De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Boekbeoordeling.

Vrouwen-dagboeken. II.

Een Vrouwenbiecht, door G. van Hulzen. (Uitgever Meindert Boogaerdt Jr., Rotterdam.)

Axel Lundegärd, zoowel als Ida de Wilde, wier boeken ik in mijn vorig opstel heb behandeld, vergenoegden zich voor hun arbeid met den meer bescheiden titel van ‘dagboek’. Van Hulzen echter vindt het noodig zijn analyse van een vrouwenziel te bestempelen met den weidschen naam: ‘Biecht’. 't Lijvige boek, met 'n leelijk, ‘peinzend’ vrouwenkopje op den omslag, aanziende, verwacht je bij zoo'n belofte iets héél interessants, fijn ontleed gemoedsleven te zullen savoureeren.

Niets daarvan! Totaal mislukt Machwerk van 't begin tot het einde! Noch van een ‘dagboek’, noch van 'n ‘biecht’, noch zelfs van 'n gewoon doordacht verhaaltje over een vrouw, heeft dit vod ook maar 't minste geringste! Het is niets anders dan 'n zoutelooze en lamlendige herhaling van In hooge Regionen, dat ik verleden jaar in dit zelfde blad besprak. Alleen, In hooge Regionen was frisch, doorvoeld, doorleefd reizigers-werk, terwijl Een Vrouwenbiecht niets anders is geworden, dan de slappe, herkauwende détailsopsommingen van 'n schrijver, dien de uitgever een boek heeft besteld van zoo en zooveel bladzijden, en die daarvan niets anders weet te maken, dan voor de zooveelste maal een relaas van zijn hôtel-ondervindingen, bezien van zijn eigen Hollandsch burgerjongen-standpunt.

Want dat is zoo langzamerhand het hééle ongeluk geworden voor den oorspronkelijk talentvol werk leverenden van Hulzen, dat hij in Zwitserland een blauwen Maandag een reis- en luxe-leven heeft leeren kennen, waar-

[p. 473]

van hij zich vroeger geen voorstelling kon maken, schijnt het, en waardoor hij dientengevolge zóó is verbaasd en bedwelmd, dat hij 't heel-gewone er van voor andere menschen niet begrijpt, zoodat hij zichzelf belachelijk gaat maken door er steeds van voren-af aan over uit te weiden! - Vroeger, bij zijn debuut, schreef van Hulzen ruwe, vierkante romans uit het volksleven. Meer dan eenmaal heb ik die, met hunne goede, zoowel als kwade zijden, in dit blad besproken. Maar, 't zij men dien vrij onverkwikkelijken inhoud, meestal handelend over nare, onsympathieke menschen, aangenaam vond om te lezen, 't zij men hem van zich wierp als stuitend en weerzinwekkend, te ontkennen viel het in geen geval, dat de auteur 'n kijk had op de dingen, 'n eigen manier bezat van opmerken, navoelen, meebeleven, en het uitzeggen in zijn boeken, waardoor hij was een iemand, een met wien men kon rekenen in de literatuur van den laatsten tijd.

Sinds echter is de auteur van het volksbestaan geworden de tvpe-bourgeois, die over niets anders meer weet te keuvelen dan over dames met witte japonnen aan, en mooi-opgemaakte haren, in wier deftige nabijheid hij heeft mogen aanzitten in een of ander berghôtel van rang zooveel; en over de kunstigopgemaakte schotels die men hem daar heeft voorgezet, en over de genoegens van dansen 's avonds, of muziekmaken, waarmede toeristen zich onderling onledig houden, wanneer ze zoo een vier weken samen zijn! - Dat alles, dat voor ieder die een béétje gereisd heeft, koekoek-één zang is, wáár je ook komt overal hetzelfde, heeft op van Hulzen een waarlijk komisch diepen indruk gemaakt. Hij is er door ‘ébloui’ op de manier van de Zondagsmenschen, die in Versailles of Potsdam de paleizen gaan bezichtigen, en met open mond van de eene zaal in de andere wandelen! Evenzoo dwaalt zijn verrukte geest ook maar steeds opnieuw terug naar dat deftige hôtelleven, en kan hij niet anders meer, dan daarover kletsen en oud nieuws vertellen, tot in het oneindige.

