De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 273]

1 November 1905.
19^de Jaargang.
N^o 18.

Hoofdartikel
Nog eens: Gelukkig maken.

‘Om anderen gelukkig te maken moet je eerst zelf gelukkig zijn.’ - Met die schoone phrase, door egoisten zoo graag gebezigd, wilde mij onlangs een kennis haar onwaardig gedrag verdedigen, dat bestond in het egoist verkrijgen van wat zij haar geluk noemde, door verdriet, gróót verdriet, aan te doen aan hen die zij bewéért lief te hebben, en die zeer zeker háár heel lief hebben gehad....

En ik dacht aan die onzuiver-gevoelde woorden van haar terug, bij die zoo héél mooie definitie van ‘Geluk’ in ‘Mikael’ van Herman Bang, als Mikael uitroept: ‘Wie zou er eigenlijk gelukkig zijn?’ En Claude Zoret zoo héél-waar-eenvoudig antwoordt:

‘Ja, wie? Hij die krijgt omdat hij geeft...’

Want zoo is het. De meeste menschen zoeken hun geluk door te nemen van anderen, hun geld, hun arbeid, hun gezondheid dikwijls, als ze van hun werklieden, hun bedienden, onredelijk véél, te veel verlangen. En ze denken dat een toegeven aan eigen grof egoïsme, een steeds meer voor zich-zelf eischen, een steeds inspannender zich africhten op wat eigen genot en eigen lusten streelt, geluk aanbrengt.... Maar let eens op of zulke menschen dat kalm-tevredene, dat sereene van gelaatsuitdrukking bezitten, dat het kenmerk is eener met het leven en met zich zelf in het reine gekomen ziel? Zij jagen altijd naar meer. Zij zoeken altijd naar iets dat hun nog ontbreekt. Datgene wat onvermijdelijk over hen komt, zoo goed als over ieder ander, ziekte, ongeluk, vijandschap, dood, verbittert hen grenzenloos; maar ook zelfs de geringste kleinigheden, gebroken kostbaarheden, een slecht dienstpersoneel, een huis dat minder mooi is dan dat van hun buurman, of een ridderorde die hun ontging, of een buiging der Koningin die ten deel viel aan een ander, al die nietige levensgebeurlijkheden zijn voldoende om hen gansch en al uit hun evenwicht te brengen, zichzelf te doen beschouwen als diep-beklagenswaardige wezens....

‘Om anderen gelukkig te maken moet je eerst zelf gelukkig zijn.’ Zeker mijn waarde vriendin, maar hoe wordt ge gelukkig; that is the question. Door anderen op te offeren aan Uw eigenzinnigheid, door te treden op hun gevoel en op hun hart, òf door te volgen

[p. 274]

het voorschrift van Herman Bang bij monde van Claude Zoret: ‘Hij is gelukkig, die krijgt omdat hij geeft’....

Ik geloof het laatste.... Of hoe komt het anders, dat juist zij die zelf veel, heel veel leed ondervonden, die afstonden aan het graf een geliefden echtgenoot, een veelbelovend kind, die daardoor afrekenden met persoonlijk egoist geluk, zich soms zóó gansch en al kunnen verplaatsen in het leed en de smart, en óók in de vreugde hunner naasten, dat zij dáárdoor die naasten gelukkig maken, zonder 't zich-zelve te voelen in dien egoisten zin mijner bekende? Of hoe komt het, dat menig ongeneeslijke-zieke, altijd bezocht met een lijdend lichaam en die daardoor zeker niet in egoisten zin zich gelukkig-voelt, dikwijls toch een zonnetje is van gezelligheid in gansch hare omgeving? Waardoor anders dan juist omdat zij geleerd heeft te geven, en daardoor te ontvangen?....

En wilt ge een voorbeeld uit de werkelijkheid, uit de allernaaste werkelijkheid van me-zelve? Laat ik U dan eens vertellen dat ik m'n heele tegenwoordige geluk van huiselijke gezelligheid, van veel méér dan dat, van innige vriendschap en liefde, eigenlijk alleen dááraan te danken heb, dat mijn huisgenoote behoort tot hen die Claude Zoret gelukkig noemt, namelijk tot hen die ‘veel geven.’ Want weet ge hoe ik haar leerde kennen, kennen in dieperen, innerlijken zin, en wáárom ik haar leerde liefhebben toen, en bewonderen als een die hóóg stond, hóóger dan de meesten onzer, en zeker dan ik-zelve...? Ik kwam, een vreemde, in haar huis, en ik zag haar dag aan dag, te midden van een héél druk pension-leven, elk uurtje van haar vrijen tijd offeren aan'n zieke tering-lijdster, haar gansch en al 'n vreemde, maar die haar aanhing als een zuster, die den dokter niet wou ontvangen zonder haar, die haar in beslag nam niet alleen den ganschen dag, dat was nog niet eens het ergste, maar die weldra aan de overige huísgenooten opmerkingen ontlokte als: ‘'t Is toch gevaarlijk 'n teringpatiente,... 't is toch voor òns niet prettig in de besmetting te komen,’... etc., etc. O dat was niet kwaad bedoeld! Dat was het gewone menschelijke egoïsme, de zucht tot zelfbehoud, ons allen ingeschapen. Mij-zelve is 't immers óók gebeurd, dat 'n welmeenend familie-lid me ried toch liever een huis te verlaten, waar ik gevaar liep een zoo vreeselijke ziekte op te doen. En misschien had ik dien raad wel gevolgd ook, want ik geef me niet uit voor zooveel hooger-staand dan een ander, als ik niet zoo getroffen ware geweest door de blijmoedige toewijding waarmede m'n tegenwoordige vriendin dat alles, dat onweer dat zich samenpakte boven haar hoofd, niets achtte, omdat ze die stervende die haar zoo noodig had, niet wou bedroeven of haar aan haar lot overlaten...

Aan dat geven van 'n klein beetje geluk aan die zieke, offerde ze met het blijmoedigste gevoel ter wereld haar vrijen tijd, haar gezondheid, haar bestaan waarvan ze moest leven....

En dat geven maakte haar gelukkig, gelukkig ondanks haar druk, ongezellig leven, ondanks die atmospheer van ziekte en dood, gelukkig omdat ze geluk gaf. Dááruit is voortgevloeid onze latere trouwe hechte vriendschap tot elkaar, waarvan ik wel zeggen durf, dat zij nu op hare beurt ook wat geluk krijgt, omdat ze zoo veel, zoo héél veel gaf en... geeft...

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.