De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Hoofdartikel
Vrouwenarbeid.

I.

Jaren, jaren geleden verscheen er een boek - ik weet niet meer van wie-(n) ‘Utopia’ geheeten, dat een parodie op de toekomst inhield, ten opzichte van vrouwelijke en mannelijke bezigheden.

De mannen zouden dan, met 'n keukenschort voor, huishoudelijk werk verrichten en omgekeerd werden de vrouwen in mannelijke betrekkingen geplaatst.

Ik was, toen ik het gelezen heb, nog te jong om over de letterkundige waarde van 'n werk te kunnen oordeelen, maar ik had gevoel voor humor en smulde van sarcasme; zoodat ik mij kostelijk vermaakte met de beschrijving van de zotste toestanden, welke de auteur voorspelde, ingeval ‘Utopia’ werkelijkheid zou geworden zijn.

De schrijver voorzag wat het gevolg moest worden, als de meisjes voor allerlei betrekkingen klaargestoofd werden en met of zonder aanleg voor 't een of ander vak opgeleid, wat vroeger alleen door mannen beoefend werd. Hierbij in aanmerking genomen dat een vrouw minder behoeften heeft dan een man en dus ook met minder loon zou tevreden zijn, begon zijne voorspelling, althans wat den werkkring der vrouwen betreft, vrijwel in vervulling te komen.

[p. 338]

Hoewel ik het beslist voor noodzakelijk houd dat een meisje evenzeer ontwikkeld wordt als een jongen, geloof ik toch, dat we met al dien vroeger ongekenden vrouwenarbeid, op den verkeerden weg zijn.

De meisjes toch in deze baan geleid, moeten het aangeleerde productief maken en worden dus tegen elken - en wel den goedkoopsten - prijs op de markt der betrekkingen gebracht. Een natuurlijk gevolg is, dat hierdoor het arbeidsveld voor de mannen steeds kleiner wordt en minder verdienste oplevert - de werkgever kan immers plenty goedkoope krachten krijgen - en een nog natuurlijker gevolg is, dat de vrouwen, die zich zoozeer beklagen over den huwelijksnood, den geringen kans om een huwelijk te kunnen sluiten, zelf voor een groot deel oorzaak zijn van haar eigen klacht.

De mannen mogen in 't algemeen niet meer zoo trouwlustig zijn als een 50 jaar geleden, waardoor de huwelijkskansen voor de meisjes verminderd zijn, een waarheid is het dat velen, die nog wel zouden willen huwen, dit niet kunnen, omdat ze niet in staat zijn een vrouw te onderhouden.

Nu is het mijne bedoeling niet protest aan te teekenen tegen het in eigen onderhoud voorzien der vrouwen, dit zij verre, ik vind het vrij wat eervoller dat zij niet afhankelijk behoeven te zijn van den man, dan dat ze zich tegen dezen of dien prijs verkoopen om een weeldezuchtig gemakkelijk leventje te leiden als juffrouw of mevrouw die of die, doch hierover later eens; ik wil zeggen dat ze zich maar niet op alles moeten werpen wat ze meenen te kunnen doen, op grond dat ze dit of dat geleerd hebben, en als 't een niet gelukt dan 't ander maar aangrijpen, om anderhalve cent te verdienen met iets wat heelemaal buiten haar bevoegdheid ligt.

Een dier bezigheden, waaraan ze zich zonder den minsten aanleg - zooals Freule Lohman ook reeds menigmaal betoogd heeft - gaan wijden, op grond van wat ze geleerd hebben is vertaalwerk, meenende, dat als men talen kent, het vertalen als vanzelf gaat.

