bij hem kan men spreken van ziektetoestand in zoo'n geval. Maar die vrouw, die had kunnen zwijgen, die eerst alles met Harden bekletst, en het nu als een relletje door Berlijn brengt, is schaamteloos en min. Waar echter is de wáárheid? - Ik ben blij, dat U het zoo ééns zijt met de toilet-artikelen. - Ja, Laimbock is uitstekend voor handschoenen. Er is echter op de Plaats (tegenover hem) nog een andere winkel van handschoenen, kraagjes etc., waar ik steeds zeer tevreden ben geweest over het artikel handschoenen, speciaal grijze suède kocht ik daar steeds, lìet ze óók dikwijls mij nazenden in het buitenland. - Ik schreef U reeds particulier wáárom ik U zoo lang liet wachten. De correspondentie is zoo opgehoopt, dat ik er mij met inspanning doorheen werk dezen laatsten tijd. Nu had ik voor U te onderzoeken naar Uw opdracht van zakdoekjes, en wilde U bij de doorzending daarvan dan meteen particulier antwoorden. Zooals ik wèl dacht zijn die hier niet te krijgen. Er is hier wel een winkel met artikelen in Zwitsersch borduursel, en ik kocht daar ook die welke ik U zond, maar de door U beschrevene waren er niet te vinden. Wáár ergens in Zwitserland kocht Uw vriendin die? - De schoentjes-questie is U nu ook reeds opgehelderd! - Ik vond het zóó indiscreet U daarop eerlijk te antwoorden.

Wed. C.L.T. - Het insluiten van hollandsche postzegels is voldoende. Ik kan geen buitenlandsche verlangen natuurlijk, en wissel dus deze in. Uw andere stukjes krijgen nu ook gauw een beurt.

P.R. - Wáárom de heer S. van R. dat versje van

[p. 512]

Speenhoff indertijd inzondt, weet ik evenmin als gij. Dat het van Speenhoff was, wist ik niet Van een gewaardeerd en geregeld medewerker als de heer S. van R. spreekt het m i. van zelf, dat hij de verantwoording draagt van wat hij inzendt, en dat ik hem niet ringeloor. M i. sta ik er dus buiten. Vandaar dan ook dat ik niet uit onvriendelijkheid, maar eenvoudig omdat ik dit beter acht, nu inderdaad deze correspondentie aan U beschouw als mijn ‘laatste woord’ in dezen. - Dank voor Uw vriendelijk schrijven erover.

Leo Mulock. - Uw boekbeschouwing nam ik gaarne aan. Ja, dat Hollanders weinig poëtisch zijn heeft mij steeds getroffen. Mijn overleden vader had zeer veel zin voor poëzie, en ik ben hem dankbaar voor de wijze waarop hij mij in dat opzicht heeft grootgebracht. - Ik moest lachen om Uw zoo ware opmerking, dat veel Hollanders zich te goede doen op hunne nuchterheid. Dat beschouwen zij inderdaad als een zeer lofwaardige eigenschap! - Ik vind Uw terechtwijzing over deze inbeelding zoo welverdiend, dat ik dit gedeelte uit Uw brief overneem:

En nu mogen er nog zoovelen zijn, die dit juist eene der beste eigenschappen van de Hollanders noemen en die beweren, dat alle poëzie maar larie is, ik, voor mij hoop den dag niet te beleven, waarop ik hun gelijk moet geven. En dan nog, welke zijn de vruchten van onze nuchterheid en ons koel verstand; zijn wij dan zooveel grootere handelslui, zooveel bekwamere practici dan b.v. de toch beslist poëtische Duitschers? Neen, onze ingenomenheid met degelijk redeneeren en diepzinnig praten speelt ons dikwijls leelijke parten, zoo m.i. ook nog onlangs aan Mevr. de Jong van Beek en Donk bij het schrijven van ‘Lilia’, waarin de sympathieke en goedgevoelde verhaalkern verdwijnt achter en onder een berg van redeneeringen en meeningen.

Tot zoover Uw brief. Naar aanleiding van het slot, waarin gij verlangend zijt naar mijne meening over Lilia, wil ik U alvast mededeelen, dat die in hoofdzaak overeenkomt met de Uwe. Ik besprak het boek uitvoerig elders en zal het hier ook doen. Ik elk geval is het m.i. minder grof tendenz-werk dan Hilda van Suylenburg; in dat boek vertegenwoordigde elke vrouw een idee; hier is de vrije liefdequestie eene van meer menschelijker aard, dan die van het advocate- en dokterschap. Met het slot ben ik het absoluut oneens. Wat moet er worden van het kind? Het lijdt onrechtvaardig voor de idee der moeder. - Overigens geloof ik, dat het toepassen der vrije-liefde zal vernietigen alle zedelijkheid, en het ongeluk zou worden van de vrouwen-zelve in de eerste plaats.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN

Nagekomen Correspondentie.

L.S. - Hartelijk dank voor de briefkaart van T. - Wij hopen zoo, dat het goed blijft gaan. Het is hier tegenwoordig héérlijk; wij treffen een mooi Riviera-seizoen, en kunnen iederen dag buiten zitten.

Moeder. Unicum. Bep. - Ik ontving alle brieven. Gij krijgt antwoord in de volgende Lelie.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.