De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Uit de sfeer gerukt
door Anna de Savornin Lohman.

IX.
Vervolg van No. 23 (4 Dec. ll.).

Suus logeerde bij oom en tante. -

Het verlof had ze gemakkelijk gekregen. Nu ze toch wegging van de Rijksverzekeringbank, door haar huwelijk, maakte haar chef het haar niet lastig wat dat betreft. -

Met een hoffelijke buiging, waarin zij voelde dat hij als het ware reeds accentueerde de toekomstige mevrouw van de Wateringh, had hij haar gezegd:

‘Zeker - zeker - U kunt gerust Uw zomer-vacantie, waarop U immers recht hebt, nu al krijgen. - Wij zullen het schikken zooals U 't graag hebt.’ -

‘Maar, ik zal van den zomer niet meer hier zijn’ - zei Susy kleurend. - ‘Ik denk in het voorjaar al te trouwen.’

De chef glimlachte, met een blik van verstandhouding, die zeide, dat ze het hem nu niet moest moeilijk maken door àl te eerlijk te zijn in haar mededeelingen. -

En, toen ze haar koffer pakte, in haar vulgaire kamer op de Leidsche-Gracht, jubelde het in haar van blijdschap, dat ze hier nu gauw voor goed van daan zou zijn - voor goed weer ‘dame’. -

Het sprak ook van-zelf, dat ze nu in den Haag hare inkoopen deed voor rekening van Gérard - 'n nieuwen hoed, en een tailleur-costuum van héél-licht-zilver-kleur-laken. -

Tante vond het nonsens. - Een toilet dat je alleen kon dragen als je per rijtuig uitging. -

Maar ze was stupéfait toen Gérard antwoordde:

‘Natuurlijk - als Suus hiermee uitgaat moet ze altijd 'n coupétje nemen; dat spreekt van-zelf.’ -

‘In mijn tijd deden we het eenvoudiger’, pruttelde zij nog tegen - maar enfin, het was háár beurs niet ten slotte, waaruit dat alles zoo roijaal ging, maar die van Gérard. -

Ze had, bij wijze van pleegmama, met hen de contra-visites gereden bij al de verschillende kennissen van weerszijden. - Susy had eigenlijk liever gehad dat aan mevrouw Heringa, die toch immers haar ware pleegmoeder was geweest, die taak ware opgedragen, maar daarvan wilde Gérard niets weten, omdat hij 't veel deftiger vond met tante rond te rijden zoo overal dan, met die Indische relatie van Susy voor den dag te komen. - En Susy had toegegeven, als altijd sinds ze zich had verloofd, in dat moede besef, dat het haar plicht was hem in alle dingen waarin 't redelijkerwijze ging ter wille te zijn, omdat ze zich immers had verkocht. - -

Ze was met hem bij Philippona geweest om 't tafel-servies uit te zoeken, 'n beeldig patroontje van mat-blauw dat haar bijzonder beviel. En ze overlegde druk met hem, opgewonden bijna, omdat alle mooie dingen die ze te zien kreeg in deze dagen haar als voor de oogen dansten en als dronken maakten.

‘'k Zal dadelijk verder met je doorpraten’ viel Gérard haar in de rede, op haar vraag of ze nog even zouden aanloopen bij Mutters, ‘maar ik moet eerst nog even bij van Kempen wezen.’ -

En hij ging den van licht en van zilver en goud stralenden winkel binnen, vroeg of het door hem bestelde al klaar was. -

Een van de aanwezige heeren gaf hem een ingepakt doosje over, met een verstolen kijken naar Susy, van wel-weten waarvoor het dienen moest. -

En, zoodra ze op straat waren, schoof hij het in haar mof. - ‘Doe het thuis maar open’ - glimlachte hij, gelukkig om haar verrast gezichtje. -

Maar ze wilde niet wachten, keek nieuwsgierig er even in, nog vóór 't groote winkelraam staande; de papieren waren in een oogenblik er af. - En ze was verbaasd over zijn gulheid, want het was een dikke, zware gouden armband, gedistingueerd door zijn solieden eenvoud, dien zij enkele dagen vroeger in de étalage had bewonderd.

‘O Gé, dat hadt je niet moeten doen. - Dat hadt je moeten bewaren voor mijn verjaardag of zoo'n gelegenheid.’ -

[p. 392]

‘Ben je er blij mee’ - wilde hij weten. -

‘Ja’ - zei ze in volle oprechtheid, want ze genóót inderdaad van weelde en luxe. Ze voelde zich nu weer zoo recht in haar oude element, zich bewegend in geruisch van zijdegevoerde japonnen, zich koesterend in echt bont om haar hals, haar fijne laarsjes glijdend over dikke Smyrna en Deventer vloerkleeden en loopers, van rijke menschen, en haar gedachten, in plaats van gebonden aan het dorre oninteressante bureauwerk, dwalend tusschen plannen van kamer-inrichtingen en teekeningen van salon-ameublementen en zacht-tintige behang-patronen en lichte liberty-stoffen voor fijne dinertjes, waartusschen door, als een witte eindwolk, het bruidskleed wenkte in een nog niet uitgedroomde heerlijkheid van zijde of satijn met kant en oranjebloesem, droom waarover ze in vaagheid redeneerde met de meisjes Heringa en andere ingewijden, zonder nog tot een eindresultaat te zijn gekomen hoe het worden zou, en wat ze zou kiezen ten slotte. -

