De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Brief uit Londen.

Een vreemdeling ziet Londen eigentlijk nooit, zooals een Londoner, die Londen doorreist, deze enorme wereldstad ziet.

Een vreemdeling neemt een bus bij de Bank, en rijdt, genietende, door Cannonstreet, zich verlustigende aan de prachtige architectuur van de St. Pauls, die dan op zijn best te voorschijn komt in grijs en grauw aspect, de koepel, zóó overbekend, zich afrondend tegen de blauwe najaarslucht, (eigentlijk staat de St. Pauls veel te gedrukt - en onwillekeurig denkt iedere bezoeker als die eens zich verhief in imponeerende majesteit op Trafalquar Square, welk een effect!)

En zoo rijdt een vreemdeling langs Fleetstreet, en staat stil voor ‘Gladstone’, de rustige figuur in 't afhangend gewaad - rustig midden in de overdrukke kruispunt van Fleetstreet en Kingsway - hij ziet het West-End, Hydepark, West-Minster, Britsch Museum, enz. enz.... en keert terug naar Holland, vòl van Engeland's weelde, luxe, overdaad... en het gaat hem misschien zooals de arme werkelooze, die op de vraag, ‘waarom overgekomen naar Londen’ - antwoordt, ‘ze zeggen in Londen ligt 't goud als op straat.’

Een enkele keer gebeurt het, dat een bezoeker vraagt: ‘Zou ik niet eens iets van het arme Londen kunnen zien?’

[p. 374]

En dan laat hij zich door de Whitechapel hoofdstraat rijden, en zegt: ‘O, wat een enorm verschil... wat een achterbuurt... durf je daar 's avonds alleen door?’

En wat heeft hij dan eigentlijk nog gezien! Wat bedrijvige handelaren en vuile kinderen - maar iets begrepen van het leven uit die buurten heeft hij niets, van af van zijn motorbus.

Om iets er van te willen begrijpen, moet ge met een trein en bus en tram door die gedeelten trekken, door Poplar en Stepney b.v. en afstappen - en loopen door die straten, en stilstaan bij die honderde stalletjes op den weg - in die winkels iets gaan koopen, rustig zijn beurt afwachtend en toeluisteren, hoe die huisvrouw op Zaterdagavond hare kleine inkoopen doet... Want ze gaan u allen voor - groote orde en regel in die winkels, waar de hoeveelheid der waren U meer verbaast, dan de smakelijke wijze van tentoonstellen. Groote kisten met losse havermout, tinnen met poederchocola, tonnen tea, ‘our delicious of tea’ tegen 't raam aangedrukt - ponden en ponden ‘Sweets’ brokken melkchocola hoog opgestapeld - open kisten vijgen en pruimen - de honig met de tinnen lepel er in klaar opgedischt te worden, de vaten appels uit Californië, alles in 't groot, in kolossale hoeveelheid... maar alles te krijgen in penny-hoeveelheden, in halfpennystukken, in onzen en halve onsjes - voor ieder bereikbaar.

Wat spotprijs... melkchocolade 4 ons - 6 d., 2 d. een ons. Maar als je 't gaat vermenigvuldigen - betaal je het pond héel duur, op die wijze.

Dat is juist het treurige, dat de armen bijv. door de tea bij 't ons te koopen, soms tea drinken, van een prijs, die we er niet aan zouden denken te betalen van 2/8 of meer. Als ze maar geld en gelegenheid hadden om wat provisie op te doen, hoe veel beter zou 't huishoudgeld strekken! -

‘Mais revenons á nos moutons’ in die lange roads, door Stepney b.v., waar de electric car snort en de ‘man in the car’ in zijn element is, daar zie je met verbaasde oogen, dàt leven van de East-Enders gaande. -

O, die leuke ‘vieze’ stalletjes aan den weg, met visch in alle vormen, en pickles en vruchten! De banaan is daar een geliefd voedsel, enorme trossen hangen in de winkels. Groote karren vol gaan door de straten - 2 bananen voor een penny... en in't West-End of in de dure voorsteden betaal je penny a piece of duurder!...

