De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 353]

6 December 1905.
19^de Jaargang.
N^o. 23.

Hoofdartikel
Walden en Gemeenschappelijk Grondbezit door Fred. W.H. Emons. II.

Wij gaan dus uit van de stelling, dat het reeëler en menschelijker is te leven voor ons werk, dan dat er gewerkt wordt om 't leven te behouden. En wie niet deelneemt aan den gemeenschappelijken arbeid, zal ook geen rechten doen gelden om de provenuën van dien arbeid op te eischen. Immers: ‘de ziel des menschen groeit niet van het loon, maar van den arbeid, die het loon voortbrengt.’ (Multatuli in den Max Havelaar).

Hieruit vloeit dadelijk voort, dat ieder gezond mensch deelnemen moet aan den arbeid èn ter wille van zijn eigen leven èn ter wille van de geheele gemeenschap. Maar dan ook de volle waarde van zijn arbeid aan hem zelve! En niet langer de gedwongen toestand gehandhaafd van blinde gehoorzaamheid aan iemand, die dat gezag niet verworven heeft. Dat er leiders en regelaars moeten zijn van den arbeid, zal niemand betwisten, maar dat gezag moet buiten invloeden staan van grooter welvaart. Dat gezag mag niet zitten in grooter geleerdheid, nòch in afkomst, nòch in bezittingen. Het zedelijk overwicht en de natuurlijke vaardigheid of kunde hebben recht van bestaan en zullen nimmer verguisd worden omdat de belangen van de heele gemeenschap ermeê gediend zijn. Niet één verstandig arbeider zal zùlk gezag verwerpen. En arbeider moet ieder mensch zijn.

Deze weerlegging van de herhaaldelijk opgeworpen bovengeciteerde exceptie, bevat wèl het zwaartepunt van de beweging Gemeenschappelijk Grondbezit.

In de bedrijven, door Walden uitgeoefend, is dus nòch knecht nòch meester. Elk medewerker is knecht van zijn eigen meesterschap. Hij heeft bewijs te leveren, dat hij een goed beveler van zichzelf is, en dat hij niet speciaal 'n automatische druk behoeft om aan den arbeid te blijven.

[p. 354]

- En gaat dat goed? -

- Die vraag wordt ons als 't ware elken dag ter beantwoording voorgelegd.

En 't antwoord is dan gewoonlijk de wedervraag: Waarom zou 't niet kunnen? Is de arbeider dan zoo'n lummel, dat-ie, ondanks zijn krachten waarvan alles afhangt, zijn eigen zaken niet zou kunnen redderen? Omdat er massa's werkdieren (zóó mag men de arbeiders wel betitelen) totaal verstompt en afgesloofd zijn, zouden er ook geen werklieden meer zijn die initiatief en kracht overgehouden hebben, om op te komen voor hun eigen zaken?

't Is alweer diezelfde dwaling, dat men de waarde van 't geheel bepaalt naar gelang de massa zich voordoet. Weet men dan nog niet, dat Goethe terecht heeft gezegd, dat de massa immer ongelijk heeft? Waarmede niet gezegd wordt, dat de minderheid onder alle omstandigheden in 't gelijk moet worden gesteld.

Het is onwaar, dat de massa het bewind in handen heeft. 't Is altijd de minderheid geweest en 't zal de minderheid blijven, die regelt en bepaalt. De massa volgt, maar leidt niet. En wie uit de daden dier massa conclusies trekt tot toepassing op het geheel, dwaalt.

Zoo is 't óók met de arbeiders. De massa is verdierlijkt en dus van de beschaving verwijderd. Maar de enkelingen gaan nu voorop en brengen de volgzame massa waar zij behoort.

't Gaat héél goed met de zelfstandige arbeiders. En niet op Walden alléén, maar ook, en misschien voornamelijk, daarbuiten. De productieve associaties (groepen van arbeiders in één vak) staan er heel goed voor, ondanks dat we nog steeds in 't begin van den strijd zijn en er dus moeilijkheden bij de vleet te overwinnen zijn. Die moeilijkheden worden dikwijls tegen ons uitgespeeld als bewijs ‘dat het niet gaat.’ (Freule Lohman deed het immers ook). Dit is zeer verklaarbaar en levert bewijs, dat zelfs de meest democratische menschen uiterst behoudend zijn bij elke nieuwigheid, waarvan zij niet zelf gedroomd hebben. Hoe wil men in eenige jaren rechtzetten wat in eeuwen gebogen werd? Bedenkt men dan niet, dat dikwijls juist de krachten, die het niet kunnen volhouden, het eerst in extase geraken om ‘eigen meester’ te worden? En zij, die wel bekwaamheid bezitten blijven veelal, bescheiden en voorzichtig, achteraf. Doch onvermoeid blijft het streven om de goede elementen bij elkander te brengen.

