De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 641]

4 April 1906.
19^de Jaargang.
N^o. 40.

Hoofdartikel
Wat de jonge meisjes in Engeland tegenwoordig lezen.

In de ‘Nineteenth Century’ van Februari van dit jaar komt een artikel voor, waarin de schrijfster, Florence B. Low, het resultaat vertelt van een door haar ingesteld onderzoek, om te weten te komen wat tegenwoordig alzoo door de jonge meisjes in Engeland wordt gelezen. Aanleiding tot dat onderzoek waren de verrassende uitkomsten voor eenigen tijd in eene der meisjesscholen te Londen verkregen, toen aan eene klasse van meisjes van vijftien en zestien jaar was opgegeven een opstel te maken over ‘Mijn liefste boek’. De meeste leerlingen behandelden eenvoudige, onschuldige novelletjes van tweede-rangs schrijvers en schrijfsters, (vooral van deze), terwijl enkele boeken noemden, die op dat oogenblik in alle leesbibliotheken tot de meest gevraagde lectuur behoorden, maar voor jonge meisjes minder geschikt waren. Een der meisjes weidde in de breedte uit over een somber, sensatieachtig verhaal van eene schrijfster, wier boeken bij tienduizenden werden verkocht, welk opstel met de bemerking ‘Geen geschikte lectuur’ werd teruggegeven, wat den vader van het meisje de vraag ontlokte: ‘Waarom niet?’ Uit deze vraag van den vader is voor een deel af te leiden hoe het komt, dat onze meisjes tegenwoordig zooveel boeken van minder gehalte lezen, terwijl standaard-werken, die indien ze niet in de jeugd worden gelezen, later zelden ter hand worden genomen, vaak ongelezen blijven.

Ten einde nu een overzicht te verkrijgen welke lectuur door het hedendaagsche meisje wordt geprefereerd, heeft Miss Low een tweehonderdtal meisjes van vijftien tot achttien jaren, die in verschillende deelen van Engeland ter school gaan, ondervraagd. De antwoorden werden ongeteekend ingezonden en de belofte gegeven dat die aan de verschillende leeraressen niet zouden worden

[p. 642]

vertoond, waardoor meer kans is verkregen, dat de gestelde vragen zonder voorbehoud zijn beantwoord.

Deze waren als volgt:

1	Welke zijn Uw liefste boeken?
2	Welke boeken van Scott hebt gij gelezen?
3	Welke boeken van Thackeray hebt gij gelezen?
4	Welke boeken van Dickens hebt gij gelezen?
5	Welke boeken van Jane Austen hebt gij gelezen?
6	Welke boeken van Mrs. Gaskell hebt gij gelezen?
7	Houdt gij van de werken van C. Yonge?
8	Houdt gij van de werken van Miss Muloch?
9	Houdt gij van de werken van Miss Thackeraij?
10	Leest gij ‘magazine's? Zoo ja, welke?
11	Welke zijn Uw lievelingsdichters?
12	Noem zes gedichten welke gij het mooist vindt.

Het onderzoek van de 200 antwoorden bracht eigenaardige en verrassende feiten aan het licht. Over de meest geliefde boeken was weinig verschil van meening; bovenaan stonden de werken van Edna Lyall, van wie vooral ‘Donovan’ en ‘We two’ als nummer één werden genoemd. Dan volgden Merriman's werken en met enkele stemmen minder, Antony Hope's ‘Prisoner of Zenda.’ Veel gelezen waren ook Marie Corelli, L.F. Meade en E. Everett Green. Eenige van de oudere meisjes niet meer dan 3%, noemden ‘David Copperfield.’ Behalve Dickens vond geen der schrijvers van standaard-literatuur een plaatsje op de lijst der lievelingslectuur, ofschoon de meeste meisjes, zooals bleek uit de antwoorden op de vragen 2 en 4, vrij wat van Dickens en Scott bleken gelezen te hebben. Daaruit zou dus moeten worden opgemaakt dat deze schrijvers, die door onze ouders en grootouders zoo innig werden vereerd, niet meer in den smaak der jongelieden van onzen tijd vallen. De werken van Thackeray en van Jane Austen waren slechts bij enkelen bekend; meermalen was over deze laatste het oordeel: ‘Ik kan J. Austen niet lezen, ze is zoo zeurig!’