Dit nu is een grove dwaling, en op grond van ervaring ben ik zoo vrij te beweren, dat het heel wat moeilijker is te vertalen dan zelf iets te schrijven, - Na kritiek op mijn eigen vertaalwerk, in vergelijking met dat van een bevoegd letterkundige, wil ik mij niet meer aan de vertaling van belletrie wijden, omdat ik gezien heb, dat ik het niet kan, al staat er ook geen onzin en is de bedoeling van den schrijver niet verloren gegaan. De zinnen zijn overgezet in leelijk, stijf Hollandsch en ik voel dat ik mij schuldig gemaakt heb aan het verknoeien van datgene, wat in de oorspronkelijke taal mooi geschreven was.

Maar nu nog het doel, waarom het gaat n.l. de verdienste. Niets dat in ons land zóó slecht betaald wordt als vertaalwerk. Eenige jaren geleden vertaalde ik een wetenschappelijk werk uit 't Fransch; het was 400 bladzijden, groot octavo, waarvan nog 't meeste heel fijn nootschrift en als bijzondere gunst kreeg ik dat werk ter vertaling tegen f 4 't vel want... schrik niet lezeressen, de uitgever kon 't gedaan krijgen tegen f 1.80 per vel en niet door 'n prul, maar door 'n arm huisvader, wiens talenkennis niets minder was dan de mijne, doch wien het niet gegeven werd, omdat hij beneden de markt werkte, naar de uitgever mij verzekerde.

Het hoogste wat men per vel groot octavo kan maken is f 6, en in 'n bijzonder geval voor 'n klein stukje zal door 'n edelmoedig werkgever 50 cent per bl. gegeven worden, doch zoo iets behoort dan ook wel tot de grootste uitzonderingen. Indien men nu tegen f 6 per vel geregeld werk had, zou het nog zoo erg slecht niet zijn, doch vertaalde werken komen niet dagelijks voor en daar de uitgaven meestal in 't voor of najaar verschijnen en ieder uitgever zooal z'n vaste vertalers-sters heeft, kan men licht begrijpen, dat er voor de massa geen droog brood mee te verdienen is.

En nu 't nut dat men met vertalen sticht?

Mijns inziens is dat, behalve de uitzonderingen, zeer gering niet alleen, doch in vele gevallen een moreele misdaad.

Alleen wanneer het een werk van importance betreft en literair mooi - zooals een artist dat zou doen - overgezet is, beantwoordt vertalen aan het doel, het lezenswaardige onder ieders bereik te brengen.

En daarop valt bij de vertalingen veel - zoo niet alles - af te dingen, behalve 'n enkele uitzondering.

Als men zoo de verschillende boekwerken, tijdschriften en couranten nagaat, haalt men minachtend de schouders op voor wat daar van prulwerk in te lezen valt.

Het meeste is zoo verbazend onbeduidend en onwaar, dat men zich afvraagt, hoe is het mogelijk, dat de massa zoo iets wil lezen.

[p. 339]

En waren het de vertalingen nog maar alleen, doch het is juist zooals Freule Lohman eveneens vaak beweerd heeft, ook 't oorspronkelijke is meestal van nul en geener waarde, omdat men er geen rekening mee houdt of de inzender(sters) menschen van talent en aanleg zijn, maar wel of A een kennisje van B en C een vriendje van D is. Dit laatste geldt in hoofdzaak voor de tijdschriften. En wat verder de uitgevers aangaat, deze vragen niet naar de waarde - hebben er dikwijls zelf ook niet 't minste begrip van - der literatuur en houden alleen rekening met eigen inkomsten. En daar nu een vertaalde uitgave minder kost dan eene oorspronkelijke en 't publiek alles slikt, komen er een massa vertaalde boeken, die de kosten van 't drukken nog niet waard zijn.

Het heeft er den schijn van of ik Freule Lohman in sommige opzichten wat napraat, maar het zijn evenzeer mijn eigen gevolgtrekkingen.

Het publiek, dat wat beter onderwijs genoten heeft wil iets lezen en daarvoor neemt het boeken en tijdschriften, maar.... het leest rijp en groen helaas, en nu is het de zaak, neen de heilige plicht der redacties te zorgen dat men lezen leert.