De celery is daar geliefd. Ge kunt zoò aardig opmaken waarmee de werkman zich voedt, wàt de fabrieksmeisjes smakelijk vinden. Celery and no end - groote hoeveelheden van de lange groene struiken ziet ge opeengestapeld, dat is nu nog eens groente - en loochenstraft geheel de meening, dat de Engelschen geen andere groente kennen dan ‘Cabage’ spring-cabage; summercabage; autumcabage; wintercabage - de costermonger prijst de groene kool onder die diverse benamingen met een stalen gezicht bij U aan: ‘Lovely cabage, soft as butter!’

En dan zijn deze karren volgeladen met de fijnste groente, die wij in Holland bijna niet kunnen bemachtigen, en dat nog wel in 't East-End! -

Wel, mijn beste - de celery wordt hier niet gekookt, 't is om rauw te eten met kaas! En dat is een zeldzaam geliefd eten bij de armen. Later in den tijd, komt de celerykar in de voorsteden, en dan is 't om als groente gebruikt te worden en blijft toch altijd een duurder groente dan wortelen of kool!

Nu dan, karren met celery staan in Poplar, Greenwich, Stepney. en doen zien, dat de werkman een ietwat pittig voedsel wil. 't Is dan ook overbekend, hoeveel ‘pickles’ er gebruikt worden. Helaas, de arme huisvrouwen, die vroeger fabrieksmeisjes waren - en niets, niets geleerd hebben van huishouden! er zijn er bekend om haar shopping, even voòr de man thuiskomt: Two penny worth of ham, a penny worth of pickles!... En de man, die koud, verkleumd, hongerig thuiskomt - moet met dit ‘dinner’ genoegen nemen (de flinke energieke vrouwen buiten gerekend natuurlijk). Is het wonder, dat de public bar, de verdere pennies ontvangt? Niet alleen omdat er iets warms in zijn maag moèt komen - ook om de ‘Indigestion’ waaraan zooveel Engelschen lijden, en zeer zeker mede toe te schrijven is, aan het slechtgekookte onverteerbare voedsel der lagere klassen. O, wàt is het een hartverscheurend gezicht, op een Zaterdagmiddag door dit gedeelte te gaan, en dan te zien, al die meisjes, met ‘krulpinnetjes’ in de haren, hoe meer hoe liever - dat zijn de fabrieksmeisjes, die weer hare vrije middag hebben, en mooi willen zijn voor den avond in Music hall, of ‘ball room’. En niet, dat men 't zoo ellendig vindt als die meisjes zich wat vermaken gaan na eentoonigen arbeid

[p. 375]

(jammer alleen dat die amusementen niet altijd van de verheffendste soort zijn,) maar je kunt ze al aanwijzen in die ‘bepinde en gekrulde meisjes’, de a.s. onwetende domme huisvrouwen te ontmoeten, die evèn voor de man thuis komt hun ‘two penny worth of ham, and one penny worth of pickles’ gaan halen!

Wat er te doen zou zijn, om de public bars leeger te krijgen, een mensch duizelt als hij aan mogelijke plannen denkt. O, er zijn genoeg ‘temperance branches’ maar, dàt helpt lang niet genoeg, het tast de wortel van 't kwaad niet aan! En de oorzaak ligt dieper, en naar het mij voorkomt, mede door gebrek aan goed verteerbaar voedsel. Dat is nu eens geen schuld van de salarissen, die zijn ruim genoeg, maar aan de onkunde der vrouwen. De Engelschen kooken hun groenten slecht, onverteerbaar. Handen vol soda in 't water, groen als gras komt de ongesneden, ongestoofde koolstronk op tafel. Zelfs bij meer ontwikkelde Engelschen heb je treurige kookkunst - (niet gesproken van pies en cakes) maar wat de ordinaire dagelijksche pot betreft. - Konden we iedere huisvrouw leeren kooken! - Maar de fabrieksmeisjes leeren niets. En dan met de kinderen, die er al gauw komen, is het meestal zelfs van de goedgezinde moeder niet gevergd, veel tijd voor 't maal te kunnen besteden.

Waarom dan niet, zooals in Berlijn ‘wagens met warme maaltijden’ door de straten laten rijden? Wat daar een groot succes is, en aan de werkmansgezondheid ten goede komt, zou men toch ook in een stad als Londen kunnen hebben? Een goedgevoede maag vraagt niet naar stimulants.

