De Hollandsche Lelie. Jaargang 20

[p. 29]

Kunsten en Wetenschappen.

Jean Goujon niet in den Bartholomeusnacht vermoord.

Deze beroemde Fransche architect en beeldhouwer, in 1515 te Parijs geboren, was, zoo meende men in den Bartholomeusnacht (24 Aug. 1572) vermoord. Waarom? Omdat men hem omstreeks dien tijd uit het oog had verloren. Dat was gissen, wat deed missen. Onvermoeide nasporingen hebben anders geleerd. Jean Goujon is zijn natuurlijken dood gestorven, doch niet in Frankrijk, maar in Italië, en wel te Bologne, waarheen hij gegaan of gevlucht was, nadat een andere Jean Goujon als martelaar van zijn geloof, - deze was Protestant, - op den brandstapel was gestorven.

De archieven van Modena laten in elk geval geen twijfel over omtrent de meening, dat de groote kunstenaar in Italië is gestorven. De registers der inquisitie aldaar, waarin de verhooren voorkomen van de réfugiés, zeggen het ons duidelijk.

Zoo getuigt in 1568 een réfugié-gevangene: Ik heb ongeveer 9 à 10 maanden in Bologne gewoond o.a. ook op de ‘Place Saint-Michel chez maître Jean Goggion, français, tailleur de relief.’ Verder getuigt hij 9 December van dat zelfde jaar, dat eenmaal bij een onderwijzing in de nieuwe leer tegenwoordig was ‘Jean Gozzon, Français, aujourdhui mort (hora morto). Uit een en ander blijkt, dat Jean Goujon overleden moet zijn te Bologne tusschen 1564 en 1568.

Indien men tegenwoordig vroegere schrijvers naschrijft, loopt men gevaar in hun fouten te vervallen, waarvan vele legendarisch zijn.

De archieven, en zij uitsluitend, zijn aan het woord. Zij geven de waarheid, en de biographieën onzer groote mannen kunnen er slechts door winnen.

Wie weet of nog niet eenmaal te Bologne ook de steenen zullen getuigen, dat Jean Goujon aldaar zijn laatste levensjaren heeft doorgebracht, namelijk indien er fragmenten van beeldhouwwerk in of aan de paleizen of huizen van zijn kunstenaarshand worden gevonden.

Theater in de open lucht.

Er bestaat tegenwoordig een streven om het theater in de open lucht te doen herleven, niet enkel met de natuur en plaatselijke gesteldheid als achtergrond, maar ook om daartoe dienstbaar te maken de ruïnes der oude Grieksche en Romeinsche theaters. Orange met zijn hoogst interessante bouwvallen, - voornamelijk bij ons bekend door de fraaie gravure, waarop afgebeeld is het in bezit nemen door Constantijn Huygens van het oude Prinsdom, waaraan de Oranjes hun familienaam te danken hebben, - is daarin voor gegaan, en naarmate de ontgravingen en opgravingen belangrijker aanwijzingen doen over den aard en het wezen van het theater bij vroegere volken, naar die mate kan men de bouwvallen ook beter overeenkomstig hun vroegere bestemming, inrichten en exploiteeren.

Om die kennis te vermeerderen, dient vergeleken te worden, en bovendien een breede studie gemaakt van het theater, zooals het vroeger was.

Een nieuwe bijdrage daartoe is een overzicht van het Romeinsche theater te Dougga, oudtijds Thugga, gelegen in noordelijk Tunis, in de nabijheid van Têboursouk, welke plaats oudtijds een voorname stad was in 't Romeinsche gedeelte van Afrika.

Vijftien jaar lang is men onafgebroken bezig geweest om het theater voor den dag te brengen, en nu staat het daar als getuige van de groote voorliefde voor het schouwspel, waaruit zulke trotsche monumenten zijn ontstaan.

Mocht men studie willen maken van wat de Grieken en Romeinen op het schouwspelgebied hebben geleverd dan diene men het werk van Dörpfeld en Reisch te bestudeeren, maar dan moet men vooral ook niet verzuimen nota te nemen van wat Caron over het theater van Dougga heeft geschreven. Deze monographic heeft daarom vooral waarde, wijl het daarin behandelde tooneel in zijne inrichting zoo goed bewaard is gebleven.

[p. 30]

De roman van een ‘Murillo.’

De groote Spaansche schilder Murillo heeft tot tweemaal toe het onderwerp behandeld waarin Jezus den lamme geneest. Eén voor het gasthuis te Sevilla, en één voor de Sint Augustijnenkapel te Madrid.

Het eerste behoorde tot een serie van 8 schilderijen, welke de werken der barmhartigheid voorstellen, en geplaatst werden in het bovengenoemde ziekenhuis San Jorge de la Caridad. Deze stukken onderscheidden zich voornamelijk door koloriet, teekening, gelaatsuitdrukking, compositie en een misleidend perspectief.

Op een drietal na verdwenen zij successievelijk, want Maarschalk Soult bracht het stuk met meer andere kunstwerken als een deel van den buit, in den Fransch-Spaanschen oorlog behaald, naar Frankrijk.

Het schilderij uit de kerk van Madrid is misschien op dergelijke wijze verhuisd. Dit valt op te maken uit de vouwen welke men in het doek terugvindt, en heenwijzen naar eene slordige verpakking.

Ruim honderd jaar bleef het kunstwerk verborgen in Devonshire. Toen kwam het in handen van de huishoudster eener oude dame, die echter failliet ging, waardoor er beslag op werd gelegd, waarna het aan een kunsthandelaar verkocht werd, die het na loven en bieden afstond aan den Heer W. Doig.

Thans wordt de waarde geschat op 120.000 tot 200.000 mark, indien het echt is, want daarop komt het aan, en wie zal daarvoor het stellige bewijs leveren, waar men tegenwoordig zoo op vervalschen uit is.

Een dure waterkan.

De bekende firma Christie te Londen heeft onlangs een waterkan voor maar eventjes een som van ruim 40.000 gulden verkocht, welke ontdekt werd onder eene collectie, vrijwel waardeloos, porselein.

Het was wel is waar een zeer bijzonder stuk. De kan is van bergkristal en dagteekent uit de 16^e eeuw. Eerder maakte zij deel uit van de verzameling van den Markies Anglesey.

Haar vorm is die van een peervormige geribde vaas, met cylindervormige hals, is ruim zes duim hoog, en beslagen met gedreven zilver, waarvan de bewerking het zuivere karakter draagt van den besten arbeid der Engelsche zilversmeden uit het midden der 16^e eeuw.

Toen dit kostbare stuk op de veilingstafel kwam, en werd ‘op’ gehouden, ging er een kreet van bewondering op, en het gretige eerste bod van 600 gulden werd met een spotlach begroet. Binnen twee minuten was het eerste bod reeds vertiendubbeld, en nadat de som van 12.000 gulden was bereikt, bleven er slechts twee bieders over, totdat de hamer viel voor den bieder die het tot 68000 Mark had gebracht.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

Oud-Gemeente-archivaris.

Den Haag.