De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 593]

14 Maart 1906.
19^de Jaargang.
N^o. 37.

Hoofdartikel

De redactrice, ofschoon zij, zooals, door haar herhaaldelijk in dit Blad is gezegd, het denkbeeld van ‘vrije-liefde’ niet toejuicht, omdat h.i. het remedie nog erger is dan de kwaal, meent nogtans aan de meening van den heer Emons ruimte te moeten verleenen, opdat het pro- en contra- over alle belangrijke onderwerpen in dit blad een plaats vinde.

Vrije liefde door Fred. W.H. Emons.

‘Daar kwamen een wijze man en een dwaas. De wijze hoorde toe, onderzocht en dacht na. De dwaas besliste dadelijk.’

Kon ik eenigszins bij benadering uitmaken, wie lezen zal wat ik voornemens ben te schrijven over bovenstaand onderwerp, dan zou mij dit in mijn taak zeer ten goede komen.

Nu moet ik gissen. En aan de hand van veel ervaringen, ben ik wel verplicht aan te nemen:

1^o. dat het gros van de lezers mij niet zal kunnen verstaan: zij luisteren meer naar de stem in hun eigen binnenste, dan dat er aandacht geschonken wordt aan het onderwerp, dat gedrukt voor hen ligt;

2^o. dat een klein deel, ondanks volle aandacht, mij niet zal kùnnen volgen: de ontwikkelingsgraad van schrijver en lezers loopt te zeer uiteen, om te kunnen voldoen aan de eischen, die (te-recht) aan een schrijver worden gesteld, om zich verstaanbaar te maken - als we vèr willen zien, dan behooren we op dezelfde hoogte, met dezelfde gezichtssterkte, het voorwerp te aanschouwen, dat wij met de oogen opnemen willen; wie spreken wil heeft gehoor noodig en wie schrijven wil moet lezers hebben!

3^o. dat een nog kleiner deel rijp is voor de opname en verwerking van hetgeen ik nu schrijven ga.

Maar het schrijven voor die laatste categorie is - eigenaardig genoeg - feitelijk overbodig. Die heeft niet van mij te hooren wat ze reeds weet of althans zonder mij benaderen kan. Toch hoop ik op haar belangstelling, al was 't maar om elkaar te corrigeeren, te verbeteren of aan-te-vullen als dit noodig mocht blijken.

Dit is nu de droevigste ervaring voor een schrijver, die iets meent te moeten zeggen, dat zijn schrijven feitelijk verwerkt moet worden door de meesten, die er in gewone omstandigheden, niet rijp voor worden ge-

[p. 594]

acht. De natuur schijnt er nogtans voor te zorgen, dat er tòch telkenmale van de hier onder sub 1^o en 2^o bedoelde lezers tot ontwaking gebracht kunnen worden.

Striktgenomen is dit de eenige hoop, die 'n schrijver - mij althans - bezielt, die hem de kracht geeft tot doorzetten.

Ik weet wel, dat de meeste lezers(essen) deze inleiding arrogent zullen vinden. Dit is geen bezwaar voor mij, zoolang ik weet, dat ‘knappe’-bollen 't met mij eens zijn, doch enkel bezwaar maken om 't ronduit te zeggen.

Wie voorlicht, behoort.... licht te brengen waar 't niet is. Voldoet hij aan die voorwaarde niet, dan... is hij geen voorlichter. Wie nu meent, dat-ie licht kan doen schijnen, plaatst zichzelf bijvoorbaat hooger dan 't niveau der oppervlakte waar op licht gewacht wordt.

Hieruit volgt, dat de voorlichter dikwijls meent licht te brengen en 't inderdaad niet doet... omdat hij de plaats, waar hij wezen moet, uit 't oog verliest. Hij gaat òf te hoog òf te laag en kan dus in beide gevallen zijn volgers niet verschaffen, wat zij werkelijk behoeven. En wie misbruik maken wil van die omstandigheden, ter bevrediging van eigen gevoelens, slaat munt uit die verschijnselen.

