De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 577]

7 Maart 1906.
19^de Jaargang.
N^o. 36

Bericht.

Het is der redactie van de Holl: Lelie gebleken, dat de heer Leo Lauer goedvond zonder hare voorkennis dezelfde copie, die hij afstond aan haar, óók in te zenden aan andere bladen, zoodat zijn brieven dikwijls reeds elders verschenen, alvorens in de Holl: Lelie te zijn afgedrukt.

Het spreekt van zelf, dat de redactie, na van deze handelwijze door derden op de hoogte te zijn gebracht, den heer Lauer onmiddelijk heeft ontslagen als correspondent.

Redactie Holl: Lelie.

Hoofdartikel
Over trouwen - en nog wat.

Dezer dagen schreef ik in De Telegraaf, in het Zondagsblad van 17 Februari jl:, een artikel: ‘Over Boeken’, (naar aanleiding van Charotte Eilersgaards' uit het Deensch vertaald boek: De Weerloozen^*) Ik schreef in dat artikel o.a.

Want juist daarin zit 't 'm voor ons vrouwen! Gij kunt ons - zwetsers in vrouwen-emancipatie - steenen voor brood aanbieden, en leuterkousen over het ‘bevredigende’ van een nuttigen werkkring en het ‘veredelende’ en ‘verzoenende’ van het dienen der kunst - en al dat fraais meer - gij weet, zoo goed als ik het weet, als duizenden vrouwen het weten, die het niet durven of niet willen zeggen, en tienduizenden het voelen zonder zich zelve te begrijpen, dat al dat woordengedoe slechts verbergt holheid en onwaarheid, omdat er altijd komt in het leven van de vrouw, óók van de flinke, zichzelve er doorheen-slaande vrouw, een moment waarin zij zich bekent, zooals Karen (uit de Weerloozen) het hier ruiterlijk uitspreekt: het nuttelooze van de op zichzelve misschien eervolle of nuttige taak die ze vervult - maar toch altijd een taak waarvoor na haar weer honderden anderen zullen kláár staan even bekwaam als zij; - in tegenstelling van het onmisbare van de op die ééne bepaalde plaats die zij innam, niet door een andere te vergoeden noodwendigheid der wezenlijk hare kinderen liefhebbende moeder. - -
- - Het is daarom ook bijzonder juist gezien van Charlotte Eilersgaard, dat zij voor mevrouw Helwig (Karen's moeder) geenzins het type koos der door bijzondere gaven uitmuntende en bijzonder-ideaal-getrouwde buitengewone

*) Bij Van Holkema en Warendorf, Amsterdam.

[p. 578]

