De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Hoofdartikel
Allerzielen.

Toen de hervorming ons vaderland calvinistisch tintte, heeft zij, in den van huis uit reeds zoo weinig poëtisch-aangelegden Hollander, zoowel den zin voor het versieren van kerkhoven als de viering van den Aller-zielen-dag dweepziek gedood, - als zijnde niet overeenkomstig het streng-gereformeerd beginsel. - Van lieverlede heeft het modernisme, althans wat de kerkhof-versiering aangaat, gezegepraald over deze verouderde leer, maar toch zal men noch wat bloemen-schat noch wat beeldhouw-werk aangaat ten onzent aantreffen, de aandoenlijk-naïeve trouw waarmee de duitscher zijn graven mooi maakt, hetzij met bescheiden bloempotjes, hetzij met bevallig aangelegd klimop- en andere ranken, of de geen onkosten sparende weelde, die in Roomsch-Katholieke landen, op de kerkhoven van Parijs, van Genua, en van zoo vele andere Italiaansche steden, den afgestorvenen bewijst, dat de levenden hem eeren willen in zijn laatste rustplaats. -

Zeker - ik ben het eens met hen die zeggen, dat er iets te weinig poëtisch is in de gedachte aan hetgeen werkelijk daar in dat graf is overgebleven van hen, die wij liefhadden, om zich in de herinnering aan hen te kunnen verdiepen zóó als wij dat zouden wenschen, als waren ze nog dáár, om, en bij ons. -

[p. 354]

De geloovige weet het - niet hier maar daarboven zweeft de ziel die het vergane aardsche omhulsel hier achterliet - de ongeloovige zegt het zich met droeve bitterheid - dat, die lang reeds door de wormen veroverde buit van vergaan stof, - dat is al wat overbleef van het schoone lichaam, van het beminnelijk karakter, van den rijken geest, dien hij eens liefhad, vereerde, bewonderde. -

En, uit beider oogpunt beschouwd, is er dus inderdaad op dat kerkhof-zelf niets meer te zoeken. -

Daarom ook moest het calvinistisch-dorre in dit opzicht er zoo gemakkelijk ingaan bij den koelen redeneer-mensch, die de hollander zich toont in zulke opzichten. -

De Duitschers, veel minder koud van natuur,

MENTON. - Vue prise du Mont-Carmel.
Kerkhof.

behielden óók als Lutheranen en Evangelisch-deutsche protestanten vele liefelijke gewoonten der R.K. Kerk, zoowel in de viering van het Avondmaal, als bij de herdenking hunner dooden. Men behoeft niet alleen in het Zuiden, in Italië en in Frankrijk te komen om er den Allerzielen-dag te zien afzonderlijk-gezet voor de dooden, ook in Noord-Duitschland ontmoet gij op den tweeden November menschen uit alle kringen van het volk, zoowel eigen rijtuigen met voor dien eenen dag den rouw hervat-hebbende fijngekleede dames en heeren, als doodarme bijna in lompen gehulde vrouwen en mannen, die prachtige grafkransen of o zoo bescheidene, voor enkele centen slechts verkregen bloemtuiltjes eigenhandig willen neerleggen op een gindsch graf, waar ouders of kinderen, echtgenooten of vrienden, een lang gestorven eerste liefde, een onvergetelijken leider of leidster van verdwenen kinderjaren, wachten, tot zij die hên daar nu komen bezoeken er hunne plaats zullen komen innemen op hunne beurt.

Heden ik - en morgen gij. -

Al ware het alleen reeds dáárom, om dat waarschuwend: Gedenk te sterven, dat ruischt over de graven, dat zingt in de kerkhoftwijgen, en U tegenwaait uit elk dorrend blad waarop Uw voet treedt in de kerkhofpaden, - ik zou die gewoonte, althans eenmaal 's jaars af te zonderen voor onze dooden, toejuichen als eene goede en verstandige, die ons leert stilstaan bij eigen-vergankelijk-ik, te midden van den dwazen jacht door het korte leven, van den koortsigen strijd om het zoo snel vliedende bestaan, in een meedoogenlooze wreedheid jegens den naaste, en een door niets te vermurwen egoïsme, als gold het een eeuwigheid die wij te leven hebben in plaats van zoo korte, korte jaren. -

Zooals het in Tegner's schoone Frithof-saga, die in het hollandsch bijzonder goed is overgezet, zoo naar waarheid wordt gezegd:

Wij moeten allebeide

Toch eens Walhalla zien,

Of ik op heden scheide,

Gij morgen reeds misschien. -

Zie, dat roept ons elk graf, elke doode, telkens toe. En wij hebben zóó weinig tijd gewoonlijk daarbij stil te staan, bij die elken dag rondom ons klinkende waarschuwing,

