De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Verjaardag door M. Vorst.

II. (Slot.)

Hoe weinig had ze toen kunnen denken, dat er slechts 'n hevige emotie noodig was, om heur sluimerend hooger zelf te wekken, en dat die niet lang uitblijven zou. - 't Was op hun huwelijksreis. Ze waren in Parijs en ze dwaalden door den Louvre, arm in arm. Eerst had ze zich zoo gelukkig gevoeld; met hem naast zich zoo veilig in die reusachtige stad. Maar hier in den Louvre voelde ze heur eerste teleurstelling. Telkens had ze hem moeten meetrekken, naar 'n Rafael, 'n Leonardo da Vinci; zij geestdriftig bewonderend, blij, nu ze voor zich zag, waarnaar ze van kindsaf verlangd had, hij, onverschillig, spottend met heur enthousiasme, verklarend, dat hij 't in den Louvre criant vervelend vond. En toen drentelde Truus nog door heel veel zalen; ze was stil geworden; dat herinnerde ze zich nu nog; o, wat verlangde ze naar iemand, die haar geestdrift deelde! Eindelijk kwam ze in 'n cabinetje, waar 'n

[p. 739]

schilder bezig was, 'n mansportret te copieeren. ‘Daar is 'n Rembrandt,’ kon ze niet nalaten uit te roepen.

Nauwelijks had ze die woorden uitgesproken, of glimlachend keerde de schilder zich om en twee vriendelijke grijze oogen keken verrast in de haren.

‘Willem!’

‘Truus!’

Dat was hun weerzien geweest.

Natuurlijk was hij meegegaan, hadden ze samen gedweept in hun heiligdom, had hij hun 't typische Parijsche leven laten zien, hadden ze gesproken over lang vervlogen dagen en oude herinneringen.

Toen waren ze naar Zwitserland gegaan, Willem ook; hij had al lang plannen beraamd, maar tot nu was er nog niets van de reis gekomen. Truus had 't niet eens aangenaam gevonden zoo dikwijls in Wims gezelschap te zijn; misschien deed 't haar pijn onophoudelijk aan dien goeden ouden tijd te worden herinnerd. Maar Henk had er op aangedrongen, misschien, omdat die geestige, jonge schilder Truus wat zou opvroolijken.

‘Ga voor ons de kamers bestellen,’ had hij hem gekscherend gezegd en Willem was vooruit gerend. In Zwitserland hadden ze elkaar weergezien; ginds, waar de met sneeuw bedekte bergen hun reine toppen ten hemel hieven, waar geen onkuische gedachte in des menschen brein wonen kan, daar hadden ze gewandeld met hun drieën. Daar in de vrije natuur, waar alles is zwijgend van loutere ontroering als plechtige stilte na schoone muziek.

Willem en zij in extase, waren in een van die momenten, waarin de mensch vroom opblikt tot z'n Schepper en nederig zwijgt, met 'n traan in 't oog.

Op dat oogenblik van wijding begon heur man op- en aanmerkingen te maken over 't landschap en stoorde de aandacht van hun gebed. - Eensklaps ontwaakte haar hooger zelf. - Ze voelde Wims blik op zich rusten en in z'n oogen las ze verwijt, maar medelijden tevens. En toen kwam er over haar 'n gewaarwording, die ze nooit te voren gekend had. Ze haatte, maar ze wist niet wat; heur man, heur leven, haarzelf, of 't noodlot, waardoor alles zoo gekomen was. Nu begreep ze heur onherstelbare vergissing; nu wist ze ook, dat ze bestond de groote liefde, waarvan ze gedroomd had, die liefde, die niet alleen is, hartstocht, maar sympathie tevens, 't opgaan van de eene ziel in de andere! Nu voelde ze ze nog na, die snerpende pijn van wroeging en berouw, nu ze met groote passen gejaagd in heur kamer op- en neerliep.

Zou ze hem nu schrijven, dacht ze nu 't zijn verjaardag was. Waarom eigenlijk niet? Er was nooit iets tusschen hen geweest, wat ze niet voor heur geweten verantwoorden kon, en toch... Nooit hadden ze elkaar over liefde gesproken: alles was gewoon geweest als tusschen oude vrienden. Waarom zou ze hem niet 'n gelukwensch mogen zenden?

Ze zette zich voor heur schrijftafel, doopte de pen in den inkt. Ze begon te schrijven, maar 't vlotte niet en ze kwam niet verder dan den datum.

Hoe zou ze beginnen? Ze wist 't niet goed.

