De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

‘Te laat aangekomen voor het Kerstmis-nommer.’

De halve en de heele Bisschop door Ingeborg Maria Sick.

‘Nu ben ik er,’ zeide tante, die had zitten denken over het plaatsen van haar gasten. ‘De halve bisschop wordt jou heer, want hij moet natuurlijk de vrouw van den gouverneur aan zijn goeden kant hebben. Maar hij kan jou best mee op 't sleeptouw nemen - en jij houdt immers zooveel van beroemdheden?’

‘Is hij dan een beroemdheid?’ vroeg ik haastig.

‘Dat zou ik meenen. Verbeeld je zóo jong en dan al bisschop! En dan die prachtige “Zedeleer” die hij geschreven heeft!’

Zeker - ik wilde erg graag met beroemdheden in aanraking komen. Want als er in de verste verte geen denken aan is, dat je ooit zelf beroemd wordt - smaakt 't toch altijd wat naar den tak waar de vogel op gezeten heeft als je zelf van de een of andere beroemdheid zeggen kunt: ‘Hij kent me. - Hij weet wel wie ik ben.’

En ik nam me heel vast voor niet te doen als mijn zuster toen die aan een diner naast een professor in de filosofie had gezeten.

‘Waar hebben jullie over gepraat?’ had ik haar bijna buiten adem gevraagd, toen zij thuis kwam - en verwachtte minstens dat het plafond zou inzakken en de muren buigen onder 't gewicht van al de wijsheid die zij opgedaan had.

‘Och,’ antwoordde zij ‘waar we over praatten? Ja - waar hadden we 't ook weer over - o, voornamelijk over Tipperup, geloof ik.’

‘Over Tipperup?’

‘Ja, daar gaat hij 'zomers veel heen. Hij

[p. 424]

houdt zooveel van den ouden molen van Tipperup. En-ne - ja, we hadden 't er ook over hoe gezond 't was om havermout te eten.’

Ik zou wel zorgen wat meer voordeel te trekken uit mijn beroemdheid.

Eén ding was zeker ik moest beginnen met zijn boek te krijgen. Dat zou ik wel in de bibliotheek kunnen krijgen. Maar ik moest een kaart hebben - die en die zou me wel willen helpen.

Ik er op los en terwijl de vriend aan wien ik gevraagd had mij zijn naam te leenen een bewijsje schreef, zeide ik:

‘Ik wou namelijk graag de Ethiek van bisschop H. lezen.’

Ik zeide met opzet ‘Ethiek’ en niet ‘Zedeleer’, want ik had een geheime hoop dat mijn oude vriend 't woord Ethiek niet begrijpen zou - en 't maakt altijd veel meer indruk als je een woord gebruikt dat een ander niet snapt.

‘Dat is mij om 't even,’ was al wat hij antwoordde. En ik haastte me naar de bibliotheek.

‘Het bestaat uit twee deelen,’ zeide de bediende.

‘De juffrouw verlangt zeker alleen 't eerste?’

‘Neen, ik moet ze alle twee hebben,’ zeide ik beslist. Want aan éen deel had ik natuurlijk niets - zelfs al was de bisschop ook maar ‘half’ mijn tafelheer. Dat waren me deelen! Ieder deel op zich zelf was grooter en dikker dan een adresboek. Ik kon ze onmogelijk anders dragen dan onder iederen arm éen. Het stond natuurlijk bespottelijk. Op de bibliotheek grinnikten ze al een beetje onuitstaanbaar - ik hoorde het best - maar op straat was 't nog veel erger.

Als een dief sloop ik door de kleinste steegjes langs de huizen - en natuurlijk ontmoette ik allerlei kennissen en vrienden.

Ik had nauwelijks twee dagen tijd om 't boek te lezen - dat was éen dag voor ieder deel. Dat was niet te veel - vooral als je nu juist niet bepaald knap bent. Het was wat ik zou willen noemen een innerlijk en een uiterlijk deel - ik weet wel dat dit de goede benamingen niet zijn, maar ik kan 't niet beter uitdrukken en weet alleen dat ze alle twee even onzinnig waren. Dat zag ik al met éen oogopslag, zonder dat ik er nog éen syllabe in gelezen had. Want 't is nu eenmaal onzinnig om met zoo'n omhaal van woorden te beschrijven hoe de menschen wezen en wat ze doen moeten. Er is toch geen ziel die dat allemaal onthouden kan. Wat heb je er dus aan? Wat geeft 't?