Zie eens, ik wil schrijven over vrije liefde. Uit den aard der zaak moet ik dan voor me zelf weten, dat ik er over schrijven kàn en dat ik mijn best zal doen, mij verstaanbaar te maken.

Ben ik van die twee voorwaarden niet geheel zeker, dan behoor ik, veiligheidshalve, zoo voor lezer als voor mezelf het zwijgen te bewaren: Men moèt niet geven aan anderen, waarvan men niet zeker weet, dat het echt is. En wie als vuurbaak dienst wil doen in de volle menschenzee... behoort maatregelen te nemen, dat goedmoedige, van geen kwaad bewuste menschen-kinderen, zich niet tegen hem te pletter loopen.

Zulke maatregelen heeft nòch Mr. Verkouteren, nòch de heer Maurits Esser genomen. De laatste geeft daarvan zelfs volledige bekentenis. (Zie De Holl. Lelie van 10 Jan. 1906):

‘Aan een leek, die geen speciale studie van het onderwerp in quaestie heeft gemaakt; op sociale en economische vraagstukken slechts zeer van ter zijde aandacht heeft kunnen vestigen en - wat wel het bedenkelijkst schijnen mag - van het Burgerlijk Wetboek niet heel veel meer kennis bezit dan zijn poes - een dusdanige leek is het zeker niet mogelijk het vraagstuk, waaraan hij zich vermeet zijn kracht te beproeven, tot in alle details te ontleden.’

't Is waar, dat de heer Esser hierop volgen laat, dat 't zijn overtuiging is:

‘dat 't hier in de eerste plaats niet aankomt op een zoo volledig en zoo juist mogelijke qualificatie in de onderdeelen, doch wel vóór alle dingen op een logischzuivere, soliede fundamenteering’

en daartoe meende hij eenige hoeksteentjes te kunnen bijbrengen.

In gemoede meen ik te mogen betwijfelen of iemand, die zóó denkt en zóóveel zelfkennis heeft, dat hij weet, over 't onderhanden-genomen onderwerp niet zaakkundig te kunnen meespreken, - ik herhaal, dat ik meen te mogen betwijfelen of hij dan wel iets anders zal kùnnen bereiken, met zijn geestesproduct, dan wat hij, even vóór die ruiterlijke bekentenis, zelf te lezen gaf:

‘Deze tijd is een tijd van vraagstukken - ja, maar deze tijd is er ook een van eenzijdige oplossing van vraagstukken - een vaak zóó lichtvaardig en oppervlakkig er-over-heen-glijden, dat men het groote publiek beklaagt, 'twelk, het spoor bijster geraakt in den doolhof van de uiteenloopendste ideeën, gretig zijn aandacht verleent aan al datgene, wat zich als leidend beginsel boven de woelige zee der opinies verheft.’

Welke ‘kracht’ heeft de Heer Esser nu ‘beproeft’, om gunstige uitzondering te maken? Heeft hij, na zijn hierboven geciteerde inzichten, de pretentie, niet lichtvaardig en niet oppervlakkig te zijn? Dit ware wel wat ongerijmd, na de bekentenis, dat hij 'n leek is en zich op geen andere hoedanigheden heeft kunnen beroepen dan dat hij ‘eenige hoeksteentjes meende te kunnen bijbrengen om een logisch-zuivere, soliede fundamenteering’ te helpen leggen.

Nu, gereedelijk zij toegegeven, dat 't wel eens aan leeken gelukt, heel de wetenschap onderst-boven te zetten en dat daarvoor niet méér noodig is dan gezond-verstand. A priori de inzichten van den Heer Esser dus verwerpen, op grond van hetgeen hij zelf aan de hand heeft gedaan, komt mij niet gewenscht voor. Al is de kans oneindig veel grooter, dat hij de plank misgeslagen heeft dan raak, is het voor den onderzoeker naar

[p. 595]

de waarde van zijn betoog, niet geraden om hem zonder vorm van proces als onbevoegde de deur te wijzen.