Zooals gezegd, is dat gelukt op ‘Walden’ en in zeven andere ‘groepen’ waar men de beginselen van de vereeniging Gemeensch. Grondbezit in practijk brengt. Er zijn nòg 'n twintigtal groepen, die op dezelfde grondslagen werken, maar die hebben de erkenning van G.G.B. nog niet gevraagd of nog niet verkregen. Onder ‘erkenning’ wordt in casu verstaan, dat de associaties 'n zakelijk onderzoek naar den finantieelen en moreelen stand van zaken kunnen doorstaan. Zonder een dergelijk, vrij streng en nauwgezet onderzoek, is er geen kans van officieele aansluiting.

Ik meen, dat in dit relaas over ‘Walden’ niet één ‘naaktlooper,’ nòch ‘holbewoner,’ nòch ‘keuterboer’ - zooals ons van vriendelijke journalisten en verdere specialiteiten in kolonie-aangelegenheden, zéér zaakkundig bij herhaling is toegevoegd - recht van plaatsing heeft gevraagd. En ook geloof ik, dat Freule Lohman, bij nadere beschouwing, zal kunnen inzien, dat er weinig motief is, om zùlke pogingen te rangschikken onder ‘kolossale dwaasheden.’ Het moge voor zeer veel en uitermate bekwame menschen utopie schijnen, maar wie z'n verstand gebruikt en dóórdenkt, zal beseffen, dat die schijn bij elke groote omwenteling de massa kon betooveren en dat ook nu nog de massa er door aangetast wordt. In elk geval, dit hebben wij toch hoop ik uit de ervaringen geleerd, dat voorzichtigheid, in 't uitspreken van een stellige verwerping, niet alleen wenschelijk is, maar door het onbevooroordeeld verstand en ware wijsheid gebiedend wordt voorgehouden. Alleen 'n antieke geest zal zich nu en dan nog wagen aan afkeuring van iets nieuws, dat niet strookt met zijn grijze oudheid in 't denken.

Als je de menschen zoo te-velde ziet trekken tegen het nieuwe, dat is alles waarvan zij-zelf nog niet hadden gedroomd, dan moet je onwillekeurig denken aan Eugène Nus, die zijn werk: ‘Choses de l'autre monde’ met deze ‘opdracht’ de wereld in zond:

Aan de schimmen

der

Gebreveteerde, gepatenteerde,

Bepalmde, gedecoreerde en begraven

Geleerden,

Die achtereenvolgens geweigerd hebben, aan

De aswenteling der aarde,

De meteoorsteenen,

Den bloedsomloop,

[p. 355]

 

De inenting,

 

De golvingen van het licht,

 

Den bliksemafleider,

 

De daguerreotype,

 

De stoom,

 

De schroef,

 

De stoombooten,

 

De spoorwegen,

 

De gasverlichting,

 

Het magnetisme

 

En nog veel meer

 

Geloof te slaan.

 

Aan de nu levenden en de na ons komenden,

 

Die tegenwoordig hetzelfde doen,

 

Of het in de toekomst nog doen zullen.

(uit: Flammarion's series in ‘Les annales politiques et littéraires.’)

Inderdaad! zóó deden de ‘geleerden’ - en de massa volgde! - met de feiten, die hier in 'n snijdende satire plaats hebben gevraagd. En nog altijd gaan wij door met 't kwistig gebruik van woorden als ‘onzin’ ‘dwaas,’ ‘ziekelijk,’ ‘utopistisch’ e.t.q. als wij voor feiten staan, die onmeedoogenloos met al die qualificaties den draak steken.

Ik vraag alléén of voorzichtigheid in 't qualificeeren niet aan den dag gelegd moet worden - althans door hen, die de zware taak van voorlichter of mentor op zich hebben genomen?

'n Iegelijk mag lachen over, of hoofdschuddend 't ‘idealistisch gedoe’ gadeslaan - maar het verstand eischt, dat men niet zegt: dat kan niet! Voorzichtig als 't U blieft.

(Wordt vervolgd.)