Zouden de Onthoudersvereenigingen dergelijke zaken niet behooren op te nemen? Een kind, dat honger heeft - en voor een zak met sweets wordt gezet - zegt men toch niet: afblijven - of men zet het hongerige kind een bord goed eten voor? En wij zijn allen als kinderen - wij willen bevrediging van een gevoel, dàt vràagt om bevrediging. -

Ja, naast die mooi opgekrulde meisjes zit je in de bussen, die door die East-Endstreken rijden, en onbewust ga je hun leven in gedachten na! 't Is zoo'n apart soort the factory-girl dat je ze onmiddelijk herkent. 't Is of het stempel van dien geestdoodenden arbeid meestal in zalen, waar 't daglicht nooit binnendringt, op hun heele wezen is gedrukt, zoo akelig wit en paffig die gezichten, de oogen zoo moe. Ze gapen voortdurend, ze hangen tegen elkaar aan, ze giggelen en lachen ruw, als om hun gedachten op te wekken - een zakje met sweets gaat rond - altijd sweets, zoet en naar - en straks een glas bier, gelegenheid genoeg! Door de drukste straten rijdt de bus - kleine huizen, opeens - een groote electrische gloeibal, nog één, daartusschen een paleis van witte steen - the bar. De busman houdt er stil - de cabbi wacht er - de koetsier rust er - de private bar zit vol ‘nette menschen’, de moeders met de kinderwagens drinken hun bier op den drempel - de kleine stumpers moeten even proeven - de roadpeople brengt er 't schaftuur door - de businessman sluit er zijn koop - de... maar och - waarom geen flinke koffietent er tegenover... Het grijnst je aan - de drankgewoonte in een stad als Londen...

Op de platforms van de East-Endstations - dronken of opgewonde werklui - in de East-Endbussen slapende werklui, die tegen een onschuldigen passagier zachtkens aan geleund hun roes uitslapen, geen gróote dronkenschap, die opgebracht wordt - maar een toestand van niet sober zijn, die misschien erger is.

In de East-Endbus zit je er midden in. -

En de bus of tram rijdt door... komisch als men zijn oogen den kost geeft. Lees die opschriften van een Don Quichotte's grootschheid!

‘Academy of music’ voor een klein onaanzienlijk huis...

School of Languages... het hoofd bezit één kamer... dat is de school.

Highschool for girls... Een juffrouw in vuile witte blouse toont U een klein donker vertrek - de schoolroom - waar een paar kinderen zitten te luisteren naar een ‘h’ droppende juf.

First class boardinghouse, paying quests received... dat first-class beteekent first-class dirty. Zwarte gordijnen vodden voor de ramen.

Verrukkelijke opschriften, een en al humor! Ieder East-Ender weet immers wat het waard is, toch willen ze 't zóó, het hoort bij dit gedeelte, als Liberty bij Regentstreet. -

Hun kinderen gaan op ‘the Academy.’

Hun dochter onderwijst op een Highschool!

Ze houden een first-class boardinghouse... Ze kleeden zich bij ‘the West-End style Tailors’ - de dressmaker adverteert - ‘dresses that will fitt like gloves.’ De ‘West-End style’ heeft het machtwoord.

‘We have got West-End Shopes’ zei me

[p. 376]

onlangs een arme, met trotsch sprekende over een werkmansbuurt. -

- Komen ze dan niet in 't West-End? -

O, neen, dat is een fabelwereld - veel te ver weg, daar ergens in 't Westen, weet U - ‘mijn man werkt er bij een groot magazijn’ - zelf komt de vrouw er nooit. - 't Is ook in 't geheel niet noodig.

Het East-End is een wereldstad op zich zelf. 't Helpt zich zelf. 't Heeft zijn eigen Music Halls met vaste troepen, d' eigen theatres, met half prises, maar West-End performances!! Smoking-concerts. 't Heeft zijn eigen hospitalen, dokters, scholen, winkels, bars... 't Is koning in 't eigen rijk...

Het East-End is de ader van Londen...

Het West-End is de luxe-uitwas...

De Suburbs zijn de weinig pretendeerende fatsoenlijke woonplaatsen voor het gezin van de City-man... maar 't East-End leeft en werkt en droomt en blijft in 't zalige East-End...