Zoo is dan ook de Vrouwenbiecht zóó weinig dat wat deze titel belooft, dat het boek veel beter had kunnen heeten: ‘In de bergen,’ of ‘Op reis’, of wat ook van dien aard! Meen niet dat ge iets van het zieleleven van de bijna veertigjarige, en lange jaren gehuwde Regine, die deze ‘biecht’ schrijft, zult vernemen. Zij dient alleen maar, om u te vertellen van dat hôtel-pension-gedoe in Zwitserland, dat voor den naieven Van Hulzen het toppunt is van chic en luxe en distinctie! - Och arme! Want, al begint het verhaal heel gewichtig met 'n kantschool in Amsterdam, waarvan de bewuste Regine de directrice is, reeds enkele bladzijden verder wordt dat aanloopje, om er te komen waar hij wezen wil, aan den kant gezet, en vertrekt van Hulzen -, ik wil zeggen Regine, - naar 'n verblijf ‘ergens in 't Rhone-dal’, waar zij verder, al de 279 bladzijden dóór, zal blijven, vertoeven, om den schrijver gelegenheid te geven, dag in dag uit, bij monde van haar ‘biecht’, te bewonderen, heeren met ‘lila zijden vesten’(!), en dames met lage japonnen en goed-zittende tailles, en dergelijke wonderen meer, die het hem blijkbaar tot hiertoe nooit gegeven was te aanschouwen, en waarvan hij het zeldzaam gedistingueerde, (in zijn oogen), dientengevolge maar niet op dan!

Een nare herhaling van In hooge Regionen en niets anders!! - Dáár was 't een hollandsche meneer, die, 't lange verhaal door, flirtte tot in het oneindige met 'n buitenlandsche juffer. En 't liep af met 'n sisser, die in de lucht vliegt tot niets! Toen de auteur er een eind aan moest vinden, stuurde hij zijn meneer en zijn juffrouw ieder huns weegs; (hetgeen mede nog een goede zijde is van het romannetjes-fabriceeren op deze reismanier, omdat je altijd, als je geen slot kunt vinden, de menschen ieder naar hun eigen land kunt laten verdwijnen). Welnu, in de Vrouwenbiecht is het net omgekeerd. Hier arriveert een hollandsche dame, en flirt met 'n buitenlandschen meneer, en 't slot is weer net zoo onnoozel kinderachtig: zij gaat naar huis, en hij gaat naar huis; - en daarmee zijn 297 bladzijden volgeklad!

Maar de goede zijden van In hooge Regionen ontbreken! Toen was de schrijver vol van zijn onderwerp, had genoten van die wonderbaar-mooie omgeving rond Beatenberg, waar zijn verhaal speelt. Dat gaf aan zijn natuurbeschrijvingen die kracht, die waarheid, die oorspronkelijkheid. Je kreeg soms van Hulzenzelf lief, omdat hij zijn Berner-Oberland zóó lief had, het zóó kon bezingen in proza.

In het ‘ergens bij Vevey’ spelende ‘biechten’ van Regine is van deze natuur-liefde zóó absoluut niets te vinden, ontbreken alle nadere beschrijvingen van wandelingen en omgeving zoo ten eenenmale, dat bij hem, die wèl daar bekend is, gerechte twijfel rijst, of van Hulzen niet over dit alles zwijgt uit nietkennen dezer omgeving, of hij zich niet dáárom

[p. 474]

zoo strict houdt aan het ontleden van het hôtelleven inwendig-alleen, omdat hij terecht vermoedt, dat dit wel overal 't zelfde zal zijn, ‘ergens boven Vevey’ niet veel zal verschillen van dat in Beatenberg. Maar datgene waarom je in In hooge Regionen het vervelende verhaaltje, 't onbeduidende intriguetje tusschen den Hollander en de Russin voor lief nam, het levende en oorspronkelijke en intieme van die natuur-schilderingen, dat kan je niet missen in Een Vrouwenbiecht, zonder je voortdurend te ergeren aan het idioot-achtig, kinderachtig gewauwel, dat nu hoofdzaak is geworden, éénige inhoud vormt van 279 bladzijden druks! - En was het dan nog maar zóó geschreven, dat de lezer eén oogenblik onder de illusie was van een ‘dagboek’, zooals, dit b.v. aan Ida de Wilde heel aardig is gelukt! Maar neen! Van Hulzen zelf leutert er maar op los, over wat hem heeft getroffen (en dat is altijd hetzelfde, het hôtelleven,) en geeft er zich geen oogenblik rekenschap van, hoe een rijpere vrouw, en nog wel een verliefde vrouw, zou schrijven, als ze aan 't papier haar intiemste hartsgeheimen, haar leed en haar verlangen, ging uitzeggen. Waarlijk niet over de ‘lila-zijden-vesten’ van heeren die haar niets kunnen schelen, noch over het onderscheid tusschen een japon van een huisnaaister, en eene uit de Rue de la Paix; om niet te spreken van het weer zoo typisch-burgerlijk-verbaasde over de aanwezigheid eener demi-mondaine onder al die ‘fatsoenlijke’ gasten! Alsof een gansch met haar liefdesnood vervulde rijpere vrouw zich dáárover zooveel gedachten zou maken, dat ze heel kalmpjes, in haar ‘biecht’, zou zitten leuteren over 't eigenaardige in dat opzicht van Fransche zeden, enz! Maar dat is weer zoo dóór en dóór de ‘degelijke’ hollanderburgerman: van Hulzen, die zoo iets verbazends eens gauw moet oppennen, ter leering zijner onbereisde lezers in 't vaderland, welke zich zóó iets verdorvens zeker niet kunnen voorstellen, daar zij zelf hun eigen vuiligheidjes op dit gebied op behoorlijk ‘fatsoenlijk’ hollandsche wijze achterbaks, en in de binnenkamer, afhandelen, hetgeen ongetwijfeld ook veel ‘fatsoenlijker’ is.