‘Beste Wim’; dat klonk zoo intiem, als Henk dat eens las, hoe zou hij het vinden? 't Was al zoo lang geleden, dat ze over Wim gesproken hadden. Wat zou hij wel zeggen, dat ze hem geschreven had, nù, juist nù, dat hij op reis was. - Eigenlijk stak er niets in, niets, dat niet mocht, of dat verkeerd was; Wim was toch heur oudste vriend en toch... Als ze eens schreef: ‘Beste vriend.’

‘Beste vriend’, dat stond niet, dat klonk zoo stijf, zoo weinig intiem, tusschen de Paolo en Francesca van vroeger. - En toch schreef ze 't neer, langzaam en met groote letters. Toen liet ze den pennehouder uit heur vingers glijden en ging ze met heur kin leunende op heur hand zitten staren, recht voor zich uit. En in heur verbeelding zag ze 't duidelijk heur ideaal; 't was Willem; op hem had ze gewacht al dien tijd; hij was die andere helft, die op haar paste, en ze had zich weggegeven voor 't leven aan 'n ander...

Er werd geklopt. Alsof ze op 'n misdaad betrapt werd, sprong ze op. 't Was Heintje, die kwam om werk te vragen. Mevrouw had toch gezeid, dat 't kantoor van meheer 'n beurt most hebben, as meheer uit de stad was. - Werktuigelijk ging ze de trap af. - Beneden in 't kantoor op den grooten lessenaar lagen kantoorboeken, en pakken papier hoog opgestapeld, met 'n stoflaagje bedekt. Heintje sloeg ze uit tegen elkaar, boek voor boek, zoodat de stof er in wolkjes uitvloog. Truus legde ze weg in 'n kast, stapel op stapel, zooals ze gelegen hadden. Ze had lust ze door elkander te smijten, er 'n globe bij te zetten en 'n vaas frissche bloemen. Die grauwe effenheid benauwde haar; de vensters waren grootendeels van matglas en

[p. 740]

lieten maar 'n klein stuk blauwe lucht doorgluren.

‘Hij mag wel 'n goeie beurt hebben,’ zei 't meisje - ‘meheer zal in z'n schik wezen, als ie thuis komp.’

Truus glimlachte en herhaalde werktuigelijk: ‘Ja zeker, hij zal in z'n schik zijn.’ Een voor een borg zij de boeken weg, die er somber uitzagen als hun inhoud.

De lessenaar werd leeg en 't vertrek scheen nog kaler dan te voren. ‘Zie zoo, Heintje,’ zei Truus, trachtende vriendelijk te zijn, ‘nu kan je voortkomen en als je me noodig hebt, dan kom je me maar roepen;’ en ze vluchtte uit 't kantoor van heur man, als uit 'n engen kerker. Nu ging ze zich kleeden om boodschappen te doen. Een oogenblik ademde ze vrij, toen ze de deur achter zich in 't slot hoorde vallen.

De zachte lentebries streelde heur wangen als 't zoet gevlei van poezele kinderhandjes.

Ze voelde zich bijna gelukkig. Dan op eenmaal kwam 't weer over haar, als 'n onafwendbaar schrikbeeld, heur leed en verlatenheid in die stijve stad, te midden van afgemeten knikkende, afgemeten visitesmakende menschen. O, als ze maar iemand had, voor wien ze eens kon uitspreken, 'n zuster, vriend of vriendin. Dan kwam maar steeds Willem haar in gedachte, Wim, als hij er was - als ze hem eens te logeeren vroeg, nu ze hem toch wilde schrijven. Als Wim er eens was - heur oogen begonnen te schitteren, ze voelde heur hart onstuimig kloppen, bij de gedachte alleen.

Als Wim er eens was, hoe goddelijk zou 't dan zijn in 't stadje. Ze kenden er alle mooie plekjes, die ze hem wijzen zou om er samen van te genieten.

Ze zag 't in heur verbeelding, hoe 't zijn zou; hij zou gaan schilderen buiten en zij zou met hem meegaan en ze zouden stil zitten en werken en zwijgen; hij bezig met z'n landschap, zij met 'n handwerk of met lectuur; slechts van tijd tot tijd zou ze even opzien om zich te overtuigen, dat hij er nog was en dan even 'n blik slaan over de wijde velden rondom en over alles, dat mooi was, zoo mooi, zoo mooi! Ze zou hem zoo dadelijk schrijven; waarom mocht 't ook niet? Nu had ze 't zich vast voorgenomen. En in heur verbeelding zag ze, hoe Wim zat te wachten op tijding van haar.

Hoewel hij nu in Holland woonde, had hij haar, kiesch als hij was, nooit meer komen opzoeken na hun tocht in de bergen; had zelfs nooit meer iets van zich laten hooren.

