De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Drank!

Was het niet Godgeklaagd - was het geen zonde - zoo'n knappe werkman!....

Daar zat hij nu, als een zak in elkaar, daar hing hij, onooglijk en ontoonbaar op zijn stoel alsof al het leven uit hem geschud ware, en alleen ellende en jammer achtergebleven.

Met afschuw keek Marjan hem aan; zij mat hem met blikken van verachting.

Zijn houding zou belachelijk geweest zijn, zoo zij niet, door het contrast van hetgeen hij vroeger was en nog kon zijn, de smart om zijn verval nog dieper had gevoeld.

Marjan keek om zich heen. Daar lag op de snijderstafel nog al het goed waaraan hij bezig was; daar hingen aan den wand nog de broeken die hij keeren zou, de jassen die hij moest opknappen.

Nu wachtte een ieder op zijn goed.

De winkel had Marjan gesloten want Barend was ook barbier. Geen zonlicht wekte glanzen in de koperen bekkens aan den wand, die zij zoo blinkend schuurde.

Stil was het in den winkel, de banken leeg; de kanarie in zijn kooi dacht dat het nacht was en staakte zijn schel gezang.

‘Door omstandigheden gesloten’ had Marjan voor het raam gezet, en van uit haar achterkamer hoorde zij een gebrom van mannenstemmen aan den winkel, die geschoren en geknipt wilden worden, en havenloos konden huiswaarts keeren.

Goed, dat de horretjes voor de glazen maakten dat men niet naar binnen kon kijken. Al het gebrom en het gekijk was voor den winkel - en die was nu gesloten.

Een hikkend gesnurk deed Marjan naar Barend heenzien. Als er geen armleuningen aan den stoel waren, dan zou hij zeker op den grond zijn gerold.

Wat moest zij nu doen - wat toch beginnen! In lang was het niet zoo erg geweest. Dat kwam er van als hij met vrienden uitging.

Mooie vrienden die klapliepen op zijn zak.

‘Kom Barend je moest naar bed gaan, je bent toch tot niets in staat’ - en zij schudde aan den loggen vleeschklomp.

Een dierlijk knorren was het antwoord en door de beweging liep alles hem uit den mond....

Gelukkig dan nog maar op den vloer....

Toen dit ophield nam zij van de binnenplaats een emmer met frisch water - nog een - en nog een - en maakte het zeil weer schoon. Zij pompte alsof de duivel in haar ziel gevaren was - en zij voelde dat dit lawaai haar wat verlichtte.

Zoo had zij hem wel willen leegpompen - dat ongeluk - en voor goed zijn kwaal waaraan hij nu ten gronde ging.

O, die Maandagen! - waren zij er maar niet geweest. Het verdere van de week ging alles goed. Wanneer hij zijn roes had uitgeslapen, begon Barend den anderen dag hoewel nog slaapdronken en suf, de kleeren na te zien, die hij moest verstellen. Er kwamen klanten in den winkel, die hij moest scheeren. Het geld rinkte weer in het laadje. De afleiding, de gesprekken fleurden hem op; en nu en dan door de glazen winkeldeur turend, zag Marjan dat Barend meer en meer zichzelf begon te zijn.

Des Woensdags scheen alles vergeten. Hij stond op zijn tijd op, maakte een goed toilet en zette zich met gekruiste beenen op zijn tafel voor het raam. De poes zat in het kozijn tusschen de bloempotten; de zon viel op het donkere lokkenhoofd van den man, verlichtte een bleek en vol gelaat met regelmatige lijnen. De donkere wimpers waren ernstig neergeslagen over zijn werk. Een goedige, kinderlijke reus zat hij daar, en Marjan hoorde zijn rustig ademhalen als van een kind, en almaar ging de hand omhoog, kalm en statig met de lange draad, en kalm en statig waren al zijn gebaren.

Kwamen er dan klanten, dan hoorde zij hem ernstig en ingetogen praten. Hij had

[p. 191]

een manier van zijn, die de brutaalste stom maakte. Uit de hoogte kon hij iemand bejegenen en toch zoo overstelpend, zoo ijskoud beleefd zijn, dat men er akelig van werd.