- Want van Hulzen is en blijft 'n vurige Hollander! Het hôtelleven ‘op reis’ moge hem doen duizelen van zóóveel nooit gedroomde ‘voornaamheid,’ dit belet niet, dat hij, met de typische bekrompenheid een rechtgeaard vaderlander eigen, alles bij ons toch het best en het degelijkst vindt! Passend bij het teeken des tijds, waarin wij op dit oogenblik staan, wordt dan ook in de ‘biecht’ der verliefde Regine de oud-hollandsche schilderkunst erbij gesleept, als bewijs onzer zeldzame meerderheid boven andere volken!

O die jammerlijke, typische, hollandsche burgerlijkheid! Nooit treft zij méér, dan in die romans, die zich gaan bezondigen aan't reis-leven. Want ons eigen landje is nu eenmaal zoo door en door burgerlijk, in zeden, gewoonten, levenswijze, dat het burgerlijke minder stoot zoolang de schrijver zich bepaalt tot die hem-zelf-wèl-vertrouwde omgeving, dan wanneer hij onnoozel-blij komt vertellen, hoe ontzettend ‘chic’ het in den vreemde is! Want dan maakt hij steeds van die ontzettende flaters, die hem-zelf in een bepaald onnoozel daglicht stellen! Verleden jaar, in zijn In hooge Regionen, verbeeldde van Hulzen zich, dat het gedistingueerd is, in 'n berg-pension van den derden rang, 's ochtends aan het ontbijt te gaan zitten, met 'n effen-zwart-Engelschen dominee's pak, en.... bruine schoenen! Welke commis-voyageur, van rang zóóveel, heeft hem daarbij voor oogen gezweefd, in de meening dat hij met 'n ‘heuschen’ baron of graaf te doen had, zeker! - Nu, deze keer, spelen ‘lila zijden vesten’ een hoofdrol in de verbeelding van den door ‘mooie kleeren’ geheel in de war gebrachten van Hulzen!

't Ware goed, als hij en zijn collega's eens ter schole gingen bij Couperus, de éénige, die in dit opzicht wéét hoe het hoort, en wiens menschen, ook als zij op reis zijn, zich gedragen, niet als poenen en ploerten, maar als de gedistingueerde, beschaafde personen, die zij moeten voorstellen. Couperus, men moge zijn werk beoordeelen zooals men wil uit een oogpunt van kunst, verstaat in èlk geval volkomen de wereld waarin hij zich in zijn mondaine romans beweegt. Van geen zijner collega's kan men dit nazeggen. En misschien is het daarom dan ook maar het best, wanneer zij zich in hun eigen sfeer blijven bewegen, en, zooals b.v. Ida de Wilde deed, een typisch Rotterdamsch boek leveren, met typische Rotterdamsche menschen, en dito kleeren, en gewoonten, en opvattingen.

Alles saamgenomen zijn deze drie ‘dagboeken’ een teleurstelling, geven zij niet wat de titel belooft. Een Vrouwenbiecht, - dat een bedriegerij is wat de naam betreft, - niet eens meegerekend, kan men noch Hedwigs dagboek, noch dat van Ida de Wilde, een volledige, diepere openbaring vinden van

[p. 475]

de raadselen en geheimen der ontluikende vrouwenziel! Toch stel ik het laatste boek in dit opzicht het hóógst! Het doet er niet toe, dat de ziel al heel weinig sympathiek aandoet, de poging haar te analyseeren is eerlijk en op den man-af, zonder omwegen of mooie doekjes er om heen.

En dat belóóft.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.