De Hollandsche Lelie. Jaargang 21

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten, of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij, die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nommers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Redactrice.

P.S. Het spreekt van zelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers die in de corr: rubriek thuishooren.

De hieronder volgende correspondentie is een beantwoording van die brieven, welke vóór mijn ongesteldheid overbleven ter beantwoording, toen ik op reis ging. - Het spreekt van zelf, dat hun inhoud, na alles wat er na dien tijd is gebeurd, wel wat is verouderd, terwijl er bovendien nog een geheelen stapel ter beantwoording ligt van brieven, gekomen terwijl ik op reis was en daarna, gedurende mijn typhus. Ik zal het dus met de beantwoording van deze vroegste categorie uit den aard der zaak wat kort moeten maken, hetgeen de briefschrijvers daarvan mij zeker niet kwalijk zullen nemen.

Anna te Hilversum. - (Briefkaart van 2 Maart). Ik beloof U Uw schetsjes zooveel mogelijk achtereenvolgens te plaatsen. Gij verheugt U op de bewuste kaart over mijn goede gezondheid, en deelt mij mede dat ‘iedereen door den treurigen langen winter in Holland ziek was.’ - Ja inderdaad heb ook ik mij in Montreux voortdurend verheugd over de gunstige uitwerking van het klimaat op mij, want ook daar heerschte tengevolge van de in Montreux zeldzaam zoo lang achtereen aanhoudende koude en de vele regen heel veel influenza en aanverwante ziekten, waarvan ik volkomen verschoond bleef. - Vandaar dat de teleurstelling des te grooter was, toen ons reisje naar Italië zulk een droevig einde nam door mijn ziekte, en dan nog wel eene van zoo langen duur en van zoo ernstigen aard, want hoewel ik met een zeer hooge koorts in Montreux terugkwam, had ik zelfs toen niet het minste vermoeden van wat mij eigenlijk boven het hoofd hing, en toen de dokter dan ook het woord typhus uitsprak verheugde ik mij te meer dat wij in Florence den moed vonden, ondanks mijn toestand, de terugreis te aanvaarden, inplaats van daar een dokter te halen, want, zooals de onze in Montreux zeide en ik ook gaarne geloof, geen enkele arts zou mij hebben laten reizen, maar integendeel mij terstond hebben ondergebracht in de een of andere zieken-inrichting in Florence. En nu was het zulk een troost, behalve mijn vriendin, die men daar ook allicht van mij had gescheiden, ook nog onze trouwe Marie en dan niet te vergeten onze hondenkinderen rondom mij te hebben.

Eefde. - Gij zult hoop ik dit pseudoniem, dat ik opzettelijk niet duidelijker wil maken, wel herkennen. - Uw lange brief deed mij veel genoegen omdat ik in zóó lang niets van U had gehoord. Ik antwoordde U reeds vóór mijn ziekte, dat Uw zwager gerust kan inzenden aan mij, ook al is hijzelf geen abonné. Het zal U geloof ik niet aangenaam zijn, indien ik op den verderen intiemen inhoud van Uw brief inga, maar in elk geval wil ik U gelukwenschen met het dunkt mij nog al redelijke van Uw toestand

C. Eersteling. - (Brief van 10 Febr. jl:) - Gij schrijft mij dat een correspondentie tusschen Noord en mij in hoofdzaak de aanleiding is tot Uw brief. - Dat gij U ‘niet gemakkelijk schriftelijk uitdrukt’, zooals gij mij mededeelt, behoeft niets geen bezwaar te zijn om mij te schrijven. Ik ben van harte bereid U te antwoorden. - Wat echter de questie betreft die gij aanroert, wie onzer kan U daarop een afdoend antwoord geven! Gij voor U vindt het een ‘idee dat U kracht geeft dat er tenminste volstrekte rust is na den dood’, en om die reden gelooft gij dan ook maar het liefst aan een algeheele vernietiging. - Ik voor mij denk er juist omgekeerd over, en wensch en hoop van ganscher harte, dat er een opstanding moge zijn, omdat ik juist zoo iets troosteloos vind in de nutteloosheid en doelloosheid van ons korte leven, wanneer alles daarmede uit moet zijn. Zelfs het langste leven is immers zoo kort, en zelfs daar waar veel vreugde en geluk heerscht, blijven toch ook de groote levensrampen ten slotte niet uit: ziekten, dood, scheiding, en zooveel meer. - Er is voor mij iets heel pijnlijks in de gedachte dat wij al die beproevingen, heel die dikwijls zoo wreede leerschool, die leven heet, alleen zouden moeten doormaken om ten slotte begraven te worden en te vergaan tot niets. - Zooveel kalmer stemt mij daarentegen de hoop op een voortzetten van dit leven hierna, die ons misschien zooveel zal oplossen en duidelijk maken, wat wij nu niet begrijpen of wat ons onrechtvaardig en onbillijk voorkomt. -