‘Een trotsche vent, een ingebeelde kerel’ zoo noemden hem de klanten - maar een ieder had toch graag met hem te doen, en de mannen van de gasfabriek, die zich Zaterdagsavonds lieten scheeren vonden het een heele eer door zoo'n meneer met delicate vingers bij den neus te worden gepakt.

Maar Barend kwam na zoo'n Zaterdagavond balloorig binnen, als de winkel was gesloten. Hij hunkerde naar zijn glas grog - om al die vunze wazems weg te spoelen. En Marjan haalde dat dan maar in huis omdat het beter was dat hij in huis zijn borrel nam als daar buiten. Ten eerste was het vocht van betere gehalte, en dan behield zij hem onder haar oogen.

Des Zondags gingen zij netjes aangekleed met elkander wandelen. Dan kwam Keetje uit haar dienst naar huis en ging soms meê, en ware het schrikbeeld van den Maandag niet geweest, vrouw Cram zou zich gelukkig hebben gevoeld.

Want zooals zij zelf zei: voor haar was Barend als een lam.

Maar hij was niet zoo'n lam of 's Maandags werd hij een bok, wanneer zij zich tegen zijn uitgaan verzette. Hij verzon dan allerlei foefjes om de deur uit te komen, haalde jassen en broeken van den spijker, die hij terug moest brengen - ging zijn geld innen - en kwam soms thuis zonder een cent, daar hij alles met kameraden had opgedronken.

Vrouw Cram ging dan ook uit werken om den boel maar wat bijeen te houden, zij streek gordijnen en fijn goed, en had, zooals zij zich uitdrukte, deftige huizen waar zij hielp schoonmaken.

Maar hoewel zij beiden werkten en beiden geld verdienden en geen kinderen meer tot hun last hadden - zij gingen niet vooruit. Aan huishuur en het dagelijksche eten ging alles op - en zij had nog nooit iets over om haar toilet wat te vernieuwen. Van zijn klanten kreeg hij genoeg oude broeken en jassen, die hij dan keerde en als fonkelnieuw maakte voor zichzelven; - maar had Marjan niet nu en dan een gedragen japon, hoed of mantel van Keetje's Mevrouw gekregen, zij zou nog loopen in haar kleeren van vóór tien jaar.

En dat alles om dien drank, om dat ellendige drinken - want er ging geen dag voorbij of zij moest toch voor zooveel stuivers drank in huis halen. Hij kon er niet buiten, en zij gaf het hem maar om hem in huis te houden. Het was wel niet goed voor hem - het moest op den duur toch verstompen en versuffen - maar al haar woorden hielpen niet - haar smeeken, haar verwijten, haar tranen - het stuitte alles af op een zachten, stillen doch ontzettenden weêrstand - het meêgeven en toch onkneedbaar zijn van een zacht, week voorwerp, waaraan men den verlangden vorm niet vermag te geven. - - - - - - -

II.

O, zoo vreeselijk als het nu was, was het in al die jaren niet geweest. Hij begon haar zelfs te slaan en te mishandelen. Hoe langer hoe woester werd zij tegen hem.

Toen zij eens een paar gulden uit zijn zak had gehaald, die hij verstopt had om te verdrinken, toen was zij er na aan toe geweest door hem te worden vermoord.

Nog half bedwelmd van den drank des vorigen avonds, en daardoor zichzelven nauwelijks meester, had hij zich op zijn vrouw geworpen, haar het geld willen ontrukken. Een worsteling was gevolgd, waarin hij, de sterke reus, de baas bleef. Een groote pluk haar had hij Marjan uit het hoofd getrokken, en zóó de haarspelden haar in het achterhoofd geslagen, dat zij die er bloedend uit moest trekken.

Die pruik haar had zij bewaard, ze weggesloten in een doos, als souvenir, zei ze tot zichzelf met bitteren spot.

Sinds was het leven ondragelijk geworden. Nu zij geen woord meer tegen Barend sprak, dan strikt noodig was, nu werd het hem toch te ongezellig in huis. In de kroeg daar was het beter, daar was licht en warmte van buiten en van binnen, daar waren spraakzame kameraden, daar was dronkemansgezang en gelach.

En Marjan zat alleen - of liep ook de deur uit om bij haar kennissen te klagen en te jammeren - totdat in eens de vreeselijke slag viel....

Barend kwam niet meer thuis, ook des nachts bleef hij weg, na een dag en langen avond van duldeloos wachten.