De voor meisjes zoo uitstekend geschikte werken van Mrs. Gaskell blijken in de hedendaagsche meisjeswereld totaal onbekend te zijn; behalve ‘Cranford’ dat zesmaal vermeld wordt, is geen enkele van hare werken in de 200 antwoorden genoemd. Voor zoover de verhalen van C. Yonge en Miss Muloch gelezen waren, werden ze blijkbaar beschouwd als meer geschikt voor jongeren. Verscheidene antwoorden op de vragen 7 en 8 luidden: ‘Ik houd niet van deze schrijfster’, ‘Niet veel’, ‘Tamelijk,’ ‘Neen, geen enkel’ of ‘Toen ik nog jong was, mocht ik ze wel’, ‘Toen ik twaalf of dertien was, las ik er eenige,’ enz. De naam van Miss Thackeray was bij niemand bekend, ofschoon haar ‘Story of Elisabeth’ zeker een der beste werken is, ooit in de Engelsche taal geschreven. Uit de antwoorden op vraag 10 bleek, dat het lezen van ‘magazines’ met hun onsamenhangende verscheidenheid, bij de jonge dames zeer in trek is. ‘Ik lees bijna al de voornaamste “magazines” schrijft zeer trotsch een achttienjarige en geeft daarbij eene lijst beginnende met “The Nineteenth Century” en eindigende met “Home Chat”, eene opgave die in elk geval niet lijdt aan eenzijdigheid. Een andere opgave luidt: “The Strand, The Captain, The World and his Wife; The Smart Set, Harmsworth”; van Scott, Jane Austen, Miss Yonge, Miss Muloch of van Thackeray hadt deze jonge dame echter nimmer iets gelezen, en kon als haar mooiste boek slechts een kinderachtig romannetje noemen.

Hoe zou zij ook gelegenheid kunnen vinden om behalve haar vijf “magazines” per maand nog iets degelijker te lezen? Waren deze antwoorden uitzonderingen, dan zou het de moeite niet waard zijn ze afzonderlijk te vermelden; beter evenwel kunnen zij beschouwd worden als type der overige. Meer dan honderd antwoorden gaven drie “magazines” per maand als regel, terwijl tusschen vijftig en zestig meisjes de namen van vijf tijdschriften hadden neergeschreven. Op den inhoud van de meeste der genoemde tijdschriften valt niets te zeggen, zij ontwennen echter de lezers aan meer serieuse lectuur.

Over dichters en dichtwerken heerschte bijna algeheele eenstemmigheid. Tennyson was de favoriet en van zijne gedichten stond “Idylls of the King” bovenaan. Longfellow's “Evangeline” en “Hiawatha” werden veel genoemd, terwijl Browning's kleinere gedichten als “The Pied Piper” en “Saul”, benevens een of twee andere werden genoemd door de leerlingen van een en dezelfde school, wat er waarschijnlijk op wijst dat ze daar in de klasse zijn gelezen.

[p. 643]

Een paar antwoorden volgen hier in extenso, niet als model van leegheid van alle die inkwamen, ofschoon vele niet veel meer bevatten.

De antwoorden zijn gegeven in de volgorde als de vragen zijn gesteld.

Lijst No. 1,

Ouderdom 16 jaar.

1.	Ik heb alleen “Westward Ho” gelezen.
2.	Ik heb een gedeelte van “Ivanhoe” gelezen.
3.	Ik heb niets van hem gelezen. (Thackeray).
4.	Ik heb niets van hem gelezen. (Dickens).
5.	Ik heb niets van haar gelezen. (Jane Austen).
6.	Ik heb niets van haar gelezen. (Mrs. Gaskell).
7.	Ken ik niet. (Ch. Yonge).
8.	Ken ik niet. (Miss Muloch).
9.	Nooit van gehoord. (Miss Thackeray).
10.	Af en toe.
11.	Tennyson.
12.	Lady of the Lake, Lay of the last minstrel, Horatius, Ancient mariner.’

Lijst No. 2.

Ouderdom 15 jaar.

1.	Geen enkele.
2.	Geen enkele.
3.	Geen enkele.
4.	Geen enkele.
5.	Geen enkele.
6.
7.	Ken haar niet.
8.	Ken haar niet.
9.	Ik heb nooit van haar gehoord.
10.	Ja, zooveel ik maar kan.
11.	Longfellow.
12.	Ik hoorde over ‘The Reaper and the flowers, Psalm of Life, Village Blacksmith’.

Wanneer wij de lectuur van het hedendaagsche meisje vergelijken met die van het meisje vóór twintig jaren, zien wij dat de smaak in lezen zich even sterk heeft gewijzigd als de modes, en er zeker niet beter op is geworden. ‘Ik vind Scott zoo vreeselijk vervelend’, zei onlangs een schoolmeisje tot hare leerares, ‘indien U het verlangt zal ik er nog eens aan beginnen, maar ik moet eerlijk zeggen, dat ik van zijn werken die ik heb gelezen, geen enkele interessant vind.’