Het eerste deel was 't ‘innerlijke’ deel - ik was 't er dadelijk met mezelf over eens, dat ik dat maar over zou slaan. Want toen ik de inhoudsopgave maar even door keek kreeg ik al hoofdpijn - wat zou 't dus worden als ik het heele boek las! En zoodoende won ik dus een heelen dag voor 't ‘uiterlijke’ deel, dat volgens de inhoudsopgave wat meer afwisseling beloofde.

Enfin - ik zal dan maar eerlijk opbiechten, dat ik begon midden in het hoofdstuk ‘Over het Huwelijk’ - dat klonk 't aanlokkendst.

Maar veel wijsheid zou ik er niet uit opdoen. Het was ontzettend ingewikkeld! En als iedereen deed zooals er in dat boek stond, geloof ik dat niemand ooit zich aan een huwelijksaanzoek wagen zou. Het was precies of je den menschen een recept voorzette hoe ze verliefd moesten worden.

En alles was nu juist ook niet bepaald netjes - af en toe bepaald shocking, maar in ieder geval geleerde ‘shockingheid’ - dus dat kon er altijd nog mee door.

Eerst was ik van plan 't uiterlijk ‘adresboek’ 's nachts onder mijn kussen te leggen - want ik herinnerde me uit mijn schooltijd dat je 't dan den volgenden dag beter begreep. Maar 't was te groot en te hard - 't zou veel erger zijn dan de prinses op de erwt uit 't sprookje. Ik vergenoegde er me dus maar mee 't op mijn slaapkamer te leggen, terwijl ik me voor 't diner kleedde.

Mijn roze japon deed ik maar niet aan - die scheen me te lichtzinnig. Ik trok een donker blauwe zijden aan, een stemmig kleurtje, dat getuigde van innerlijke en uiterlijke zedelijkheid. Maar een roze roos stak ik op mijn borst - te veel moraal was niet om uit te houden!

Er waren vier en twintig menschen, iedereen was er al.

Ik kwam te laat - dat kwam door dat dikke boek! Tante wierp me booze blikken toe.

Ik keek dadelijk met een schuin oogje naar den bisschop. Ik was te weten gekomen dat hij negen en dertig jaar was - vreeselijk oud dus, juist een-en-twintig jaar ouder dan ik - maar voor een bisschop schijnt 't heel erg jong te zijn. Alles is maar relatief in deze wereld!

Ik zag natuurlijk dadelijk wie hij was; hij had geen baard en geen kaal hoofd, wat iedereen tegenwoordig gewoonlijk heeft. Hij

[p. 425]

droeg een lorgnet en had een langen, fijnen neus - dat was alles wat ik in de haast opmerkte.

Toen hij kwam aangeruischt met de vrouw van den gouverneur in fluweel en satijn en tante hem haastig aan mij voorstelde, bood hij me genadig zijn linker arm alsof hij 't eigenlijk ver beneden zijn waardigheid vond mij ook naar binnen te brengen.

‘Wacht maar,’ dacht ik.

Eerst praatte hij een heelen tijd met de dame aan zijn rechter hand. Eindelijk keerde hij zich voornaam naar mij toe alsof hij van plan was mij te vragen naar hoeveel bals ik van 't jaar al geweest was.

Maar ik voorkwam hem en zeide:

‘Ik heb 't genoegen gehad uw ethiek te lezen.’

Hij schrok op en keek me plotseling eens goed aan.

‘Och, kom - dat zou ik heusch niet gedacht hebben van zoo'n jong en...’

Hij stotterde een beetje en kwam niet verder. Ik wou dat ik maar wist wat hij bedoelde!

‘En-ne - U vond mijn ethiek natuurlijk vreeselijk vervelend?’

‘Heel interessant - meer dan interessant,’ antwoordde ik. Ik vond dit nogal een gelukkige draai.

Ziezoo, nu was ik nummer een. Want de deftige Mevrouw aan zijn anderen kant had zijn ‘adresboek’ niet gelezen en zag geel en groen van jalouzie, terwijl hij nu al zijn aandacht aan mij schonk.

Je moet de mannen altijd op hun eigen terrein brengen, zij zijn zoo vervuld van zich zelf, dat ze over niets anders liever praten!