Tegen twaalf uur was zij naar bed gegaan, en moe en afgetobd sliep zij dadelijk in. De winkel had zij nog niet gesloten, het licht niet uitgedraaid.

Maar daar op eens in het midden van den

[p. 192]

nacht werd zij wakker en vloog gegalvaniseerd in de hoogte.

Drie uur sloeg het op de klok in den gang, en Barend was nog niet thuis; het licht brandde nog in den winkel....

Als waren die drie klokslagen evenzooveel mokerslagen op haar hart, zoo stortte zij naar de deur om die open te rijten en op de stille straat te zien. Onduidelijk had zij het bewustzijn dat hij zeker dronken voor zijn huis lag op den stoep. Maar er was niets te zien dan de ontzettende leegte der lange straat. Boven de daken zeilde de maan, witte doorschijnende wolken vlogen over de huizen. Een kille tochtwind sloeg tegen haar aan. Zij sloot de deur. En eensklaps begon de vogel in de kooi weer luid te schetteren, gewekt door het leven en het licht. Doch Marjan draaide het gas uit en trok zich terug in haar kamer. - Wat nu te doen? Barend was niet thuis gekomen! - Instinktmatig kroop zij weer in haar bed, om warm te worden tusschen de zachte dekens. Zij legde het hoofd neer, maar dadelijk zat zij weer overeind. Denken moest zij, altijd denken! Wat kan er gebeurd zijn, wat hem overkomen? Mogelijk dat hij nu in de sloot lag aan den weg en men hem morgen dood zou thuis brengen.

Eindeloos duurden de laatste uren van dien vreeselijken lijdensnacht.

Goddank, toen de zon begon te schijnen was het toch zoo troosteloos niet! Mogelijk zou hij thuis komen; misschien had hij zijn roes bij vrienden uitgeslapen...

Des morgens kwam er een brief waarin Barend kort en bondig schreef:

‘Je bent altijd de baas geweest blijf nou de baas. Mij zie je nooit weerom.
Barend.

III.

Marjan was weer gaan dienen bij haar vroegere Mevrouw, met wie zij altijd in vriendschapsbetrekking was gebleven. Deze woonde buiten.

‘Een waar paradijs’, zei Marjan, ‘had zich voor haar geopend’; en toen zij nu eenmaal heen was over de grievende beleediging en het leed haar aangedaan, begon zij op te luiken als een bloem, die uit een kelder in het open licht wordt verplaatst.

Zij werd gewaardeerd om haar goede zorgen, bemind om haar goed humeur. Ware niet de herinnering aan Barend haar nu en dan komen kwellen, en de slaap komen verjagen van haar sponde, zij zou zoo gelukkig mogelijk zijn geweest. Geen avond legde zij zich ter ruste of zij bad voor hem, dat hij toch niet mocht verongelukken, dat hij toch nog eens op den goeden weg mocht wederkeeren.

Waarheen hij gestoven was, zij kon het maar niet begrijpen, totdat zij eindelijk hoorde, dat hij met een vriend naar Transvaal was gegaan. Zij richtten samen een zaak op, maar de oude kwaal liet niet van Barend af. Nu er niemand meer was om hem tegen te houden, dronk hij immer meer, totdat het reeds aangetaste lichaam geen weerstand meer bieden kon aan een hevige klimaatkoorts en hij binnen het jaar in vreemden grond begraven werd.

Zijn vriend kweet zich van de opdracht Marjan te schrijven en haar zijn laatste groeten over te brengen. Er werd om geen vergeving gevraagd, geen oude herinneringen werden meer opgehaald - niets als dien groet uit den vreemde - en het bericht dat zij nu in waarheid weduwe geworden was, verlost van het kruis dat zij nog altijd op haar schouders voelde wegen en van den angst dat Barend onbekeerd terug mocht komen om haar weer thuis te halen, weg uit haar paradijs van reinheid, goedheid en vrede, waarin zij zich gelukkig voelde, na haar jarenlang lijden en vruchteloos zwoegen.

Nu zij niet meer voor zijn leven en zijn verbetering bidden kon, bad zij iederen avond voor zijn ziel, want Marjan was vast overtuigd, dat het leven met den dood niet eindigde - maar begon.

JOS. GIESE.