Mrs. Oliphant's helden, die men vroeger van het eene deel op het andere volgde, zijn vergeten en het zou onbegonnen werk zijn om hare werken nu weer ingang te doen vinden, ofschoon velen het met mij eens zullen zijn, dat zij uitstekende lectuur zijn voor het meisje van heden, dat de moeder van morgen zal zijn. Zulke boeken zijn te belangrijk, te serieus geschreven, te ernstig voor de generatie die zich voedt met korte vertellinkjes en novelletjes. Charles Kingsley, waarschijnlijk de meest populaire schrijver tusschen 1870 en 1880, wiens ‘Westward Ho!’ een twintig jaar geleden door een referendum zeker bovenaan op de lijst der beste werken zou zijn geplaatst, is vergeten, terwijl Mrs. Ewing, eene schrijfster van even groote verdienste, nauwelijks meer bij naam bekend is. Eene andere schrijfster, wier werken wij in onze jeugd verslonden, komt slechts twéémaal op de lijsten voor. Louise Alcott had voor eenige jaren aan beide zijden van den Atlantischen Oceaan nog een breede kring van lezeressen en duizenden jonge meisjes kenden ‘Little Women’, ‘Good Wives’ en ‘The Old-fashioned Girl’ als hare zusters en vriendinnen. Het is jammer dat hare boeken, zoo uitstekend geschikt voor meisjes van vijftien, zestien en zeventien jaren, niet meer gelezen worden en dat de werken van Mrs. Gaskell, Miss Thackeray, Miss Yonge en Miss Muloch achteloos worden terzijde gelegd.

De geest van het tegenwoordige jonge meisje wordt zoo verzadigd met allerlei minderwaardige lectuur, laf of overdreven gevoelvol, dat zij den smaak voor werkelijk goede lectuur geheel mist. Immers, wanneer men nooit werkelijk goede boeken heeft gelezen, bemerkt men het niet wanneer men een werk van den derden of vierden rang in handen krijgt, evenmin als iemand, die altijd in kamers heeft gehuisd waar de wanden met slecht gekleurde oleographien zijn behangen, het mooie in een kunst-galerij zal begrijpen of iemand die steeds tingeltangel-muziek heeft gehoord, een sonate van Beethoven zal waardeeren.

Indien de 200 ontvangen lijsten werkelijk een zuiver beeld geven van wat onze meisjes tegenwoordig lezen, is het wel der moeite waard eens na te gaan welke de oorzaken zijn die zulk een ommekeer hebben gebracht in de smaak voor lectuur, een smaak niet voor slechte boeken, maar voor romans en novellen van tiende rangs auteurs en ‘magazines’ van allerlei soort, terwijl werkelijk goede boeken ongelezen blijven.

Zeker zijn de ouders van tegenwoordig en onze hedendaagsche school niet vrij van schuld en zijn zij tezamen grootendeels ver-

[p. 644]

antwoordelijk voor den achteruitgang in goeden smaak. Natuurlijk niet geheel, want er is een andere invloed waaraan wij geen van allen kunnen ontkomen, n.l. de geest des tijds, welke tegenwoordig medebrengt alles op een koopje te hebben. Dat wil echter niet zeggen dat ouders en onderwijzers niet in de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor de plaats gehad hebbende ommekeer. De moderne moeder heeft hare dochter veel minder onder toezicht dan de moeder van een generatie terug, zij weet weinig van haar dochter's smaak in allerlei zaken en nog minder van hare bezigheden. De dochter leent boeken van schoolvriendinnen, uit de leesbibliotheek en vooral uit de free library, welke zeker niet zulk een onvermengde zegening is als de bewonderaars van den heer Carnegie ons willen doen gelooven.

In vele voorsteden van Londen zijn de beste klanten van de openbare bibliotheken de jonge dames en hare dienstboden. De eersten kan men er geregeld vinden op haar gemak het eene ‘magazine’ na het andere te doorbladeren en brokstukken over alles en nog wat in zich opnemend. Ruskin heeft gezegd, dat het geen kwaad kan een jong meisje eens te laten snuffelen in haars vaders boekenkast, waar zij waarschijnlijk werken zal vinden die boven haar begrip gaan, maar nimmer een dat haar smaak zal bederven; haar echter carte blanche te geven in een free library is zeker niet goed.

Veel gebeurt het dat ouders allerlei nummers van ‘magazines’ mee naar huis brengen, waar ze door de jongere leden van het gezin met graagte worden verslonden; waar de ouders ze niet meebrengen, koopen de kinderen ze doorgaans zelf. Zij, die veel in den trein zitten, worden getroffen doordat bijna elke schooljongen en elk schoolmeisje verdiept is in een of ander penny- of halfpennypaper, meestal van twijfelachtige waarde.