Maar z'n adres had hij niet gegeven, als 'n teeken, dat hij naar tijding van haar bleef uitzien. En ze was er zeker van, dat als ze hem ooit zou schrijven, z'n verjaardag de eenige geschikte gelegenheid was, om oude herinneringen te verlevendigen. En ze voelde 't, hoe elken dag, die geen tijding van haar bracht, z'n hoop haar ooit te mogen weerzien verminderde en dat hij z'n laatste vleugje op z'n feestdag gevestigd had. 't Liep al tegen den middag; dus had ze al eenige buslichtingen laten voorbijgaan. ‘Nu wacht hij de post af,’ dacht ze, ‘of er een gelukwensch wan mij bij is; arme jongen, den geheelen morgen hebt ge te vergeefs gewacht en alles is mijn schuld!’ Gejaagd, voelde ze, hoe de minuten voorbij vlogen en ze verhaastte heur schred; want ze leed onder de teleurstelling, die ze hem bereid had. ‘Nu of nooit,’ dacht ze; nu gauw naar huis; nu ging ze hem schrijven; hè, wat was 't broeierig in de lucht, net of er onweer op handen was. Ze knoopte heur mantel wat los. Nu was ze op de stoep. Heintje deed open. Op heur kamer liep ze met groote schreden op en neer, den pennehouder in de hand. En ze dacht er over na en ze overwoog of Henk er iets op tegen kon hebben, als ze Wim vroeg hun eens te bezoeken. Als hij thuis kwam, dan zou ze het hem alles duidelijk maken, hoe het haar was ingevallen, dat 't vandaag Wims verjaardag was en dat ze hem had geschreven vanwege hun oude vriendschap. En Henk zou er zeker niets op tegen hebben; de wereld kon er zelfs niets van zeggen; ze was toch immers 'n getrouwde vrouw nu.

Zou ze hem nu schrijven, peinsde ze, iets in heur binnenste weerhield haar, als Henk nu maar thuis was en ze hem den brief kon laten lezen - er zou niets in staan, wat ze niet voor haar geweten kon verantwoorden, maar toch voelde ze iets van 'n geruststelling, als Henk er van wist.

't Sloeg een uur; ‘weer te laat voor de buslichting’; dacht ze, nu had ze weer den geheelen namiddag tijd; als de brief om vijf uur meeging, dan kon hij nog juist dien dag 't adres van hem, aan wien hij gericht was, bereiken. - Waarom draalde ze ook zoo? Ze werd bijna boos om heur eigen besluiteloosheid. En al dien tijd leed hij; leed hij om haar. En alleen de gedachte, dat hij haar misschien verkeerd zou begrijpen, haar voor onhartelijk kon houden, deed haar pijn.

[p. 741]

Hij had zich immers bescheiden teruggetrokken, en hij vroeg om niets dan slechts van tijd tot tijd 'n teeken, dat ze hem niet geheel en al vergeten had. - Ze ging naar beneden naar de eetkamer, waar voor haar alleen gedekt was. Alleen aan de koffietafel, hoe stil, hoe ongezellig! en toch - 't viel mee. Weer betrapte ze zich op 'n gevoel van verlichting met heur alleen-zijn. Alle dagen onder 't tweede ontbijt onthaalde Henk haar op de nieuwtjes van den omtrek, schandaaltjes of andere smakelooze kantoorpraatjes. En als er geen nieuwe waren, dan rakelde hij de oude weer op. Als er 'n tooneelstuk gegeven werd, bepraatte hij de liaisons der acteurs en actrices, terwijl hij als fatsoenlijk burger z'n afkeer en geringschatting voor alles, wat artisten en de kunst betrof, aan den dag legde. Hij was geen groot liefhebber van boeken, slechts nu en dan zag Truus hem verdiept in 'n sensatieroman; iets pikants was immers ook 'n aangename afwisseling in z'n eentonig kantoorleven. En al de quasi-geestigheden, waarom ze hem vroeger aardig had gevonden, werden vervelend, nu ze ze telkens weer hoorde en er geen dieper zelf onder schuilde. - En Truus peinsde en schaamde zich, nu ze hem goed kende, dat ze bezweken was voor complimentjes en lieve woordjes en de vrouw van zoo'n man was geworden. En dan dacht ze weer aan Wim en hoe mooi alles had kunnen zijn. En hoe er van daag weer 'n fuif zou zijn, net zoo als vroeger, 'n echt vroolijk, luchtig feest met veel bloemen en muziek en champagne; 'n feest van jonge menschen, die de poesie des levens hoog houden, zonder berekening, zonder droog, dor materialisme. Neen, niet zooals vroeger, voor Wim immers niet, want zij ontbrak nu; dat zou voor hem immers de feestvreugde bederven. Hij zou luidruchtig vroolijk zijn onder z'n vrienden, te vroolijk, als om den bitteren weemoed te overstemmen, die schreidde in z'n binnenste. - En zij, als 'n oppervlakkige met 'n beetje gewaande verliefdheid, had ze zich geketend aan Henk, met heur lichaam, maar ze wìst 't nu, heur ziel behoorde Wim. Nu wist ze, dat Henk nooit 't mooie in haar zou begrijpen, dat hij slechts van haar hield, omdat ze z'n aardig, bekoorlijk vrouwtje was. En 't hoogere, 't betere, 't edele in haar, wachtte nog steeds op die verwante ziel, voor wie ze alles had kunnen zijn; 't ideaal harer meisjesjaren...