[p. 355]

dat het goed is althans éénmaal 's jaars ons de gelegenheid te gunnen over nog iets anders en ernstigers na te denken, dan over de vraag hoe wij een beetje voornamer kunnen schijnen dan wij eigenlijk zijn, of hoe wij onze naasten kunnen overbluffen door een mooi toilet of een rijk diner, of hoe wij ons wederrechtelijk kunnen bevoordeelen ten koste van dienzelfden naaste, zonder in de handen van de wet te vallen, of hoe wij een verhaal dat dien naaste niet tot eer strekt het snelste kunnen rondbazuinen bij zijn bekenden, enz. enz.; al die overwegingen en berekeningen en gedachten, in een woord, die de meeste leventjes vullen helaas tot aan het uur, ja zelfs dikwijls tot aan de minuut nog van hun dood. -

Neen, het is niet zoozeer om het stof onzer dooden, dat ik voor mij de herdenking van den Allerzielen-dag eer als een schoone maar ook een diep-weemoedige instelling. - Het is om wat die November-dag, dag van najaar, van sterven rondom ons, van dorre bladen, en droeve herfst-tinten, ons zegt tot ons zelven, ons leert van de vergankelijkheid van alles. - Want, en dat is misschien het aller-weemoedigste van den Allerzielen-dag, niet alleen de dooden die wij verloren, ook de levenden die ons ontvielen, waarvan wij hebben afscheid genomen voor goed, komen ons dan in den zin met den droeven laatsten groet: Beter ware het geweest, dat ik U hier aan Uw graf in liefde kon natreuren, dan dat ik U moet vergeten voor goed als een in wien ik mij bedroog. -

Of is U dat nooit nog gebeurd, dat gij het U met smart moest bekennen: Ik heb mij vergist; ik dacht dat deze of gene mijn achting, mijn vriendschap, mijn liefde waardig was. En hij of zij toonde zich door een plotselinge oorzaak in het ware licht van een ellendeling, een schurk, een bedrieger, wat het zij. - Werd nooit Uw vertrouwen misbruikt door een op wien gij huizen zoudt hebben gebouwd? - Is nooit Uw eerbied verkwist geworden aan een die zich schuldig maakte aan verborgen zonden? - En hebt gij als jonge vrouw of jonge man nimmer de knieën gebogen voor een afgod, dien gij U hadt gemaakt met Uw menschenhanden, en die ineen viel toen het leven er aan rukte met zijn meedoogenlooze waarheidsliefde, en U liet zien wat Uw afgod was: maaksel van Uw verbeelding - en niets anders?

En hoe menig vader of moeder betreurt niet een verloren zoon, een afgedwaalde dochter onder de levenden-ginds, véél bitterder dan zij het zouden doen als datzelfde kind mocht rusten in een kerkhof-bed, neergelegd daar nog vóór het besmettende leven het had beroofd van kinder-onschuld en kinder-aanvalligheid! - Hoe menig man of vrouw zou niet oneindig liever staan aan het graf van den eens geliefde, dan haar of hem te zien gaan aan den arm van een ander, een ander gekocht voor naam of geld of positie met verzaking van het eens gegeven liefdewoord! -

Neen, de tranen die wij op Allerzielen-dag onzen afgestorvenen na-weenen, zij zijn niet de bitterste die de Herinnering ons afdwingt. - Onze afgestorvenen hebben uitgeleden, uitgestreden - hetzij, wanneer de ongeloovigen gelijk hebben, voor goed; - hetzij, indien er een Herleving is, wat hun aardsche deel betreft althans. - En, ook al was dat aardsche deel gelukkig, geldt het niet zelfs voor die uitzonderingen wat de psalmist zegt: dat de meeste onzer levensjaren zijn - ‘moeite en verdriet’? -

Maar de levenden - wij-zelf daaronder mede begrepen - hen mogen onze tranen gelden, onze herinneringen gewijd zijn, althans één dag in het jaar - tranen en herinneringen om wat was - en nooit meer zal zijn - om onze eigen jeugd van nog gelooven in liefde en in deugd - om onze vrienden van wien het leven ons scheidde - om onze afgoden, die het stuk brak - om onze eigen afdwalingen en tekortkomingen en zonden ook, die ons eenmaal schuldeloos blank kinderzieltje gemaakt hebben tot wat we thans zijn, midden in den levensstroom staande, besmet met vuil en met modder en met leelijke vlekken - - helaas, helaas, veelal besmet door eigen schuld -

Gedenk te leven, - elke dag van ons kortstondig bestaan roept het ons toe, in al de verlokkende genietingen waarmee het ons omringt, verlokkingen van al wat er te koop is voor geld, van mooie kleeren, en lekker eten, en interessante reizen, en uitgezochte genoegens van duizendvoudigen aard.

Het is goed dat één dag in het jaar, die van U Allerzielen, ons toeroept in grafkransen en rouw-bloemen: Gedenk te sterven. -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.