De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Indische Schetsen door A.R.

Bezoek aan een koffieland.

Eindelijk zou ik dan mijn reeds lang gekoesterd voornemen ten uitvoer kunnen brengen, en alles, wat ook maar in de verte op zaken geleek van mij af mogen schudden, om voor een veertien dagen vergaderingen, vereenigingen van dit en vereenigingen van dat, benevens al de drukte en het gewoel eener groote handelsstad te vergeten en mij te gaan begraven in de bergen, waar een mijner beste vrienden administrateur eener groote koffieonderneming is. Mijn vrouw is even blij als ik, de stoffige wegen en pleinen voor een tijdje vaarwel te mogen zeggen, en we voelen ons reeds kalm en rustig gestemd bij 't gezicht dier gepakte koffers, waaruit zwarte rok en witte das, zijde en fluweel gebannen blijven, om voldoende ruimte te laten voor eenvoudige

[p. 578]

‘warme’ kleeren, zooals we die in de kou noodig hebben.

't Is Zaterdagmiddag één uur. 't Moge kinderachtig schijnen, maar toch is 't waar; de vreugde om eens uit alle beslommeringen ‘uit’ te zijn, beneemt mij den eetlust en doet mij als een schooljongen verlangen naar 't klokje van half vier, wanneer we in 't rijtuig zullen stappen om naar den trein te gaan. Een half uurtje sporen en een kwartiertje wandelen in de nog brandende zon, zijn niet in staat ons humeur te bederven en we komen aan boord met een gevoel, dat reeds nu de pret begonnen is. Onze beide hutten (met weinig passagiers mag men zich de weelde van twee cabins veroorloven) zijn klein, maar comfortable ingericht. Ze liggen aan den landkant, zoodat we zeker kunnen zijn, 's nachts een frisch windje te hebben, en midscheeps, zoodat de schroef onze magen ook niet al te veel in beroering zal brengen. Nadat we ons eenigszins hebben ingericht voor een vierdaagsch verblijf in deze enge ruimte, gaan we naar dek, om kennis te maken met den kapitein of ‘commandant’ zooals hij zich zoo gaarne hoort noemen. Tot dusverre was alles zonneschijn; bij 't gezicht van dien oppermachtigen gebieder: ‘Schipper naast God van zijn schip’, is 't alsof op eenmaal eene groote onweerswolk de omgeving verduistert. Op mijn vriendelijken groet krijg ik geen antwoord! 't ‘goeden dag, commandant’ van mijne vrouw wordt totaal genegeerd - het heerschap keert zich om en verdwijnt, en - we hebben hem de geheele reis niet terug gezien.

't Is jammer, dat uitstekende zeelui dikwijls minder aangenaam in den omgang zijn, hoewel ze zeldzamer worden, die ruwe zeebonken en langzamerhand het veld ruimen voor even kundige en meer ontwikkelde en beschaafde officieren.

De een na den ander kwamen nu langzamerhand de verschillende passagiers opdagen. De eerste was een pastoor, die met zijn koffertje in de hand heel wat moeite had de steile trap op te klauteren. Boven gekomen, slaakte de arme man een zucht van verlichting, veegde zich het zweet van het voorhoofd en vergat al heel spoedig in een flinken whisky soda al de aardsche en hemelsche beslommeringen, welke zijne reis bemoeilijkten. Na hem kwamen twee aardige elegante jonge dametjes, die blijkbaar zeer onder den indruk waren van voor de eerste keer alleen op reis te zijn. Verder zagen we nog verschijnen: een razend pedanten meneer, met een bril op, natuurlijk; een officier met een beeldig jong vrouwtje en eene oude dame, die, misschien voor de laatste keer, hare kinderen nog eens ging opzoeken. - Met dit gezelschap zouden we vier lange dagen den bodem van hetzelfde schip moeten deelen.

Mijne vrouw, altoos even sterk in hare sympathieën als antipathieën, voelde zich onmiddellijk aangetrokken tot de oude dame. Ze sprak haar al heel spoedig aan en was in een oogenblik verdiept in een gezellig huishoudelijk praatje. Ik stelde mij voor, ik werd voorgesteld, zooals dat in Indië gebruikelijk is, maakte hier een praatje, luisterde ginds naar een geleerd gesprek, en de reis verliep als alle andere reizen op eene kustboot; reizen, die te kort zijn, om gezellig te worden en juist lang genoeg om een tintje van intimiteit te krijgen. Eten, drinken, slapen zijn en blijven de drie hoofdbezigheden, en die nemen een groot deel van den tijd in beslag. Is men dan nog zoo gelukkig een partijtje naar zijn zin te kunnen maken, dan brengt dat er veel toe bij om de verveling te weren. Wij waren zoo fortuinlijk en vonden 't volstrekt nu niet zoo'n heel grooten zegen, dat de reis voorbij was, toen we den vierden morgen na ons embarkement aan wal stapten, hoewel 't idee, weer zooveel nader bij 't doel van onze reis te zijn, ons toch aangenaam stemde.