Iets verder schrijft gij in Uw brief dat gij ‘het volstrekt niet aangenaam vindt te moeten denken, dat wij na onzen dood ook nog te strijden zullen hebben’ - Ja, wat zal ik U daarop antwoorden? De vraag is immers niet wat U of mij het aangenaamst is, maar eenvoudig hoe het zijn zal. En dat weten we geen van beiden. Het getuigt zeer zeker van Uw gezond verstand, dat gij geloof noodig acht voor de groote massa als ‘politie-maatregel’, want men behoeft maar op de gebeurtenissen van den laatsten tijd in Frankrijk te letten, om te zien wat er terecht komt van een land, waarin het ongeloof overheerscht en waarin de geloovigen zooveel mogelijk worden gehinderd en belachelijk gemaakt. - Daarom ook heeft Napoleon I terstond de dwaasheid en het gevaar van zulk een toestand ingezien en, in plaats van de Godin van de Rede en dergelijken nonsens, terstond gesteld De Kerk met al haar invloed ten goede. - Intusschen, een verheven standpunt is het zeer zeker niet als men den godsdienst alleen gaat gebruiken als politie-maatregel m.a.w. hem goed-genoeg vindt voor de dommen, en er zichzelf te verstandig voor acht.

Wat betreft het ‘gelooven op gezag’, dit is een der stokpaardjes waarop zoovele moderne menschen rijden, zonder er een oogenblik bij stil te staan hoe belachelijk zij zich zelf maken. Immers, zijn er niet duizenden en duizenden van dingen, die zij zelf en gij en ik ook dagelijks op gezag aannemen. Als men U zegt dat Batavia op Java ligt en gij zelf zijt nooit daar geweest, neemt gij dan die mededeeling niet aan op ‘gezag’? En als een vriend of een familielid in wiens geloofwaardigheid gij vertrouwen hebt, en die wellicht verre reizen heeft gedaan, U beschrijft de gewoonten en de levenswijze en de kleeding enz. van de in die verre streken wonende menschen, neemt gij dan die verhalen niet aan ‘op gezag’? Inderdaad, zou het U of

[p. 48]

wien ook mogelijk zijn alles persoonlijk te onderzoeken wat men hoort of leest.? - Immers neen. Welnu, waarom is het dan zooveel erger onzienlijke dingen aan te nemen ‘op gezag’ van hetgeen in den Bijbel staat? Ik moet U eerlijk bekennen, dat mij-althans dit bezwaar nooit is voorgekomen als een van beteekenis, en dat ik integendeel meer domheid zie in diegenen die met dit woordje altijd schermen, dan in hen die verstandig genoeg zijn, te midden van al de mysterieën waaruit het leven bestaat, hun eigen onwetendheid te erkennen. - Ik ben juist nu, in de afgeloopen weken, zóó dicht bij den dood geweest, dat ik inderdaad zeer veel aan hetgeen daarna zal geschieden heb gedacht, want ik was steeds volkomen bij kennis, en meende zelfs reeds in Florence, door de zeer hooge koorts, dat ik daar wellicht ineens zou sterven, zoodat ik alles wat daarna zou geregeld moeten worden zooveel mogelijk besproken heb met mijne vriendin.

Welnu, ik heb juist in die dagen, toen zoo heel nabij het sterven-zijnde sterker dan ooit gehoopt dat het slechts een overgang zou zijn tot een nieuw leven, een waarin ik wellicht dezen of genen zou terugzien van hen die mij zoo lief waren op aarde. Want dit geef ik U gaarne toe, aan een hemel van gelukzaligheid, waarin maar dadelijk iedereen na den dood zou worden opgenomen, kan ook-ik moeielijk gelooven. En ook staat daarvan geen woord in den Bijbel, dat dit zoo maar terstond en met iedereen zal geschieden na den aardschen dood. Heel natuurlijk lijkt het mij, dat men, ook aan de overzijde des grafs, de leerschool hier beneden begonnen zal moeten voortzetten, maar dan met méér licht en meer ondervinding, en daardoor met meer begrijpen van het nu zoo dikwijls onverklaarbare en schijnbaar-onrechtvaardige - Van kwalijk-nemen, noch wat Uw schrift betreft, noch van iets anders is bij mij geen sprake. Wat ter wereld zou ik ook kwalijk nemen? Waarom zoudt gij mij Uw gedachten niet vrij-uit meedeelen; juist dat vind ik integendeel zeer aangenaam.

