De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

Brief uit Londen.

In de Meimaand is Londen zeer zeker een merkwaardige stad. Die weelde van bloeiende heesters, van goudgele brem, van de kleurrijkste velden van rhododendrums - 't is één en al sprookjesland! Waar vindt je dat alles in zoo groote luxe en overdaad bijeen! Geen weg, of de roode, donkere meidoorn versiert er de begroeide gevels, de blauwe regen hangt in rijke trossen tusschen de ramen, de sering en oranje-geele regen staan in alle voortuinen. Kom nu in Hydepark voor al die natuurpracht, in 't wijd uitgestrekte Richmond Park, in Greenwichpark, waar vooral de oude, prachtexemplaren van boomen, met breede kruinen in vollen dos staan, en vooral nu in Bushy Park, waar ge een gezicht hebt op die rijen bloeiende kastanjes - eenig in zijn soort -, 't is een verrukkelijke stad nu Londen



als de hitte het sightseeing nog niet ondragelijk maakt, nu is de tijd voor Hamptoncourt en Kew aangebroken, en hebben de eenvoudige Londenaars weer onvergetelijke Zondagen in 't gras en bloemenomgeving.

Juist doordat we in den winter zoo in 't duister zitten, zóo verscholen achter nevel en mist - omhuld door rookwolken - en worden neergedrukt door zwaarhangende luchten, juist daarom hebben we die groote behoefte aan bloem en groen, aan zon en heldere lucht - en instinctmatig heeft men aan die behoefte der Londenaars meer dan voldaan.

Van onze tuinen profiteeren we misschien meer, dan eenig andere natie. We leven in den tuin, op ons zacht grastapijt, waar onze kinderen op ballen en spelen, en waar we op croquetten en tennissen. Geen afgebakende rechte paadjes, zoodat je als ganzen achter elkaar aan loopt, maar groote grasvelden, die ruimte geven voor spel en dans. Gardenpartijen zouden we in Holland daarom lang niet zoó licht houden, je weet niet, waar de gasten te plaatsen en in 't zomertentje is 't klein en warm. Op 't grasveld is altijd meer ruimte. En langs de randen mooie bloemen, en heerlijke rozen tegen de muur opklimmend, en dan 't begroeide huis, met hier en daar een paarse clematis tusschen het groene ‘sóy’, en de bloemen in de vensterbanken - 't is een heerlijk lentegezicht! Lente - we begroeten haar met bizondere trilling hier - en we genieten ìn den volsten zin des woords van haar tinten en kleuren-pracht!

Wie geniet daar niet van?

Wel vraagt ge dat nog?

Kent ge dan Londen zoo slecht? Weet ge alleen maar van park en tuin te vertellen - en weet ge niet van steeg en straat - nauw en klein, warm en vies... waar werken de vrouwen en meisjes, uur in, uur uit - dag in, dag uit - tot in den nacht - aan ‘industriel work’ dat we noemen ‘sweated’

[p. 840]

industries? En met recht! Sweated work! Of, wat zegt ge er van, dat een vrouw 14 uur per dag werkt, aan zwarte japonrokken, 14 uur per dag - en voor eén rok verdient 25 ct? En in de week niet meer kan maken dan f 3.00? En nu moet ge denken, dat die f 3.00 in Holland nog iets beteekenen zou, maar hier niet meer is, dan f 1.50. Hoe ik daar hier zoo op kom? O, het is zoo'n contrast, juist nu in weelderig Londen, weelderig in alle opzichten, binnen te gaan in ‘Queen's Hall’ in Regentstreet, en daar na lang wachten, eindelijk toegang te



krijgen, tot de ‘The Sweated Industries Exhibition.’

Daar ziet ge ze werken, de meisjes, vrouwen en mannen aan hun gewone bezigheid - en de kaart op ieder stalletje vertelt U - wat ze verdienen - hoe làng ze moeten prikken of schilderen of werken, om zóo of zooveel bloedgeld te verdienen.

Ik rilde bij het zien van die bleeke gezichten - bij het gadeslaan van die nooit-rustende uitgeteerde vingers - bij het lezen van die werktijden en werkgelden....

Van rusten geen sprake!

Het was stamp, stampvol in Queen's Hall, enorme belangstelling, en ‘the Daily News’ heeft een prachtig stuk werk gedaan, met deze onderneming. Of je al leest, dat er zóo wordt gearbeid in de treurigste omgeving bij gebrek aan licht en zon vaak - dat is wel naar - maar òm ze te zien aan dat eentoonige geestdoodende werk - dat is nog heel iets anders!

En wat er tegen te doen? Men wil de publieke opinie bewerken en zoo het parliament vullen met mannen, die regelen zullen alle ‘home industry’.

Dat is de wensch - want zelf het niet koopen - zei een der sprekers, geeft niets. Het moet in den grond worden geregeld.

‘Het is nu vacantie voor die stumperts’ hoorde ik een dame zeggen. - ‘Daily News’ betaald hen ‘fair’, en ze lachen nog eens! Zag je wel, hoe ze lachten?’

Mijn hemel, als ze zelfs niet meer konden lachen, dan zou het toch nog meer ten hemel geschreid zijn - antwoordde een ander - Goddank, dat ze 't nog niet verleerden’.

[p. 841]

Ik keek eens rond - of ze allen nog lachen konden? Daar zullen er zeker zijn, die de klank van hun eigen lach niet meer zouden herkennen.

Van die treurige, imponeerende tentoonstelling ging ik naar een thee-inrichting. De keurig gekleede meisjes lachen ook daar nog - en toch - hoe zouden hun ‘wages’ zijn... in overeenstemming met de dividenden der company.

't Is te hopen...

En ik ging langs de prachtigste magazijnen... wat zou de werkster verdiend hebben aan dat sierlijke ‘dure’ kindergoed? En langs de speelgoedwinkels: die poppekoppen - had ik zien maken 90 cts voor 12. f 1.80 in een week verdienste... En die blouses... van éen die voor f 2.50 in de winkel verkocht werd, had ik gelezen op de kaart - had de werkster 12½ ct verdiend voor 't naaien....

Afschuwelijk.

Hoe goed is het juist hier in 't hartje van 't West-End, in 't middelpunt van luxe en overdaad, die tentoonstelling te houden! Door het schrijnende contrast wordt je nog helderder wakker geschud. Neen, verandering moét komen.

De Berlijner tentoonstelling is aan Daily News tot voorbeeld geweest - maar ook de op kleine schaal gehouden uitstalling van Sweated industries in Bethnal Green, door Rev. J.E. Watts - Ditchfield Vicar of St. James the Less gehouden, om aan te toonen wàt er in zijn parish omging. Deze uitstalling, die 2 dagen duurde trok zeer de aandacht - en heeft menigeen wakker geroepen.

Wat mij ook zeer trof, dat waren twee stalletjes op de tentoonstelling. In de eene werkte een man, die bijbels innaaide, in de andere een vrouw, die kransen voor de aanneming voor meisjes, in elkaar zette.

De bijbel - bij de sweated work-material’. Welk een bespotting! Aan de éene kant wordt er gewerkt om dat rijke boek toch vooral voor heel lagen prijs te verspreiden - maar wie weet, hoe vaak tenkostte van de werkers....

Hoe moeielijk is het ook in dezen om ‘Christelijk’ te handelen....

H.B. DE LA FAILLE.

London, Mei.