De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 561]

28 Februari 1906.
19^de Jaargang.
N^o. 35.

Hoofdartikel
Beschouwingen over eenige geschriften van Ds. Bähler in verband met Christendom en Boeddhisme.

Waar in de Hollandsche Lelie, als leekenblad, meermalen de ‘zaak Bähler’ ter sprake werd gebracht en zeker ook Ds. Bähler zijn preeken, zijn schets over het Boeddhisme, zijn brochure ‘Oordeelt mede’ in het licht gaf, om onder de oogen van leeken te komen, is het waarschijnlijk aan een leek ook wel veroorloofd eenige, daarvan ontvangen indrukken, weer te geven.

Ik zou willen beginnen met een woord van waardeering voor het principe, waarvan Ds. Bähler uitgaat, om te trachten aan zijne gemeente en aan de velen daar buiten weer op nieuw het oog te openen voor ‘de dingen, die boven zijn.’ Ik hoop dan ook, dat mijn schrijven niet maar in het minst een veroordeelen zal schijnen van Ds. Bähler en van wat hij als zijn geloofsbelijdenis gaf in zijn verdediging aan het Classicaal Bestuur van Heerenveen. Mij dunkt een geloovig Christen kan niet veel tegen hebben op een uitspraak van Ds. Bähler als deze: ‘Christus is de eeuwige Openbaarder van God aan de menschheid. Christus is de levende Zoon des levenden Gods, één met den Vader van eeuwigheid tot eeuwigheid. Niemand komt tot den Vader dan door Hem.’

En verder weer Ds. Bähler: ‘Het licht van Christus nu is, alle eeuwen door, komende in de wereld, ten einde door Zijne verlichting de wereld te verlossen uit de banden der duisternis. Wij lezen van Zijn komst in ieder mensch in Joh. 1:9.’ Deze en dergelijke uitspraken hebben mijn volle sympathie. Als ik nu echter verder ga en eenige preeken ter hand neem o.a. over Rëincarnatie en Karma, dan is daarin iets, dat mij telkens hindert en wel de wijze, waarop Ds. Bähler Boeddhisme en Christendom tegenover elkaar stelt, daarbij uitgaande van het Boeddhisme in zijn zuiversten vorm tegenover het Christendom, zooals dit zich in zijne niet altijd trouwe belijders openbaart. Dr. Bähler spreekt van Orthodox en modern Christendom, van wat Paulus en de eerste Christenen dachten. Mij dunkt vergelijkingen zijn alleen te maken door uit te gaan van de zuivere

[p. 562]

leer van Boeddha en van de zuivere leer van Jezus, in de evangeliën opgeteekend. Ds. Bähler verklaart zich zelf een aanhanger te zijn van het Johanëisch Christendom en dit ook te prediken.

Als Ds. B. dan voor zich zelf de kracht kent, die er uitgaat van Christus, als hij Christus in zich zelf geopenbaard voelt, en zooals hij zelf getuigt, tot hernieuwde gemeenschap met God is gekomen, dan kan ik mij niet begrijpen, dat Ds. B. zich niet houdt alleen aan Christus, geopenbaard in Jezus, om licht en leven te verspreiden, maar zijn toevlucht neemt tot Boeddhistische begrippen, als Rëincarnatie en Karma om zoo door middel van Boeddha den Christus te willen prediken. Willen de menschen dan niet meer geinspireerd worden door het beeld van Jezus om zoo tot Christus te komen? Wil men zich dan niet meer door Jezus ziende laten maken? Zou 't dan waar zijn, wat Ds. B. zegt, dat door de leer der Rëin; carnatie eerst het Christendom werklijk verlossingsgodsdienst wordt - en dat het, door die leer op te nemen, niet alleen voor de kinderkens een godsdienst zal wezen, maar tevens voor wijzen en verstandigen. Heeft Jezus dan niet gezegd: ‘indien gij u niet verandert en wordt gelijk de kinderkens, zoo zult gij in het koninkrijk der hemelen geenszins ingaan.’ En dan eindigt Ds. B. zijn rede over de Rëincarnatie met een: ‘Geve God, dat het trotsche Christendom spoedig zijne ontzettende leemte moge inzien! Geve God dat het spoedig tot dezen nederigen stap moge overgaan om de aanvulling zijner leemte te zoeken in die zoogenaamde heidensche en daarom zoo schandelijk versmaadde leer der zielsverhuizing!’