Een reiswagen met vier vurige? rossen bespannen, wachtte ons, om ons tien paal ver te brengen, alwaar de weg zoodanig begon te stijgen, dat we per as niet verder konden gaan. Hier werden we begroet door onzen gastheer; we bestegen een paar aardige, flinke bergpaardjes en gingen langzaam maar zeker de hoogte in. Het eerste gedeelte van den weg voerde ons door bloeiende dessa's met uitgestrekte sawah's en maïsvelden, waar we een aangenamen indruk kregen van den inlander in zijn eigen omgeving. Hier is hij in zijn doen en laten nog niet gemoderniseerd en - mag ik 't zeggen - nog niet gedemoraliseerd door ons, Europeanen. Mannen en vrouwen hebben hier iets gemoedelijks en vriendelijks, iets gepast vrijmoedigs zou ik 't durven noemen. Allen stonden zij blijkbaar op zeer goeden voet met onzen gastheer, die er trouwens voor bekend staat, dat de Javanen hem op de handen dragen. Met iederen voorbijganger maakte hij een praatje en zei

[p. 579]

de eene of andere aardigheid, die op het anders onverstoorbare gezicht des inlanders een breeden glimlach te voorschijn riep. Na anderhalf uur rijdens, lieten wij de dessa's en bebouwde velden achter ons en bevonden ons al spoedig langs een uitstekend boschpad te midden der woeste en grillige natuur, waar vrouw Flora haar schoonste gaven met kwistige hand had uitgestrooid. Het ligt hier niet op mijn weg eene beschrijving van een Indisch oerwoud te geven; veeleer wil ik mijne bewondering uitdrukken voor het geduld en de werkkracht, die menschenhanden hebben moeten ontwikkelen, om een gedeelte van die eeuwenoude bosschen in bloeiende landen te herscheppen. Bij dien rit door het bosch genoot ik, en ademde met wellust de heerlijk zuivere lucht in, die tot in de fijnste vertakkingen onzer longen binnendrong en als 't ware in één ademtocht al het stof en de onreinheden eener druk bevolkte stad te niet deed. Eindelijk reden we de laatste woudreuzen voorbij, en zagen de dadapboomen ver boven het lagere hout uitsteken, een bewijs, dat we het einde onzer reis nabij waren. Nog eene kromming van den weg - nog eene en nog eene - en daar lag het mooie koffieland glinsterend in een helderen zonneschijn in al zijn pracht voor ons. Daar zouden we nu veertien dagen mogen ronddolen; het gastvrije dak, dat ons reeds uit de verte tegenblonk, zou ons dien tijd herbergen; ver van de menschen, ver van al hun jagen en drijven - veertien dagen geheel ons zelf - niets anders doen, dan waar we lust in hadden - heerlijk vooruitzicht! En we zijn niet teleurgesteld geworden. Het leven in de bergen heeft iets eigenaardig bekoorlijks - wie het niet kent, kan het zich moeilijk voorstellen. Nergens leeft men zóó met den Javaan mee, maar ook nergens wordt onze superioriteit zoozeer erkend. Met al hun moeiten en bezwaren komen ze tot ons, die eenvoudige, eerlijke bergbewoners. Zijn ze ziek, wij zijn hunne medicijnmeesters; hebben ze eenig geschil onder elkander, wij zijn hunne rechters; geven ze een feest, het is niet volmaakt als wij het niet door onze tegenwoordigheid opluisteren. En 't is aardig om te zien, met hoeveel vertrouwen en eerbied ze hunnen meester naderen en hem toespreken.

Er waren op het land 3 à 4 zeer nette kampongs: één voor de zoogenaamde opgezetenen, dat zijn de mannen, die met vrouw en kinderen op het perceel komen om aldaar hunne tabernakelen op te slaan. In hun midden bevindt zich een soort van hoofd, tevens penghoeloe (priester) - een oud man, die als vader te midden zijner kinderen leeft en door hen wordt onderhouden. Hij werkt niet in de tuinen, maar treedt overdag op als beschermer der achtergebleven vrouwen en kinderen. Verder was er een Madoereesche kampong, een voor den gaanden en komenden man en een voor de plukvrouwen, welke laatste natuurlijk slechts een gedeelte van het jaar bevolkt is. De huisjes zagen er recht vriendelijk uit; de meeste hadden een klein lapje grond vóór of achter, waarop ketella, boontjes en hier en daar wat suikerriet verbouwd werden.