Al die futiliteiten hadden haar omstrikt, deden haar vrouwelijk-wuft genieten van het oogenblik, zonder vooruit of achterwaarts willen zien. -

En ze keuvelde druk met hem welk huis ze nu ten slotte huren zouden, dat aan de Koninginnegracht, dat hem zoo beviel, maar waartegen zij het bezwaar had van het Kanaal en het ruiken dientengevolge in den zomer, of dat andere in de Java-straat, dat wèl 'n dotje was wat verf en dat alles aangaat, maar, vond hij, geen kamers bezat groot genoeg om menschen te zien. -

‘We zullen ze morgen nog eens beiden grondig gaan bekijken’ - eindoordeelde zij. - ‘Vóór ik naar Amsterdam terugga, moeten we ons décideeren.’ -

‘Natuurlijk.’ -

Het schemerde al.- Ze staken 't Plein 3 over, en, aan den overkant, de Sophia-laan in, ging een lange jonge man hen schuin voorbij. - Susy keek hem even strak aan, als verwachtte ze een groet. -

‘Hé’ zei ze toen. - ‘Ik dacht dat het van Oudermohlen was. - Hoe maakt hij het toch.? - Jullie waart zoo bevriend vroeger.’ -

‘Ik zie hem bijna nooit meer’ - antwoordde Gérard, wat strak. -

Het viel haar op die strakheid, en deed haar doorvragen, ofschoon van Oudermohlen, dien ze vroeger nog al eens had ontmoet in 't gezelschap van Gérard, een clubgenoot van hem uit Leiden, haar eigenlijk in het minst niet interesseerde. -

‘Heb je met hem gekibbeld; wáárom zie je hem niet meer? - Hij was toch wel 'n aardige jongen,’ hield ze vol. -

Gérard haalde de schouders op. - ‘Hij heeft zich vergooid, stom vergooid,’ - viel hij uit. - ‘Ieder jong mensch doet wel 's 'n sottise. - Maar zie je, dat je zóó verstrikt bent, dat je er mee trouwt ten slotte. - Enfin, je begrijpt zelf, daarmee heeft hij zich in zijn eigen stand onmogelijk gemaakt.’ -

‘Als hij van haar hield, was het toch flink van hem’ - vond zij. - Maar dat antwoord, dat zoo heelemaal indruischte tegen zijn Haagsche laffe schijn-fatsoen-theorieën ergerde hem kolossaal. -

‘In elk geval, wat kan jou Oudermohlen schelen’ - knorde hij. - En zij verzekerde volmondig en naar waarheid ‘Niets’, en, om hem niet nog meer te ontstemmen, trachtte ze zich dadelijk opnieuw te verdiepen in de huizen-questie. - ‘Als ze zich décideerden op de Koninginnegracht, was ze zóó bang dat het zilver altijd zou aanslaan. Ieder die aan de Grachten woont klaagt daarover.’ -

Maar haar eerste opgewektheid was dood, dat voelde ze, onder haar praten door, héél goed. -

Dat gezegde over van Oudermohlen had haar 'n pijn gedaan, die ze niet wist te verklaren. -

‘Onmogelijk’ - omdat hij zich had geofferd aan eene die hij eerlijk wilde trouwen, nadat hij haar in opspraak had gebracht, nadat zij hem gegeven had het beste en het mooiste wat een vrouw bezit. -

Al was ze misschien vóór haar huwelijk met hem geweest wat de menschen, de mannen, noemen ‘niet veel zaaks’, in èlk geval had ze zich dan toch niet verkocht op zóó hooge, zóó woekerachtige voorwaarden als, als... zij zelve. -

Ja, zóó was het toch, ontdaan van alle blinddoekjes. -

Zij verkocht zich zonder iets te geven vóóruit, zeker dat ze juist dáárdoor zou krijgen wat ze verlangde: een levenslang onderdak, een levenslang contract van te zullen worden onderhouden, gevoed, gekleed, enz. enz.; tegen betaling daarvoor met het gebruik van haar lichaam.

Die andere had datzelfde gedaan, maar de betaling vóóruit gegeven, vóór 't contract was geteekend op het stadhuis. - Dáárom was ze nu ‘onmogelijk’ in van Oudermohlen's

[p. 393]

kring. - Dáárom werd ze met den vinger nagewezen voortaan als 'n gemeen mensch, met wien men niet wilde omgaan. - Maar zij, zij, wat was zij anders dan net zoo'n ‘gemeen mensch’, eigenlijk nog véél gemeener, omdat er bij háár van geen enkel hartstocht-oogenblik, van geen enkel verlangen zich te geven sprake was, alleen maar van ruilhandel, van berekenend verkoopen van haar lichaam tegen zoo en zoo veel voordeelen van naam, stand, positie, fortuin. -

