De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

Gedachtenwisselingen.

I. Degelijkheid.

Voor Caprice.

Wat is degelijkheid?

De meeste ingezonden stukken aan Uw adres hebben U duchtig er van langs gegeven, dat gij de beteekenis van dat woord hebt misbruikt, dat gij degelijkheid vernedert tot bekrompenheid. -

En zij hebben m.i. daarin gelijk. Degelijkheid is een deugd. Bekrompenheid is een ondeugd. -

Mij trof die begripsverwarring Uwerzijds vooral in Uw aanhaling uit het bekende tooneelspel van mevrouw Simons-Mees: De Veroveraar, waarin gij Fré (van wien de zetter in de ingez: stukken geliefde te maken Tré) zooveel hooger stelt dan Wim. -

Ik schreef indertijd in mijn beoordeeling van de Première in Amsterdam o.a. het volgende in de Telegraaf:

‘Deze “veroveraar”, die een geschiedenisje heeft met 'n actrice in Parijs, en die een hysterische, nuttige juffrouw voor den mal houdt, en zich verder alleen onledig houdt met tea-gowns en parfums en afternoon-teas, hij is niet de man zooals de idee van het stuk hem bedoelt. Hij is een zwakkeling, een gedegenereerde, de daad die hem onderscheidt van den vervelend-onbeduidenden-soliden broer, ontbreekt.’

Welnu, evenzeer als ik den verwijfden, bedriegelijken, afternoon-tea-houdenden Fré een mislukt type ‘veroveraar’ noem, evenzeer vind ik Wim een mislukt degelijkheidstype. Wim is saai, kinderachtig, vervelend, onnoozel zelfs nu en dan in zijn gesprekken. Van een ernstig degelijk man in den goeden zin des woords, heeft hij niets.

Maar - aan wie de schuld Uwer begripsverwarring in dezen.

Niet aan U - maar aan het publiek. -

Want degelijkheid behoort tot die woorden, die bijna nooit gebruikt worden in den juisten, den waarachtigen zin, die zoo voortdurend dienen tot dekmantel voor al wat vervelend is en saai en bekrompen, dat gij het waarlijk niet helpen kunt, wanneer gij ook er die gewone mindergunstige beteekenis aan hecht.

‘Degelijke’ menschen - ik geef het U volkomen toe - zijn in den eenmaal aangenomen zin van het woord dikwijls onuitstaanbaar vervelend en eenzijdig en bevooroordeeld. -

Maar het is juist om tegen die verkeerde beteekenis, waarin het woord wordt gebruikt, te protesteeren, dat ik de algemeene aandacht vestigde op Uw artikeltje. -

Want - ik stel er prijs op het te verklaren - ik ken degelijke menschen, degelijke mannen, die niets gemeen hebben met het stom-saaie Wim-type uit ‘De Veroveraar’, die, te midden van een werkzaam nobel leven, den tijd en den lust vinden tot scherts en genoegen, tot reizen en zich ontwikkelen, tot een zich ernstig wijden aan de belangen van hun gezin en hun omgeving, zoowel als aan die van het algemeen, en die nogthans niet zijn ontaard in vervelende, bekrompen, in den dagelijkschen sleur voortseulende botterikken. -

Dat is degelijkheid in den goeden waarachtigen zin. -

Wat gij schildert is die specifiek hollandsche eigenschap van achterlijkheid, bekrompenheid, eenzijdigheid, zelfaanbidding van eigen fouten, die zich opsiert men den schijn-naam degelijkheid, maar het geenzins is. -

Dat gij daartegen protesteert, juich ik-voor-mij van ganscher harte toe. - Ik ken geen volk dat zoo taai vasthoudt aan eenmaal aangenomen opvattingen - hoe achterlijk en dom dat ook is, - dat zoo zichzelf angstvallig verre houdt van wat ‘nieuwerwetsch’ is, als het hollandsche. - Die taaiheid noemt de durchschnitts-hollander dan ‘degelijk’, en ik ben het met U eens dat dit soort degelijkheid tot zijn meest onaangename en meest onverdedigbare eigenschappen behoort. -

REDACTRICE.