Verscheidene anderen begonnen naar ons te luisteren - ik was plotseling een heel interessant personage geworden.

Maar - een onvermengd genot was 't volstrekt niet. Hij verdiepte zich dadelijk in zijn boek en ik had nogal moeite om een geschikt antwoord te vinden.

‘Ik zelf geloof dat 't hoofdstuk over het geweten het best gelukt is. Ik weet niet of u zich dat herinnert?’

‘Zeker - ik wilde juist zeggen - -’ Ondertusschen knaagde mijn geweten wel een beetje, maar we hadden 't over 't beschreven, 't gedrukte geweten en dat is natuurlijk heel iets anders dan 't echte geweten.

Zoolang ik er me af kon maken met alleen maar toe te geven wat hij zelf vond ging 't nog.

Maar toen hij mij om mijn opinie begon te vragen werd 't erger. Ik at brood - bij massa's - en dronk wijn tot die in ‘'t verkeerde keelgat’ kwam - alleen om niet behoeven te antwoorden. Maar 't onheil kwam al meer en meer op mij af.

En al die andere menschen, die naar me zaten te luisteren! Had ik hem nu maar op den molen van Tipperup - of waren we 't maar eens over het voordeel van havermout eten.

Ik was op 't punt van in elkaar te zakken - toen hij plotseling - 't is bijna niet te gelooven - zeide:

‘Ik merk, dat u zoo uitstekend op de hoogte is van mijn boek, dat ik u nu heusch ga vragen eens over iets anders te praten. Het is meer dan een jaar geleden dat ik 't schreef - ik ben op alle punten niet meer zoo heel zeker en ik zou niet graag willen dat ik hier bekennen moest 't een of ander me niet goed meer te herinneren.’

Victorie! Mijn eer was gered! Het was me heusch gelukt hem zoowel als de andere te imponeeren.

Maar - terwijl ik hem een beetje verbaasd, dat kan ik niet ontkennen, aankeek zag ik zijn oogen eigenlijk eerst eens goed. Wat een paar mooie, hartelijke, lieve oogen waren dat.

Maar dat was niet wat me trof. Neen - dat was een klein, fijn, schelmsch glimpje in zijn ooghoeken dat me door zijn lorgnet glazen tegen flitste. -

Neen, hoor - dat zou niet gebeuren! Hij zou zich niet behoeven te verbeelden dat hij me doorzien had en hij behoefde me volstrekt niet verder goedig te sparen - daar bedankte ik voor. En dan zeker inwendig blij zijn dat hij me zoo in de klem gebracht had? Nooit hoor!

Plotseling schaamde ik me vreeselijk over de comedie die ik gespeeld had, ik werd vuurrood en zeide, terwijl ik hem recht in de oogen keek:

‘Neen - u vergist u. Ik ben volstrekt niet op de hoogte van uw boek. Ik heb 't alleen maar een beetje doorgekeken - omdat ik u ontmoeten zou... En 't interesseert me verder ook geen zier - want met de tien geboden die iedereen onthouden kan en ons eigen geweten, vind ik 't absoluut overbodig om zoo'n dikke zedeleer te schrijven, die toch nooit iemand ter wereld onthouden kan.’

Nu was de bom gebarsten! Ik hoorde heel

[p. 426]

goed tante's kuchje, dat veel had van een wanhopend steunen en ik voelde heel goed de verbaasde blikken van alle anderen op me gericht. Maar ik gaf er geen zier om - want de grijze oogen keken me vriendelijk aan en ik voelde me volkomen op mijn gemak.

‘Tot zekere hoogte heeft u misschien wel gelijk,’ zeide hij glimlachend. ‘Maar 't boek is per slot niet meer dan een meer uitgebreide verklaring van de tien geboden en ons eigen geweten - want er zijn veel toestanden in 't leven die alleen door de tien geboden en ons geweten kunnen worden toegelicht.’

‘Bijvoorbeeld het huwelijk niet waar?’ zeide ik.

‘Dat hoofdstuk heb ik gelezen. Maar niemand zou volgens die leer kunnen trouwen. Ik zou 't heel anders geschreven hebben - dat is zeker.’

‘Zoo? Hoe dan bijvoorbeeld?’