Mij geeft de leer der Rëincarmatie den indruk een Menschheid te veronderstellen, nog niet rijp om den Geest Gods te ontvangen. Jezus daarentegen zeide, met 't oog op de menschen, te midden, waarvan Hij leefde en predikte: ‘Ziet de velden zijn alreede wit om te oogsten.’ De menschheid was vatbaar Gods geest te ontvangen, ze was vatbaar voor een leven in gemeenschap met God.

De Rëincarnatie stelt de vraag: vanwaar komt gij en waar gaat gij heen? - In verband hiermee predikt Ds. B. onder anderen: God is uw einddoel - Om hiertoe te komen behoeft men zich toch niet op boeddhistisch standpunt te plaatsen. God is zeker ook het einddoel van ieder Christen, maar om tot een leven in gemeenschap met God te komen moet de mensch wedergeboren worden, moet Gods Geest, moet Christus in hem wonen. Eerst dan worden wij eeuwigheids wezens, als wij door den Geest Gods leven en van dezen Geest wordt getuigd: Hij is als de wind, gij weet niet vanwaar hij komt en waar hij henengaat.

Verder tracht Ds. B. door het boeddhistische begrip Karma, de wet van oorzaak en gevolg, licht te brengen in het Christendom. Wanneer ik dan het Karma door Ds. B. zie besproken, komen mij dadelijk, uitspraken van Jezus in de bergrede in de gedachten, als: ‘Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt.’ ‘Met welke maat gij meet, wordt u weder gemeten,’ en ik voel al deze voorschriften, al deze leeringen, als een leiddraad op den weg tot Christus. Wie het doel heeft bereikt, wie tot Christus is gekomen - wie door Hem verlost is van de macht van 't kwade en tot het licht, tot de volmaakte liefde is gekomen, heeft die voorschriften niet meer noodig; hij handelt als vanzelf volgens den Geest van Christus, krachtens het feit, dat Christus in hem woont. Zoo maakte ook Karma den mensch indachtig, dat al zijn woorden, daden en gedachten, gelijksoortige gevolgen hebben en voert zoo tot hetzelfde doel. Beschouwingen over dit Karma brengen Ds. B. tot een Conclusie, die eenigszins anders geformuleerd, ook het ideaal van een Christen is - Wij lezen bij Ds. B. ‘Wie zich vereenigd heeft met den universeelen wil, met den wil Gods, dus met God, wie niets meer afzonderlijk wil voor zich zelve en dus vrij is van alle zelfzucht, wie niets anders wil, dan wat in het belang is van het groot geheel, die is door de wet (Karma) tot vrijheid gekomen en daarop door de vrijheid geworden tot wet - die is alsdan wet en vrijheid tezamen.’ Kunnen wij volgens Christlijke begrippen niet hiervoor zeggen: Wie zich aan Christus heeft overgegeven, is door Christus vrijgemaakt, verlost van alle zelfzucht - is volmaakt in de liefde, en het woord door Jezus tot zijn discipelen gesproken geldt hier: ‘Ik noem u niet meer dienstknechten maar vrienden.’

Ten einde niet meer te behoeven rëincarneeren, geeft Ds. B. als grootste Gebod: ‘Gij zult niet begeeren.’ Dit is toch hetzelfde als zijn wil overgegeven te hebben aan God, zich aan Christus te hebben gegeven en daardoor, vrede hebbende met alles wat ons wedervaart, alleen te begeeren wat

[p. 563]

Christus van ons vraagt om daarmee overgegaan te zijn in het eeuwige leven.

De schets van Ds. B. over het Boeddhisme las ik met belangstelling en uit veel uitspraken van Boeddha, uit voorschriften, die overeenkomst hebben met de Zedeleer van Jezus, schijnt het mij aannemelijk, dat God, dat het Licht, zich ook door Boeddha heeft geopenbaard aan de Indische menschheid naar hare behoeften, naar hare begrippen, naar haar bevattingsvermogen en naar den tijd, waarin Boeddha leefde (623 v. Chr.). Ook trof mij het Nirwana begrip, zooals Ds. B. dit voorstelt, waar het een toestand van volkomen vrede inhoudt, reeds hier op aarde bereikbaar door de volkomen overgave van de Zelfheid aan de Waarheid.