Z. te Z. (Brief van 3 Maart jl.) - Uw schrijven is zoo vriendelijk in den aanvang, dat het mij daarom te méér spijt dat nu mijn antwoord (al is het dan ook geheel en al buiten mijn schuld) zóó laat komt. - Het is wel een bewijs dat het stukje van Mien Pas uit het leven is gegrepen, waar gij schrijft U precies zoo te gevoelen als het meisje daaruit. En ik geloof niet, dat ik tegen haren zin zal handelen, wanneer ik U hier ronduit antwoord op Uw vraag of zij, Mien Pas, nog jong is evenals gij, met: ja, dat is zij inderdaad. - Ik kan niet nalaten een gedeelte uit Uw brief over te schrijven, omdat het mij zooveel plezier deed, en misschien tevens anderen zal komen ten goede.

Freule! ik vind het zoo inleuk, dat zij ook nog niet zoo ontzettend ernstig is, zooals tegenwoordig bijna alle meisjes, waar ik mee in aanraking kom

Bijna allen studeeren, lezen enkel boeken van Couperus, Borel enz.

Toen ik pas van de H.B.S. 5-j. af kwam, wilde ik met alle geweld ook iets gaan doen, nu niet omdat me dat zoo aanlokte, maar omdat iedereen het deed.

Ziet gij lieve Z te Z, gij slaat daar zoo juist den spijker op den kop. Zoo is het precies. De apen-natuur die toch reeds zoo in alle menschen zit, komt in dezen tegenwoordigen tijd zoo recht voor den dag in het jongere vrouwelijke element. Het is haar volstrekt niet te doen om de studie, maar alleen om het naäpen van elkander. - Wat Pietje en Mietje doen als zij van school afkomen, dat moet en zal Leentje óók nadoen, uit angst dat ‘men’ haar anders zou houden voor minder begaafd of minder ontwikkeld dan die beide anderen. - En het doet mij dan ook van U zulk een innig genoegen, dat gij verstandig genoeg zijt geweest, toen Uw ouders U weer thuis wenschten te hebben, in te zien wáár Uw naaste plicht lag, niet op een kantoor, maar bij hen die U het naast zijn, en die met recht Uw liefde mogen vorderen. - Wat nu Uw vraag betreft naar Fransche meisjesboeken, er bestond (maar of zij nog bestaat weet ik niet) jarenlang een ‘bibliothèque rose pour jeunes filles’ waaruit ik als meisje dikwijls zeer aardig-geschreven deeltjes heb gelezen. Ik herinner mij dat elk boekje keurig was ingebonden, zoodat reeds het uiterlijk aangenaam aandeed. Wat dunkt U als gij U daarop eens abonneerdet? - Gij zoudt U tot den uitgever-boekhandelaar Nijhoff in den Haag kunnen wenden tot nadere inlichtingen, en zeker ook van kem hunnen vernemen waar en hoe gij U moet abonneeren. Ook ben ik zeker, dat deze U zonder twijfel aan andere geschikte Fransche jonge meisjes-lectuur kan helpen als gij U tot dat doel aan hem richt. Schrijf hem maar dat ik U aanried U tot hem te wenden, omdat ik hem altijd zoo goed op de hoogte heb gevonden, wanneer men over boeken inlichtingen verlangde. Hoe iemand er bij komt een jong-meisje de boeken van Gyp in handen te geven bij wijze van ‘jongemeisjes lectuur’ is mij een raadsel. Zij schrijft zeer geestig en raak dikwijls, maar behoort in haar werk allerminst tot het jonge-meisjes-genre. Uw wensch de talen bij te houden, door het lezen van boeken in het Fransch, Engelsch en Duitsch, juich ik zeer toe, want dat is een uitstekende oefening. - Ik zelf ben er mijn vader later zoo dankbaar voor geweest, dat hij mij, van af den tijd waarop ik op de school die drie talen begon te leeren, nooit daaruit vertaalde boeken wilde in handen geven, en mij daardoor dwong die of niet of zoo goed en zoo kwaad als het ging in het oorspronkelijk te lezen. - In het begin kostte mij dat wel eens moeite, maar als het boek mij boeide getroostte ik mij toch gaarne de inspanning, en al heel gauw leerde ik ze daardoor even gemakkelijk lezen als Hollandsch. De boeken van Jules Verne zullen U misschien reeds bekend zijn, anders zijn die zeer zeker aanbevelenswaardig, al zijn ze niet alle gelijkelijk interessant - Neen, gij hebt volstrekt niet te veel van mijn tijd in beslag genomen. Integendeel, ik dank U hartelijk voor Uw brief, en ik hoop dat gij U getroost weder tot mij zult wenden, als gij raad of hulp noodig hebt. Ook zal het mij interesseeren van U te vernemen, of gij bij den heer Nijhoff zijt geslaagd naar wensch wat de bedoelde meisjesboeken betreft.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.