Wanneer men dit alles weet, zal men er minder over verwonderd zijn, dat het schoolonderwijs somtijds zoo weinig vruchten draagt. Daarbij komt dat tot voor zeer korten tijd het onderwijs in de letterkunde op onze scholen als een bijvak werd beschouwd, en iedereen bekwaam werd geacht daarin te doceeren. Gelukkig is daarin nu verandering gekomen en is het onderwijs in de literaire vakken tegenwoordig, evenals dat in de mathemathische, opgedragen aan bekwame, voor hun taak berekende personen.

Een fout in dat onderwijs is nog, dat in de hoogere klassen elk jaar een paar voorgeschreven boeken moeten worden doorgewerkt en nauwkeurig bestudeerd om aan de vereischten voor het overgangsexamen te kunnen voldoen. De uitleggingen en verklaringen van woorden en zinnen welke daarbij worden gegeven, zijn over 't algemeen meer geschikt voor a.s. onderwijzers dan voor leerlingen. Bij het lezen van een fraai stuk proza of een mooi gedicht van een der beste auteurs wordt dikwijls alle genot vergald, doordat haast bij elken regel van het gelezene philologische beschouwingen worden gehouden. Weinig leeraressen is het dan ook gegeven hare leerlingen belangstelling in te boezemen voor de hoofdpersonen van het verhaal, en kan men begrijpen dat het meisje dan eerder grijpt naar oppervlakkige lectuur waarbij zij niet telkens over de taalkundige juistheid der woorden behoeft te zinnen en zich af te vragen of de zinsbouw wel juist is. Letterkunde is van alle vakken het minst geschikt om te examineeren, omdat feiten hier niets afdoen en alles aankomt op smaak en gevoel.

De school en de ouders kunnen aldus veel doen om den smaak voor goede lectuur aan te kweeken en in de goede richting te houden. Ouders moesten hunne kinderen streng verbieden meer dan één ‘magazine’ te lezen, want het zonder oordeel lezen van die tijdschriften is misschien erger dan al het andere; het is voor den geest wat geregelde ‘whiskies and sodas’ zijn voor het lichaam; zij houden het nuttigen van gezonde kost tegen en de behoefte er aan stijgt naarmate er meer van genoten wordt. Ouders, en vooral moeders, kunnen liefde voor goede boeken aankweeken door daaruit op geregelde tijden hardop voor te lezen. Tevens zou daardoor de gezelligheid in het huisgezin worden bevorderd, iets wat in vele gezinnen tegenwoordig wel wat te wenschen overlaat.

Wenschelijk is het dat het onderwijs in de letterkunde op de scholen zoodanig worde gewijzigd, dat geen meisje dat de Hoogere Burgerschool of eene daarmee gelijkgestelde inrichting van onderwijs, verlaat, onbekend zij met de werken van de voornaamste schrijvers van verschillende richting, voor zoover kennisname daarvan wenschelijk is. Niemand zal van een achttien jarig meisje verlangen dat zij Locke, Bacon, Hobbes of Hooker heeft gelezen, maar men mag zeker meer van hare bekendheid vergen dan het

[p. 645]

kunnen verklaren van twee of drie stukken van Shakespeare.

Tot zoover de Engelsche schrijfster. Of niet veel van het hier boven gezegde ook van toepassing is op Nederlandsche toestanden, laten wij liever ter beoordeeling van onze lezeressen over. Op een ander soort lectuur, in veler oog even gevaarlijk dan de ‘magazines’ en de boeken van schrijvers van den zooveelsten rang, willen wij nog even wijzen. Het is de speciaal voor dat doel geschreven ‘jongemeisjes-lectuur’; die nare, zoete, pasklaargemaakte boeken, waarin van liefde niet mag gesproken worden, maar geflirt met een vriend van een broer of een neef schering en inslag is. Wanneer de meisjes eenmaal smaak gevonden hebben in dergelijke flauwe kost, zullen zij er op lateren leeftijd niet gemakkelijk toe komen een flink, degelijk werk ter hand te nemen, maar zich vergenoegen met wat de Duitschers noemen ‘Unterhaltungsliteratur’.

Wat de meisjes dan wèl mogen lezen? Het beantwoorden van die vraag is niet gemakkelijk en hangt ten nauwste samen met elk's bijzonderen smaak en aanleg. Voor zoover het letterkunde betreft, zal een goed handboek over de geschiedenis der letterkunde groote diensten kunnen bewijzen en zal men voor de nieuwere werken vooral in de beoordeelingen van bekende critici een gemakkelijk hulpmiddel vinden. Verder behoeft het lezen van populair-wetenschappelijke lectuur en boeken over land- en volkenkunde het meisje geenszins ontzegd te worden en zal zij daardoor dikwijls een beteren kijk in het dagelijksch leven krijgen, dan door de lectuur van romans en novellen met allerlei strekking.

D. SMIT.