Ze huiverde; - 't werd haar in eens zoo eenzaam te moede; ze voelde zich zoo verlaten met die sombere, hopelooze toekomst voor zich. Ze was immers nog zoo heel jong. - Ze was gezond; zou ze dus nog moeten leven, dertig, veertig, vijftig jaar misschien naast 'n man met wien ze niet sympathiseerde, van wien ze niet hield. Naast 'n man, die goed voor haar was op zijn manier, die haar overlaadde met gemakken en mooie kleeren, denkende, dat haar geluk bestond in 't ontvangen van geschenken. O, ze wilde wel, dat hij haar sloeg, haar mishandelde, haar afbeulde, iedere kastijding zou haar goed hebben gedaan. Maar juist, die goedigheid van Henk, die haar niet verstond, maakte haar radeloos. - En Wim, wat moest hij wel van haar denken. - Zou hij gelooven, dat ze nu toch gelukkig was, omdat ze niets meer van zich hooren liet. O, dat mocht niet; ze kon 't niet verdragen, dat ook Wim haar verkeerd zou begrijpen. Ze had wel vleugels willen hebben en naar hem toevliegen en hem alles vertellen en hem om vergiffenis smeken. Pijlsnel schoot de gedachte haar door 't hoofd, dat ze hem nu schrijven moest; en heur tweede ontbijt bijna onaangeroerd latende staan, liep ze de trap op naar heur kamer. 'n Choas van gedachten warrelde door heur brein. Heur voorhoofd bonsde; heur knieën knikten. Telkens wilde ze gaan zitten en order in heur gedachten brengen; als 'n bezetene draafde ze door heur kamer, - 't eene uur verliep na 't andere en ze bleef maar doorloopen, totdat ze niet meer kòn en ze uitgeput op 'n sofa neerzonk. - Daar bleef ze liggen kijken, strak voor zich uit, - met half gesloten oogen en 'n gevoel, alsof heur hoofd hol was en niets om haar heen meer tot haar doordrong, en 't geleek wel of alles om haar heen zich in 'n loodkleurigen mist hulde, zoodat alles voor haar vaag werd, wegdoezelde in iets onbestemds, kleurloos - en ze insluimerde...

Toen ze ontwaakte van Heintjes kloppen op de deur, was 't lang na vieren. ‘Ze zou komen’, riep ze, zich half bewust van de werkelijkheid. Ze maakte heur haar wat in orde voor den spiegel. Toen viel heur oog op de onbeschreven bladzijden, - nog 'n klein uurtje, had ze tijd. Zou ze hem nog 'n gelukwensch zenden? Ze ging voor heur schrijftafel zitten en schreef; - maar toen ze 'n half zijdje vol had, smeet ze den pennehouder op den inktkoker, zoodat de inkt uit de pen spatte; en 't blaadje postpapier scheurde ze met zenuwachtig bevende vingers in tweeën en toen nog eens door en nog eens en nog

[p. 742]

eens; toen wierp ze de snippers in den haard en stak ze aan met 'n lucifer. Ze wachtte, tot dat 't papier was uitgebrand. - Dan verliet ze snel de kamer, alsof ze iets ontvluchtte, de deur achter zich dichtslaande. Maar op 't portaal moest ze zich aan de trapleuning vast houden, ‘mocht niet,’ fluisterde 'n stem in heur binnenste.

Toen Henk 'n half uur later thuis kwam, vond hij haar in z'n kantoor met roodgeschreide oogen, bezig z'n boeken te rangschikken.

‘Wilde je me verrassen, m'n beste lieve vrouwtje?’ zei hij; maar toen hij heur beschreide oogen zag, fluisterde hij, haar in z'n armen sluitend: ‘Vooreerst zal ik je geen heelen dag meer alleen laten.’

Toen zich niet meer kunnende bedwingen, barstte ze in snikken uit en ze schreidde aan z'n borst lang en heftig, omdat alles uit was, al 't mooie van vroeger, alles weg, weg en voor goed. - -