Hier heb ik alléén maar de verschijnselen, die mij troffen in 't optreden van den Heer Esser, willen boekstaven, tot bewijs voor de juistheid van mijn bewering, dat er weinig maatregelen worden genomen door mentors, om te vóórkomen, dat menschen, die ter goeder trouw zijn, zich - figuurlijk gesproken - te pletter loopen tegen hun corpus.

Logischer ware het toch, zéker voor den man, die de logica dienen wil, dat hij zich éérst vertrouwd maakt met 't onderwerp, waarover hij zijn oordeel zeggen wil. En nòg zou die eisch achterwege kunnen blijven, als de Heer Esser niet begonnen was met te constateeren... dat er zooveel onbekookte oplossingen 't wereldruim worden ingeslingerd. Zie, aan zoo'n man pleegt men zware eischen te stellen. Dit had hij behooren te weten... maar dan zou hij gezwegen hebben.

Het spreekt, dat ik meen, ondanks of juist òm mijn bezwaren, die ik in den aanhef noemde, dat ik er in slagen zàl 't volle licht te laten vallen op 't vraagstuk, dat ook in dit blad meermalen aangeroerd is, n.l. ‘vrije liefde of wettig huwelijk?’ Onbevooroordeeld wil ik het voor en tegen de revue doen passeeren. Laat ik mogen hopen, dat de lezers(essen) 't licht, dat ik brengen wil, eveneens voldoende zullen achten om uit den doolhof te komen.

Dit onderwerp wensch ik nu te behandelen:

a	van materieele zijde;
b	van etische zijde;
c	uit Godsdienstig oogpunt;
d	als beschavingsmiddel.

De volgorde, die ik hier koos tot behandeling van 't onderwerp, is opzettelijk: de geheele wereld, onze complete samenleving, zit of gaat gebukt onder den last van 't geld en van de stof. De voornaamste factor van 't wettig huwelijk, ligt uitsluitend in de ‘regeling van zaken’ aangaande den inbreng of het later te verdeelen goed en goederen.

Zéér typisch, maar tegelijk teekenend en snijdend-satirisch is, wat Dr. P.H. Ritter onlangs in ‘het Nieuws van den Dag’ schreef, over de materieele zijde van 't huwelijk:

‘Dit mag althans met vreugde worden getuigd, dat in de laatste jaren bij velen de dag des huwelijks tevens was de dag, waarop de man een contract sloot, door hetwelk de toekomst zijner vrouw in geval van zijn overlijden niet geheel onverzekerd zou zijn.’

Dat de Hoofdredactrice van ‘De Lelie’ daaraan de volgende snedige en bitter-ironische ontboezeming’ hechtte, is begrijpelijk en in haar, als vrouw, te respecteeren:

‘Ik moet zeggen, als je zulke baatzuchtige aanprijzingen van de “voordeelen” van 'n “wettelijk huwelijk” leest, nog wel uit den mond van 'n ex-dominee, geroepen om huwelijken “in te zegenen”, dan begin je iets te voelen voor de “vrijehuwelijken”, door Emons verdedigd, waarin de hebzucht niet zoo brutaal om den hoek kijkt als hier. -
Of is er véél onderscheid tusschen de “gevallen vrouw”, die zich voor één nacht of voor een langeren tijd, als ze tot de gegoede demi-mondaines behoort, verkoopt aan 'n man, door wien haar heur liefde wordt betaald, en de door Ds: Ritter ingezegende bruid, voor wie “de dag des huwelijks tevens was de dag waarop haar man een contract sloot in haar finantieel belang!”?
Bah!’

Inderdaad! Dr. en dominee Ritter is, hoe vreeselijk 't denkbeeld ook zij, waar. Het huwelijk, langs wettigen weg, is voor minstens 90% van de vrouwen, die er gebruik van maken, een levensverzekering. En aan de zijde van de mannen zal dit percentage niet veel minder zijn.

(Wordt vervolgd.)