‘Wel zoo bijvoorbeeld: Over het Huwelijk. Als de man en vrouw die samen trouwen willen elkaar liefhebben, dan is alles in orde en zijn er volstrekt geen verdere regels noodig. Maar als ze niet van elkaar houden, dan is er niets aan te doen. En dan behoeft men zich heusch de moeite niet te geven met regels aan te komen.’

Hij begon te lachen.

Het is heusch jammer, dat ik u niet ontmoet heb voor ik dat hoofdstuk af had.’

‘U moet 't heusch excuseeren,’ zeide tante bleek en heelemaal ontdaan ‘dat ik u opgescheept heb met dat pretentieuse kind dat mee praat over alles waar zij niet 't minste verstand van heeft.’

Tegen hem was 't natuurlijk allerbeminnelijkst maar 't was zoo vernederend voor mij dat 't me toch ergerde en ik fluisterde terwijl ik hem recht in zijn goedige oogen keek:

‘Strak krijg ik een standje! Was 't zoo vreeselijk erg wat ik zei?’

Op 't zelfde oogenblik tikte de bisschop aan zijn glas en zeide, dat hij een toast wilde uitbrengen op de vrouw, maar niet goed wist hoe hij beginnen zou. Nu was hij zijn lieve dame aan zijn linkerhand bizonder dankbaar, want die had hem den weg gewezen.

Zij had door het grootste deel van zijn zedeleer in weinige, maar zeer doeltreffende woorden te omschrijven, opnieuw de eigenaardigheid der vrouw bekrachtigd die haar tot de onmisbare hulp van den man maakt. De hulp, die Pascal - meen ik dat 't was - noemt ‘l'esprit de finesse’ en die gelijk staat of overeenkomt met intuïtie. - - In éen woord, hij meende, dat waar de man zich heel veel moeite geven moet om tot een of ander resultaat te komen, de vrouw er recht op af gaat kort en bondig - en daarom wilde hij drinken op de vrouw.

Niettegenstaande die mooie speech, kreeg ik mijn standje toch. Maar ik gaf er eigenlijk niets om.

En toen ik 's avonds thuis kwam, begon ik dadelijk aan zijn boek.

En 't beviel me zóo goed dat ik 't eerste zoowel als 't tweede deel door zwoegde.

Natuurlijk niet op dien eenen avond - maar langzamerhand.

En al de moeilijke woorden nam ik heusch gemakkelijk in me op. Ik behoefde maar te bedenken dat ze ontstaan waren achter die vriendelijke, grijze oogen en dadelijk begreep ik ze of gaf ik me de moeite om ze te leeren begrijpen.

Tante liet moeder weten, dat zij me nooit meer met den bisschop vragen zou - of met welke beroemdheid ook. Iedereen had zich over me geërgerd - de vrouw van den gouverneur in de eerste plaats - en ik was om zoo te zeggen voor mijn heele leven geblameerd!

Maar hoe 't kwam weet ik niet, doch we ontmoetten elkaar de volgende jaren op verschillende plaatsen verscheidene malen - ik bedoel de bisschop en ik. Het was of 't zoo wezen moest - want ik kan me niet voorstellen dat hij 't er om deed.

Maar 't is waar ook, ik heb niet gezegd dat hij ongetrouwd was.

Eens toen we elkaar ontmoetten - in een bosch niet ver van de zee waar we 'zomers gewoonlijk buiten waren en waar hij die vacantie ook was - zeide ik hem, dat ik zooveel van zijn dikke boek was gaan houden.

Toen antwoordde hij, dat hij er zelf steeds ontevredener over werd. Ik had zijn oogen geopend voor de zwakheden - vooral over die van het hoofdstuk over het huwelijk.

Toen vroeg hij, of ik geloofde dat ik hem helpen kon om een nieuw te maken?

Maar dat moest niet geschreven worden, zeide hij. Dat moest geleefd worden. Want dat was een veel beter manier om anderen in te lichten over de ware verhouding tusschen de man en de vrouw. En die was ook veel, veel gelukkiger voor zijn eenzame ik....

Ik zeide ja, dadelijk, direct.

[p. 427]

En toen eindigde 't er heusch mee dat ik den heelen bisschop kreeg!

Maar 't begin was toch toen ik hem maar half had en zijn boek niet gelezen had!

D.L.-v.d.W.

De vertaalster behoudt zich 't recht voor dit later elders te publiceeren.