De bananenschillen worden er niet zorgvuldig in de bakjes aan de lantaarnpaals gegooid... de sinaasappelschil schiet uw fiets uit - de bus heeft er halfpenny fares - en de orgeldraaier is er in zijn element... altijd een orgel, dat draait... vooral voor de boardinghouses! Zooals een humoristische schrijver eens opmerkte: boarders seem to be very fond of noise...

‘De ‘man in the car’ rijdt er van vroeg tot laat - en wijkt voor niets; als een vorst op zijn troon, zit hij hoog op, vóór zijn lading, 't liefst tusschen de tramrails, zoo'n goedverzorgd pad... heel langzaam uitwijkend voor de electrische trambel... 't is zijn recht, op 't beste gedeelte van iederen weg met zijn zware kar te sukkelen - een recht, dat niemand hem schijnt te betwisten...

En hij schijnt thuis te hooren in de overdrukke markt-straten van 't East-End.., handig manoeuvreerend, zelfs geen motor vreezend. -

Zoo'n ‘man in the car’ schijnt me iedere East-Ender wel toe...

Een handelsman, die eenige jaren onder de East-Enders woonde, hun Smoking-concerts (van zijn firm) meemaakte - vertelde me nog veel bizonders van een heel aparte soort: the costermonger. Weet ge wat een costermonger is? In Farringdonstreet b.v. daar ziet ge ze.

Een stalletje, met groente van daag, konijnen morgen, visch gisteren.

Vroeg op de markt, voorzien ze zich van wat dien dag laag in prijs is. Enorme verdiensten hebben ze, van 10 tot £ 20 per week! Gaat het een costermonger goed - dan breidt hij zijn business uit - hij koopt een paar karren en ponies, russische ponies, voor een pond of 4, of een ezel, en verhuurt deze bezittingen bij de week, aan de kleinere costermongers, die met hun volgeladen karren celery en bananen b.v. rondtrekken - vlak ‘in the goutter’ altijd! Een 5/ krijgt hij per week van een paard, 2/ van een kar. In een 16 weken zijn zijn onkosten gedekt - en is 't verdere winst! Is hij wat gelukkig met zijn paarden, dan is dat een prachtige inkomst. Onlangs stierf een costermonger die £ 17000 na liet!

Maar de meesten sparen niet! Ze verteeren alles. Gaan naar the Derby races, naar theatres enz., hunne vrouwen verdoen veel in zijden blouses! en lekker eten, de bar krijgt het noodige - en de 10 of £ 25 per week gaan er door!

Onlangs, vertelde me mijn zegsman - overleed een costermonger, die doordat hij lange jaren op dezelfde plaats in een straat had gestaan, daar een soort eigendomsrecht op had gekregen, zijn familie verkocht de standplaats voor £ 350! Of het ook een winstgevend zaakje is!

We hoorden verleden winter een allerkomischte beschrijving van dat soort business - people - die altijd een kleine jongen hebben - die nooit schijnt te groeien of ouder te worden - zoo'n beroemde ‘lad’, zonder welke de werklui hier ook nooit de een of andere job kunnen doen. The lad moet aanhalen, dragen, probeeren - moet den werkman als een vorst bedienen. ‘The lad’ moet toekijken - en leeren. Immers daarvoor betalen zijne ouders - en de ‘customer’!

O, over de rekeningen van plumbers, and builders zal ik maar zwijgen, het is genoeg, aan de volgende variatie op: Lives of Great men te wyzen:

Bills of plumbers
Still remind us
They can, tell us
Lies sublime.

Als de volksmond het niet zelf gedicht had, zou er zeker niet zooveel waarheid in schuilen!

En om ten slotte van het East-End naar de City te gaan. Die hangt nog vol met vlaggen, een overblijfsel van the ‘Lord Mayor Show.’

[p. 377]

De nieuwe Lord Mayor, Sir Treoloar, is eigenaar van een groote carpette zaak, o.a. heeft hij zijn magazijnen in Ludgate Hill.

Dezelfde decoratie heeft kunnen dienen om Koning Haakon feestelijk te begroeten.

En nu eindig ik mijn brief, terwijl de City in ‘cheers’ en 't West-End in kalmer enthousiasme den Koning eert.

HENRIETTE BAART DE LA FAILLE.