Toen ze thuis kwam, stond een groote doos op tafel. 'n Zichtzending van winter-mantels, die ze besteld had uit ‘Maison de Paris.’ - Ze keek er niet in, zooals ze't anders begeerig deed, wanneer er iets voor haar was thuisgezonden van dien aard. -

En, toen ze, haar goed afleggend, het doosje met den armband uit haar moftaschje haalde, wierp ze het onwillig op tafel. - Hoe had ze daareven blij kunnen zijn daarmee!! - Een herinnering aan Amsterdam vaagde in eens door haar hersenen, aan een van de vele kamers, die ze daar had gezien, toen ze zocht naar een geschikte woning, en aan den schamperen toon waarop de juffrouw, met een schuinen blik naar haar licht Haagsch jacquetje en beveerden hoed, had gezegd:

‘O bent U aan 'n Bank. - Dat 's iets anders. - Want ziet U - U mot goed weten - aan mintenee's verhuur ik nooit.’

- Beleedigd, zelfs over de veronderstelling, had ze dáár in géén geval willen huren. - Maar, - wat was ze nu eigenlijk anders ten slotte dan zoo eene, die ze toen zoo diep verachtte... een maintenée?

Of je het nu was bekrachtigd door een ‘wettig huwelijk’ of per particulier contract, van je lichaam laten gebruiken tegen zoo en zooveel gulden per week of per maand, wat dééd dat er toe? 't Kwam toch maar aan op de zaak-zelf, op de daad, niet op de vorm, op de wijze van zich verkoopen. -

Als je niet uit liefde, uit eerlijk lijfs- en zìels-begeeren beide je gaf aan 'n man, je levenslang wettig aan hem bond, als je 't deed om andere reden, zooals zij 't nu deed om maar bevrijd te wezen van geldzorgen, dan was je 'n maintenée, net zoo goed als al die door de ‘fatsoenlijke’ dames zoo geminachten.

En terwijl ze aan tafel zat, midden tusschen 't deftig saai praten van oom en tante en van Gérard, die de oude luitjes in den zak kroop, door zijn conversatie in te richten naar hun ouderwetschheid, want hij rekende op Oom's invloed om carrière te maken, gonsde het al maar door in haar hersenen:

‘Maintenée, Maintenée.’

Totdat tante het opviel haar stil-zijn en afgetrokkenheid telkens, en ze vroeg na den eten, toen de heeren samen een sigaar rookten:

‘Is er wat Suus? Jullie hebt toch niet gekibbeld?’

‘- Hoe komt U er bij! - In 't geheel niet.’ -

‘Je waart zoo stil aan tafel. - En je gingt zoo opgewekt uit.’ -

‘- Ik ben moe’ verontschuldigde ze zich. -

‘Het is misschien beter dat ik wat vroeg naar bed ga.’ -

Want een reikhalzend verlangen om alléén te zijn, om tot een eind-resultaat te komen met haar gedachten kwam over haar, en als een oplossing greep ze deze uitvlucht aan. -

Tante beäamde. - ‘Ja, je hebt ook zulke drukke dagen achter den rug. - Wat staat er voor morgen op het programma.’ -

‘Passen’ - zei ze mat. - ‘Den heelen ochtend zoowat. - En 's middags zouden we de twee huizen nog eens gaan zien; U weet wel, we staan tusschen de Javastraat en de Koninginnegracht.’ -

Ze herhaalde het als een school-lesje, als iets dat niet langer haar-zelve aanging, dat ze vertelde van twee andere menschen. -

‘En dan ga jullie dineeren bij de Heringa's ook nog.! - Daar is het altijd zoo'n uithaalpartij, al héét het ook familiaar’ - vinnigde tante. - ‘'t Is te hopen dat je nieuwe witte japon nu morgen heelemaal goed-zit, dan kan je haar dadelijk 's middags aandoen.’-

‘Ja, 'k kan haar kláár passen morgenochtend; - ik heb 't gezegd dat ik erop rekende voor dat dinertje.’ - Susy sprak op denzelfden afwezigen toon, maar tegelijk heel zelfbeheerscht, heel voorzichtig, zich niet durvende verraden. -

Tante geloofde haar volkomen toen ze een oogenblik later zei: ‘Heusch ik ben moe. - U moest me maar excuseeren van avond. - Wilt U 't Gerard uitleggen?’ -

‘Natuurlijk kind. - Ga maar gerust. - Slaap lekker.’ - Tante gaf haar een moederlijken zoen, en maakte eenige huishoudelijke excuses, dat nu de sprei nog niet van haar bed zou zijn genomen, want dat Lina dat altijd later deed, en dat het vuile waschwater er misschien óók nog stond. Ze moest maar schellen. -

‘Ik ben wel gewoon geworden in Amsterdam om mijzelf te helpen,’ glimlachte Susy. -

[p. 394]

Ze had zoo'n haast om weg te zijn uit de kamer, alleen met haar eigen strijd. -

‘Maintenée - Maintenée’ - riep de stem inwendig haar toe - op de trap, - terwijl zij haar kamerdeur afsloot: - ‘Maintenée- Maintenée.’

(Wordt vervolgd).