vrouw, maar integendeel van haar maakte een heel gewone, met 'n heel gewonen man, op 'n heel-gewoon-‘gelukkige’ manier-gehuwde Durchschnitts-echtgenoote.
Want juist dezulken zijn voor het banaal-soort huwelijk, met z'n massa zorgen van peuterigen, kleinzieligen aard, met z'n afmattende kinder-ondergesteldheden, en z'n dikwijls wreed worstelen om met het huishoudgeld rond te komen en kleeren en eten en opvoedingskosten er uit te meten en uit te passen, in den grond het meest geschikt. Zij zijn, n'en déplaise de vele hedendaagsche afwijkingen, (waartoe ik-zelve ook min of meer behoor, anders kon ik niet zijn, die ik ben), ten slotte ‘het’ type vrouw, bestemd tot voortbrengen, en tot haar geluk vinden in dit voortbrengen, en in het opkweeken harer kinderen, en het helpen en steunen daarin van den vader ervan. - Maar die vele uitzonderingen die zijn er nu eenmaal, óók; heden ten dage méér dan ooit. En het is juist omdat ik met hen een zoo diep - ik durf wel zeggen uit ervaring - diep medelijden heb, dat ik me zoo voelde aangetrokken tot de Karen-figuur uit Charlotte Eilersgaards boek.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Maar die geheele wijd en zijd-verbreide schare, waartoe wij ‘modernevrouwen’, om het zoo nu maar eens kortheidshalve te noemen, behooren, zij zijn van huis-uit, evenals elk ander, afwijkingen, uitzonderingen geworden, niet door de natuur, maar door de omstandigheden, door de beschavings-toestanden, door de inrichting der maatschappij, bovenal door de opvoeding thuis. - En daarom verdient haar lot medelijden en belangstelling.
Karen uit het boek van Charlotte Eilersgaard is er eene van.
Wie Uwer kent ze niet, de gezinnen, waarin het meisje op diezelfde wijze als zij opgroeit, tusschen een paar broers in, om wier opvoeding de hoofdbelangstelling draait, terwijl zij, met hare op zichzelf kleine en nietige, maar voor haarzelve van gróóte beteekenis zijnde jeugdgevoelentjes alleen rondsluipt, ze niet zeggende natuurlijk, reikhalzende naar die groote wereld daarbuiten, waarin de broers straks zullen uitvliegen op eigenwieken, maar die zich voor háár alleen kan openen door dien toover-sleutel: 'n man, met wien zij trouwt en dan een eigen bestaan kan beginnen.
Maar tot dat bevrijdende huwelijk komt het niet altijd; heden ten dage héél dikwijls niet; éénerzijds, omdat niet èlk meisje den eersten, den besten man aanneemt, en dan te vergeefs wacht op een, aan wien ze zich wèl zou durven geven; anderzijds omdat er onbeantwoorde liefde in het spel is, omdat - zooals in het geval van Karen - het meisje haar hart verloor aan een die het niet ernstig meende. En dan zijn er óók nog de zeer talrijke gevallen, van hen die zijn blijven zitten, omdat ze nooit werden gevraagd. Dat behoeft nu volstrekt niet altijd te zijn uit leelijkheid, of uit onbeminlijkheid, of uit gebrek aan geld. Die redenen bestaan óók, zijn voor het slachtoffer ervan niet minder droevig dan andere oorzaken. Maar, behalve dat alles, is groot de categorie van meisjes die eenvoudig dáárom nimmer werden gevraagd, omdat ze bijna nooit van nabij in aanraking komen met 'n manspersoon; omdat ze jaar in jaar uit thuis zitten bij de ouders - soms al bejaarde menschen, dikwijls wonend op achteraf-plaatsjes - zonder dat het dezen invalt welk een eenzaam kleurloos bestaan hunne voor hun huishoudentje zeurderig-meezorgende, eigenlijk gansch overbodige dochters nevens hen voeren. - Uit al deze oorspronkelijk normale vrouwen worden dan, door den drang der omstandigheden, geboren de latere ‘nuttigen’ en ‘onafhankelijken’ en ‘kunstdoenden’, de pleegzusters, de schilderessen, en dichteressen van rang zooveel, de toynbeeijveraarsters, de op kamers wonende eenzamen, die zich ‘een eigen werkkring wilden scheppen’, al degenen in één woord, die zich in de benauwdheid, de verdomping van haar verkreupeld vrouwenleven thuis niet meer terecht konden vinden, en dachten dat ze dat alles, wat ze thuis misten, zouden vinden in gindsche vrijheid van alléén-zijn.
Haal de schouders op over haar jammerlijke zelfverblinding, van niet zien dat ze zich vergissen, maar erken óók, dat ze zijn een hoop in den grond diepmedelijden verdienende slachtoffers van

[p. 579]

wat ze zelven niet helpen kunnen; van het leven, dat heden ten dage véél meedoogenloozer is voor de schijnbaar zoo ‘vrije’ moderne vrouw, dan vroeger misschien voor de aan den huiselijken haard haar bestaan verdroomende tevreden oude-juffer.’

Tot zoover mijn Telegraaf-artikel. Ik neem het hier gedeeltelijk over, omdat ik naar aanleiding daarvan den onderstaanden brief ontving, dien ik wel der beantwoording waardig acht. Echter leent het door den schrijver aangeroerde thema zich meer voor een behandeling in de Holl: Lelie dan voor eene in De Telegraaf, in welk blad ik het bovenstaande meer bepaaldelijk schreef in betrekking tot den inhoud van het boek van Charlotte Eilersgaard. De brief hierboven-bedoeld luidt:

Freule!