Toch mis ik in al deze geschriften de liefde in dien volmaakten vorm, als waarin wij die door Jezus hebben leeren kennen. Wel leeren wij bij Boeddha van een volmaakte naastenliefde, wel handelde Boeddha uit liefde tot de menschheid, maar ‘God is Liefde’ zoekt ik tevergeefsch. Ook het Karma brengt liefhebben mee, want wat gij zaait, zult gij oogsten; maar ik voel daarin liefde uit plichtsgevoel, geen liefde uit drang van de liefde zelf; een koud systeem, geen liefde, als levend makende kracht, geen volmaakt zijn in de liefde, als levensdoel. Ook Ds. B. erkent in zijn preeken Gods liefde, onder anderen komt die voor als een van de bewijzen voor de Rëincarnatie, waar Ds. B. Jezus uitspraak aanhaalt, dat niemand zijn eigen zaligheid werkt, ‘tenzij de Vader hen trekke’. In zijn preek over Karma zien wij Ds. B. tengevolge van zijn groote dankbaarheid voor zijn hernieuwde gemeenschap met God naar het woord ‘genade’ grijpen en ik meende hierin te zien, dat Ds. B. dus wel erkende de zoekende, de behoudende kracht, de liefde van God uitgaande om den mensch, om alle menschen tot zich te trekken. Dadelijk daarna zegt echter Ds. B.: ‘van God uitgaande is de verzoening nooit genade, maar rechtvaardigheid, wet, plicht’. Verder komt Ds. B. op tegen de willekeur der liefde. Ik voel hier geen willekeur. Gods liefde is toch voor ieder zonder onderscheid, voor ieder, die zich onder den invloed van die liefde wil stellen, voor ieder, die zich maar wil laten vinden. ‘Zoo lief heeft God de wereld gehad.’ De Christus in Jezus geopenbaard, is voor mij de gepersonifieerde Liefde. In Hem leeren wij God als Onzen Vader, als ‘de Liefde’ kennen.

Ds. B. zegt in zijn schets over het Boeddhisme, dat het Boeddhisme tegenwoordig zoowel bij geleerd als ongeleerd de aandacht trekt in niet Boeddhistische landen. Dergelijke feiten moeten, dunkt mij, de Christenen er toe brengen eens na te denken in hoeverre zij zelf daar aanleiding toe geven. Ik vraag mij af, gaat er dan zoo weinig leven uit van hen, die den Christus heeten te belijden, is er zoo weinig van Christus in ons, dat wij Christenen opgehouden hebben het licht der wereld, het zout der aarde te zijn. Is het dorre dogma aan de eene zijde, de doode zedeleer aan de andere zijde schuld, dat de menschheid geen leven meer vindt in het Christendom en leven zoekt toch ieder mensch. Hebben de Christenen zelf aanleiding gegeven tot die vooringenomenheid tegen Christus? Zijn wij Christenen zelf hinderpalen voor anderen op den weg ten leven? Kennen wij Christus wel werklijk? Zijn hier soms ook de woorden van Jezus tot Philippus van toepassing: ‘Ben ik zoo langen tijd met ulieden geweest, en gij hebt mij niet gekend?’

Het moet toch een misstand zijn, dat de menschheid zoekende en zoekende naar licht naar leven, zich afwendt van het Christendom om haar toevlucht bij het Boeddhisme te zoeken. En toch, laat de menschheid maar zoeken, maar vragen. Wie zoekt, die vindt, wie klopt, wordt opengedaan. Als dan maar allen, die zich door het licht, dat van Boeddha is uitgegaan, laten onderwijzen, van harte kunnen getuigen evenals de Samaritanen, wanneer ze eens met Jezus in aanraking komen: ‘Wij weten, dat deze is de Christus, de Zaligmaker der wereld’.

Valt het dan ook te betreuren, dat het vooroordeel tegen Jezus zoo groot is, dat het werk ‘Boeddha’ noodig blijkt in onze Christelijke landen om den mensch op den weg tot Christus te brengen en al is het, dunkt mij, in principe een misstand, dat zuiver Boeddhistische leerstellingen in de Christelijke kerk worden gepredikt, het komt er toch ten slotte maar op aan, dat allen, die zoeken, vinden, dat allen van de duisternis tot het licht komen, dat allen deel hebben aan Christus en dus de gemeenschap van den mensch met God is hersteld.

Mevrouw A.C.F. - G.

Den Haag, 14-2-'06.