[p. 296]

II.

Voor Ida.

Sta mij toe uw vragen als volgt te stellen:

1^o. Kunt u zich een innige verhouding voorstellen, terwijl een van beiden iets (uit het vroeger leven) om de eene of andere reden verzwijgt?

Antwoord: Neen. -

2^o. Vindt u het noodig en wenschelijk dat, alvorens zich te engageeren, beiden man en vrouw, elkaar hun vroeger leven vertellen?

Antwoord: Neen, onder voorbehoud dat met de eerste vraag rekening zij gehouden.

SALUTANT.

Alvorens ik mijn eigen meening zeg, zij hier opgemerkt, dat Salutant het m.i. bijzonder kort en kernachtig uitdrukt wáárop alles aankomt. -

Redactrice.

III.

Aan Ida.

Gaarne wil ik trachten U mijne meening te zeggen over Uwe vraag in de Lelie van 24 October.

Er zijn engagementen die gesloten worden, na een korte kennismaking van eenige weken, maar ook héél veel engagementen komen dan pas tot stand na minstens een jaar vertrouwelijk met elkaar omgaan; en nu kunnen personen, die een eerstgenoemd engagement sluiten, bezwaarlijk feiten op gaan sommen die meestal toch van kieschen aard zijn. Daarentegen zullen zij die al lang kennis aan elkaar hadden vóór hun publiek engagement, wel van zelf in de gelegenheid zijn geweest, dergelijke intieme zaken te bespreken, ik zou 't dan ook van beide partijen een oneerlijkheid vinden, als zij zich nog altijd op ‘z'n Zondags’ aan elkaar voordeden.

't Blijft echter moeilijk Uwe vraag met een rechtstreeksch ja of neen te beantwoorden. Indien U gezegd had, ‘vindt U het noodig en wenschelijk, dat alvorens te huwen, beiden man en vrouw elkaar volkomen hun vroeger leven vertellen,’ dan had ik U beslist geantwoord ja.

Maar daar, waar voor de meeste menschen, hun engagementstijd de tijd is, elkaar te leeren kennen, gaat 't toch moeilijk, aan iemand die zoo goed als niets van je karakter en temperament afweet, dus van zelf je ook verkeerd beoordeelen zou, te gaan zeggen, ‘ik heb vroeger dit of dat gedaan, zus of zoo geleefd’. 't Zou voor velen gevaarlijk zijn, immers eerst wanneer men iemands karakter kent, kan men zijn daden beoordeelen.

Hoogachtend SOPHIE.

IV.

Voor Ida.

- Wel, mij dunkt, wanneer een eerlijke verhouding reden moet zijn tot volkomen opbiechten van zijn vroeger leven, dan wordt vaak dit vertrouwen (?) juist schenden van vertrouwen, aangezien men dan tevens dikwijls een blik laat werpen op anderer daden en intieme gedachten, wat toch niet direct mag, omdat dit, toen 't beleefd werd oòk niet de bedoeling was en elk mensch graag zelf de personen kiest aan wie men zich bekend wil maken.

Maar nu geloof ik wel, dat het verschil maakt, wanneer de persoon, die men het naast is, door 't verzwijgen er onaangename gevolgen van ondervindt.

Is men nu gehuwd met een nieuwsgierig en achterdochtig mensch, (liefhebben gaat immers gepaard met 't verdragen van elkaars gebreken) dan vaak is het beter meer te zeggen, dan juist wel ‘recht’ was; immers 't grootste recht wordt soms 't grootste onrecht en wanneer verzwijgen aanleiding zou geven tot verkeerd begrijpen en verwijderen, dan is toch zeker het afwijken van het principe beter, daar anders de remedie weer erger zou zijn dan de kwaal.

Afwachten maar met het doorvoeren van het principe tot de andere er ook is ingegroeid.

Heerlijk is echter een verhouding van personen, die, eerlijk tegenover elkaar, tòch elk zijn geheimen kan hebben; (anderer leven betreffend, of nutteloos en niet precies aangenaam voor een discours) en zich verheugen kunnen in elkaars reserve.

X.