Met volle instemming las ik Uw artikel in 't Zondagsblad van 17 Februari jl.; mag ik een enkele opmerking maken? Drukke werkzaamheden verhinderden mij zulks eerder te doen, en nopen mij kort te zijn. Ter zake!

‘Maar die geheele wijd- en zijd-verbreide schare, waartoe wij, “moderne vrouwen”, om het zoo maar eens kortheidshalve te noemen, behoor en, zij zijn van huis-uit, evenals elk ander, afwijkingen, uitzonderingen geworden, niet door de natuur, maar door de omstandigheden, door de beschavingstoestanden, door de inrichting der maatschappij, bovenal door de opvoeding thuis.’

Aldus eene zinsnede uit het bedoelde artikel over ‘de Weerloozen’.

Zie freule, waar U nu verder spreekt over een bevrijdingshuwelijk voor een meisje, daar hadt U dunkt me niet mogen verzuimen om aan te halen, dat diezelfde beschavingstoestanden en inrichting der maatschappij, die van de vrouwen uitzonderingen maken, dat ook maken van vele heeren der schepping: de ambtenaartjes.

Immers die slechte toestanden - i.c. treurige bezoldiging (gevolg) - maken voor die ambtenaartjes 't sluiten van een huwelijk - hoe mooi dat ook kan zijn - onmogelijk. Want U zult 't met me eens zijn, dat 't onverantwoordelijk is om met een inkomen van 4 à 500 guldentjes - alleen ettelijke diploma's bezorgen een 100 gulden meer - een huwelijk aan te gaan. Ongehuwd zijnde is 't voor zoo'n ‘staatsdienaar’ reeds ‘armoe lijden’; hoe dan, wanneer men daarbij nog een vrouw en - want dat is immers toch 't ideaal - kind of kinderen heeft te verzorgen?

Zoodoende blijven óók vele meisjes ‘ongevraagd’!

Met de meeste hoogachting

Uw zeer dv.

G.K.

Ik ben dit niet geheel en al ééns met G.K., en het is juist dáárom dat ik aan zijn brief hier plaats verleen. - Wanneer een meisje in haar thuis eenvoudiger werd opgevoed dan nu het geval is, wanneer zoowel zij als haar man leeren konden zich met bescheidener eischen te vergenoegen, vooral, niet te offeren aan dwaze begrippen van zoogenaamd ‘fatsoen’, dan zouden heel wat inkomens toereikend zijn, die nu in de verste verte niet voldoende blijken, om een huishouden uit den kleinen-ambtenaars-stand te bekostigen.

In een volgend artikel hoop ik dit mijn beweren toe te lichten met eenige mij bekende voorbeelden uit de werkelijkheid, zooals iedereen ze ziet om zich heen. De plaatsruimte daartoe ontbreekt mij heden. Het zij daarom voorshands genoeg, te zeggen dat m.i. in de meeste ‘kleine-ambtenaars’-huishoudens de vrouw niets uitvoert, niets kent, bovenal ook dame wil lijken, (tenminste wat zij daaronder verstaat en wat bij haar beteekent: zich schamen voor allerlei huishoudelijke bezigheden, en veel te dure kleeren dragen), en heel dikwijls nog er een meid of een dagmeisje op nahoudt bovendien, in plaats van zelve de handen uit de mouw te steken. Ondertusschen zit de man den ganschen dag op het een of ander bureau, en draagt dus veel grooter deel in de werkzaamheden dan de vrouw, die, in plaats van hem finantieel te steunen door goed-koken, goed-naaien, zelve de wasch beredderen, zelve met de kinderen uitgaan, enz., enz., in de meeste hedendaagsche gevallen niets van dat alles wil noch kan doen, en voor haar gezondheid of haar genoegen gaat fietsen, wandelen, visites maken, misschien wel meedoen soms aan ‘nuttige’ bijeenkomsten en vergaderingen voor vrouwenkiesrecht etc., etc.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

(Slot volgt).