Verscheidene opgezetenen hielden er eenige paarden op na en de Koning van Hannover kon niet trotscher zijn op zijne stoeterij, dan Pak Isa op de drie kleine, dappere Bimaneesjes, die in zeer primitieve stallen naast zijne woning huisden.

De verschillende warongs toonden aan, dat er welvaart onder de bevolking heerschte; elken dag zagen wij enorme stapels rijst in pisangblaren gewikkeld, visch, kwee kwee, gebakken pisang en lombok als sneeuw voor de zon verdwijnen; de aanvoer van die artikelen uit de omliggende dessa's was kolossaal.

Een der opzieners, die bij eene reparatie aan den weg daar een paar uren achtereen vertoefde, verzekerde mij, dat hij in dien tijd 140 paarden, belast met allerlei koopwaren, had zien passeeren.

We kwamen wel in den gunstigsten tijd: de pluk was in vollen gang en bracht zijn eigenaardige drukte mee. Alleraardigst was het, 's middags onder het genot van een kopje thee, drie-à vierhonderd vrouwen, als ganzen achter elkaar loopende, en zig zag de tuinwegen te zien afdalen, ieder met een zak koffie op het hoofd naar het établissement gaande, waar de koffie gewogen werd en ze hare betaling ontvingen. Met een daggeld van 40 tot 80 cts. togen ze vandaar huiswaarts om na een kostelijk bad in de helder stroomende rivier van hare welverdiende rust te genieten! De mannen plukken slechts bij uitzondering. Zij werken meer aan het onderhoud der wegen en tuinen; op eene wandeling ziet men ze dan ook: hier het onkruid wieden, daar den grond omwerken, elders koffie of dadap snoeien, ginds weer houthakken, waarvan natuurlijk op het etablissement een kolossalen voorraad noodig is in eenige reusachtige ovens, wier warmte

[p. 580]

zóó weldadig op de van hun schil ontdane en gewasschen boonen werkt, dat ze in betrekkelijk korten tijd droog en voor de verzending gereed zijn. Steeds ziet men heel wat handen bezig om de volle zakken te wegen en dicht te naaien, daarna worden ze gemerkt en door paarden naar beneden getransporteerd.

't Is een schilderachtig gezicht, die koffieboomen met hunne glinsterende, donkergroene bladeren en roode bessen, terwijl hier en daar een enkele sneeuw witte bloesem nieuwsgierig en brutaal tusschen het groen komt uitkijken, zich half schamende, dat ze zich reeds nu durft vertoonen! En wanneer men daarbij dan nog denkt, dat al die rijpe en half rijpe bessen een kapitaal vertegenwoordigen, dat zelfs in dezen tijd nog niet gering mag geacht worden, dan komt men tot de overtuiging, dat eene koffieonderneming toch nog zoo slecht niet is, als men het tegenwoordig wel wil doen voorkomen!

Jagen konden we in het geheel niet: de varkens vertoonden zich slechts sporadisch en dan nog alleen als ze de menschen ver uit de buurt wisten, en van tijgers - dien schrik der hoogere woudstreken - kende men hier slechts den naam. Het wandelen is op zichzelven reeds zulk een genot, dat een jager zijn hartstocht vergeet en volop geniet van alles rondom hem: de heerlijke natuur, de frissche berglucht, de heldere zonneschijn en de kou! Voor ons, arme stedelingen, die in onze stoffige, warme straten nooit een koel, frisch windje inademen, is 't iets ongekend heerlijks, 't eens werkelijk ‘koud’ te hebben! Met welk een wellust namen we 's avonds een warm grogje en kropen als poesjes in de warme dekens! En dan het badwater! Koud, ijskoud, op sommige uren van den dag zelfs te koud, maar toch zoo kostelijk! Na het bad ferm aangestapt, voelden we het bloed als met vernieuwde kracht door onze aderen stroomen - we zouden dan bergen kunnen verzetten. -

Wat onze lieve gastvrouw 's middags duchtig merkte, als ze ons op de lekkerste Hollandsche winterkostjes onthaalde!

Veertien dagen is een heele tijd, maar toch op verre na niet lang genoeg, wanneer men zoo waar, zoo rein geniet van de natuur en het eenvoudige, ongekunstelde leven in de bergen! De tijd vloog om en 't was met weemoed, dat we aan 't einde onzer vacantie afscheid namen van onzen gullen gastheer en zijne niet minder hartelijke vrouw, om weldra terug te keeren in ons eigen huis, opgefrischt naar lichaam en ziel en opgewekt om met nieuwen moed onze drukke en niet altijd even aangename bezigheden te hervatten.