De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 497]

31 Januari 1906.
19^de Jaargang.
N^o. 31.

Hoofdartikel

Het volgende is een fragment uit een werk van den Franschen schrijver Etienne Lamy: ‘La Femme de Demain.’

Moeder en Zoon.

Weldra komt de tijd, waarop, zooals men vroeger zeide, het kind overgaat uit de handen der vrouwen in die der mannen. Dan begint de jongen verschil te zien tusschen hetgeen hij van zijn moeder leerde en wat hij buitenshuis hoorde. De twijfelzucht van de wereld strijkt over zijn vertrouwen als de Noordoostenwinden in April met hun verdorrenden adem over het jonge graan. Hij raadt, uit de gelaatstrekken en uit de gesprekken, dat het verstand der vrouwen niet dat is der mannen; dat de vrouwen gelooven, de mannen weten. Met zijn hart blijft hij bij zijn moeder, maar de hoogmoed maakt hem reeds tot man; hij wil denken als een man, en, naarmate hij grooter wordt, stijgt hem de roes der wetenschap in het jeugdig hoofd. Het ongeloof van den baardeloozen filosoof komt in verrukking door de kennis van eenige feiten, eenige natuurkundige wetten, eenige geleerde formules, en hij loopt met zijn bewijzen te koop, vol trots, voor het eerst met zijn twijfel in het strijdperk te treden.

Op dat oogenblik voelt zijn moeder wel de onwaarheid der redeneeringen, waarmee hij haar lastig valt; maar gewoonlijk weet zij niet aan de feiten die hij aanhaalt den juisten zin te geven; zij weet niet de verschijnselen die hij bijbrengt, te weerleggen door een meer gegronde en juister kennis, en hem in de redeneeringen die hij voor onfeilbaar houdt, de scheur aan te toonen. Omdat zij niet met kennis tegen kennis weet te strijden, soms omdat haar het afdoende woord ontbreekt, omdat zij het niet geleerd heeft, ontsnapt de ziel van den jongen aan den invloed der moeder. Hij behoudt al zijn eerbied, al zijn dankbaarheid, zijn vertrouwen keert terug; op zijn beurt denkt hij, ‘dat er met de vrouwen niet is te redeneeren’; hij redeneert met de mannen, ‘die weten en van hun tijd zijn.’ Door hen wordt hij versterkt in een twijfelzucht, die weldra door zijn hartstochten gevleid en ten langen leste gerechtvaardigd wordt. Zoo neemt hij langzamerhand de houding aan, die hij voor zijn moeder het meest eerbiedig vindt, en waaruit, integendeel, een onbewuste en besliste minachting zich te kennen geeft: hij ver-

[p. 498]

mijdt disputen over godsdienstige en zedekundige onderwerpen, hij deelt niet meer in het geloof zijner moeder; hij ontziet haar overtuiging.

Ziedaar de onherstelbare schade, die een werkelijk ontwikkelde moeder kan voorkomen. Vooral in de dagen, die zullen aanbreken, is het van belang, dat het kind, komende onder de leiding der mannen, niet onttrokken worde aan den invloed der moeder. Slechts een middel staat haar ten dienste om haar gezag te behouden over het denken van haar zoon: dat is, op alle leeftijden, met hem te spreken de taal waarvan hij de behoefte gevoelt, en, op den leeftijd waarin zijn geest zich ontwikkelt, de taal van het weten. Zij ontwikkele dus zichzelf, zoo niet voor zich dan voor hem. Wanneer de dorheid van zekere vraagstukken haar ontmoedigt, zal zij dan niet tot zichzelf zeggen, dat zij, door te volharden, misschien de triomf der waarheid verzekert in de ziel van haar zoon? Zal zij niet bedenken, dat de onwetendheid haar de innigste smart baart, door haar, wanneer deze zoon man wordt, het onbegrensde vertrouwen te doen verliezen, hetwelk haar gewerd door de bewondering van het kind? Zal zij niet begrijpen, dat deze onttrooning de eerste diepe teleurstelling is voor het kind zelf, het eerste geloof dat in hem ondergaat en dat reeds het andere doet wankelen? Zal zij hem niet de vreugde willen geven, in alle dingen trotsch op haar te zijn, evenzoo verzekerd te zijn van de rede als van het hart zijner moeder?

ETIENNE LAMY.

Naar het Fransch door A.L.R.