Als men allerlei prullerommel opneemt, verhaaltjes over vrijerijtjes en jonge moedertjes enz., enz., blijven de lezers(essen) op 't zelfde pad voortsukkelen van onze grootouders en leeren nooit het groote werkelijke leven zooals Zola, Catulle de Mendes, Multatuli in z'n Woutertje Pieterse, Clara Viebig, Johan Schmidt, soms van Hulzen e.a. dat beschrijven, kennen. Al die beuzelachtige verhaaltjes, niets met het werkelijke leven gemeen hebbende, maken ziekelijke, overdreven menschen, die voor het groote leven staan als vreemdelingen en ook daardoor zoo onbeholpen zijn voor zich zelf en scheef in de voorstellingen omtrent anderen.

Er is heel wat anders in de wereld te koop dan liefdesgekweel, dat in de meeste gevallen niet eens liefde is, maar er voor doorgaat, bewijs hiervoor is, dat de désillusies op dat gebied, zoo ontzaglijk groot zijn. Wanneer nu de lezers en vooral de jonge menschen, als eigen ervaring hun het niet heeft geleerd, door de lectuur voorgelicht, begrijpen wat de ernst van het leven in waarheid is, zal men minder ontnuchterd zijn. De tijd voor ons modernen is voorbij om zich te vermeien in romannetjes en novelles vol leugen, die je later het werkelijke leven doen aangapen als iets ongehoords, ik zelf spreek uit ondervinding en verheug me van die illusies, door onware literatuur ontstaan, bevrijd te zijn. De ontgoocheling, als men ziet wat de werkelijkheid inderdaad is, werkt zoo verkillend dat het paradijs van je illusie plotseling verdwijnt en je mistroostig en leeg in de wereld staat.

Had men geleerd alles te zien, zooals het is, dan zou dit niet kunnen gebeuren. Helaas de meeste, of bijna alle literatuur is zoo, ja zelfs de kinderboeken worden volgepropt met leugen, wijl de z.g. pedagogen beweren, dat het kind van alles onkundig moet blijven. Daar toch wordt reeds de grond gelegd voor de latere teleurstellingen, waartegen men en vooral de vrouw niet is opgewassen.

Dit nu wordt in hooge mate ook bevorderd door de vertaalde werken en werkjes, als b.v. die van Marie Corelli. Alle romans die deze vrouw schrijft zijn, in plaats van de waarheid, er naast. Men neme eens ‘Delicia’, dat haar eigen leven moet voorstellen, en als men geleerd heeft de logische gevolgen te overzien, dan zal datgene, wat zij den man, met wien ze getrouwd was, verwijt, ons als beslist onvermijdelijk voorkomen; hoe kon ze verwachten geluk te vinden met iemand dien ze alleen trouwde, omdat ze op z'n forsch uiterlijk verliefd was, en die van haar geld profiteerde zonder 't minste eergevoel? Ook ‘Alsem’ is bombast, evenals ‘Smarten van Satan’ e.a.

En zulke boeken worden door 't lezende publiek verslonden, omdat ze in ons land uitgevers vinden, die goede zaken met zulken onzin maken.

Zoo de vrouwen dus uit werkelijke roeping en aangeboren gevoel voor mooie taal iets in 't Hollandsch willen overbrengen, is dat wat anders, maar als middel om in haar onderhoud te voorzien, is 't beslist ontoereikend. De velen, die er zich tot dusver aan bezondigen, zou ik raden zich liever te trainen als knappe handige dienstbode, en haar ‘jufferschap’ niet voor onaantastbaar te houden, maar er iets aan te verbinden dat achting afdwingt. Ze stichten dan veel meer nut, want aan goede dienstboden is groot gebrek, ook adelt arbeid vrij wat meer dan het bevorderen van leugen en onzin. In een volgend artikel hoop ik het eens over dat soort van arbeid te hebben.

RARDA LIEFTINK.