De Hollandsche Lelie. Jaargang 19

[p. 129]

30 Augustus 1905.
19^de Jaargang.
N^o. 9.

Hoofdartikel
Een leerschool voor de ouders door Jean Frollo.

Ik sprak onze lezers eergisteren over de vacantie; een belangrijke en tevens aangename zaak, zoowel voor de ouders als voor de kinderen; want gedurende twee maanden is het huisgezin vereenigd, gewoonlijk na een scheiding van eenige maanden.

De kinderen behoeven niet meer te werken d.w.z. onder toezicht van een onderwijzer; het is nu de taak van de ouders hen raad te geven, werk te verschaffen en er zelf aan mee te arbeiden.

Voor deze is de vacantie een uitstekende leerschool, waarop zij zich met hart en ziel moeten toeleggen.

Gedurende tien maanden hebben zij hun kinderen eens of tweemaal per week gezien, sommigen slechts enkele malen per jaar; zij vroegen gedurende dien tijd de onderwijzers naar hun gezondheid en hun werk. Nu echter zullen ze die woelige jeugd den geheelen dag van den vroegen morgen tot den laten avond om zich heen hebben.

Nu zullen er wel ouders wezen, die de kinderen bij hun werk helpen, de fouten van hun vertalingen verbeteren en met hen de dictionaire raadplegen; dit is een nuttige en aangename samenwerking.

Gedurende de twee vacantie-maanden echter moeten zij voornamelijk hun kinderen nauwlettend gadeslaan.

Dit wordt om verschillende redenen door den onderwijzer verzuimd:

ten eerste, zijn de klassen daartoe te groot.

ten tweede, is de tijd beperkt.

ten derde, zijn de onderwijzers niet in de gelegenheid, kameraadschappelijk met hun leerlingen om te gaan.

Laten wij eerlijk bekennen, dat er geen intiemen omgang bestaat tusschen de onderwijzers en de leerlingen, hetgeen echter leerzamer voor hen zou zijn, dan de lessen voor het bord.

De ouders zullen nu de kinderen onder hun toezicht zien werken en dit zal voor hen een bron van opmerkingen zijn, waarvan de belangrijkheid niet te overzien is. Zij zullen met belangstelling hun gezondheid

[p. 130]

gadeslaan en opmerken, dat er een lijnrechte betrekking bestaat tusschen de afwijkingen van het organisme en die van den geest en het karakter. Dit is een ontdekking van belang.

Zij zullen hun kinderen hiervoor echter niet beknorren; zij zullen evenmin wanhopen aan hun beterschap, maar zij zullen een geneesheer laten komen, die het raderwerk weer in orde zal brengen.

Door nauwkeurig gadeslaan van de doctoren wordt meestal inderdaad bewezen, dat luie, onoplettende of ongehoorzame kinderen door middel van een daartoe passende behandeling, minder lui worden, oplettender en gehoorzamer. Ik haast me echter er bij te voegen, dat deze geneeswijze van de ziel onvoldoende zou zijn, wanneer de ouders niet zorgden haar aan te vullen met een psychologische gezondheid, met geregelden arbeid en herhaling van de oplettendheid of van den wil.

Ziehier wat de onderwijzers niet kunnen doen, ondanks hun goeden wil, gedurende tien maanden van het jaar; dit nu is de taak van de ouders in die acht weken.

Niet alleen moeten de kinderen waargenomen worden gedurende hun werk, maar ook tijdens hun spelen, want dit is de uiting van hun karakter en lichaamsgesteldheid.

Ontvlucht een kind het luidruchtige spel van zijn makkers en schept er behagen in kalm te zitten praten, dan is dit een bewijs, dat het lichamelijk niet in orde is.

Het spel is noodzakelijk voor een kind; het is een leerschool voor behendigheid en moed en het is misschien de beste leerschool, daar er geen onderwijzer bij tegenwoordig is.

Het is niet noodig, dat de uren van lichamelijke rust talrijker zijn dan de werkuren. Hierdoor zou men gevaar loopen, domme schepsels te kweeken en geloof niet, dat dit het doel is van de onderwijzers noch van de ouders.

Evenals de meeste onderwijzers de spelen der kinderen bijwonen, moeten de ouders deelnemen aan dit tijdverdrijf.

Het trage of bloode kind is meestal een stumpertje, dat nauwkeurig zijn zwakke krachten meet. Door ontwikkeling van zijn borstholte zal het zedelijke kracht krijgen.

Alle goede en slechte eigenschappen komen in het spel op den voorgrond en dus moeten de ouders hen met belangstelling gadeslaan.

De vader zal hem edelmoedigheid leeren en wederzijdsche hulp, waanneer hij zijn kinderen onder hun makkers ziet. Van tijd tot tijd zal hij tusschen beide komen en wees verzekerd, dat zijn woorden meer indruk zullen maken op hun jeugdig gemoed dan lange zedepreeken van de onderwijzers.

Op de scholen wordt het onderwijs van de zedeleer te vormelijk beschouwd, te verheven, te veel buiten het werkelijke alledaagsche leven staande, dat wij doorbrengen met nietigheden.

Het voornaamste is zich met zijn gansche wezen toe te leggen op het vervullen van onzen plicht, hoe gering deze ook wezen moge.

Hoe wordt op de scholen het onderwijs van de zedeleer behandeld?

Het wordt verspreid door uitgezochte stukken, bestaande uit verheven verhalen zooals: Cincinnatus, Lucrice et la mère des Gracques voor de oudheid; le chevalier Bayard, le chancelier de l'Hospital en le grenadier la Tour d'Auvergne voor den nieuwen tijd.

Zeker heeft men gelijk hun leven tot voorbeeld te stellen en hun deugden te roemen; een land is rijk zoowel door de voortbrengselen van zijn bodem als door het aantal genieën of mannen van beteekenis, die het beroemd maken.

Maar, zoo merkt docter Maurice de Fleury terecht op in een onlangs verschenen boek, die bewonderenswaardige levens, die zoo weinig met de onze gemeen hebben, kunnen die een soort zegel van zedelijkheid samenstellen voor ons dagelijksch leven?

Laat ons erkennen, dat deze zedeleer van de scholen, slechts uit de letterkunde is, een letterkunde wel is waar voortreffelijk, maar die in het geheel niet overeenstemt met onze tegenwoordige belangen, met ons, gewone menschen.

Het is een ‘zedeleer uit boeken’ om een woord van den ouden Montaigne te gebruiken en de ouders moeten eenvoudiger voorbeelden zoeken en meer practische raadgevingen, teneinde de vruchten te verwoesten, waarmede zij de jonge vernuften tooit.

Het is een nuttige zedeleer, die de ouders ontwikkelen gedurende de gesprekken tijdens de wandelingen in gezelschap van hun kinderen; zij kan toegelicht worden door feilen, door treffende voorbeelden en merkwaardige bijzonderheden.

Ik voor mij geloof, dat het kind hier meer

[p. 131]

profijt van zal hebben, dan van het verhaal over denkbeeldige personen in verre landen, die hen spreken noch tot het hart, noch tot het gemoed.

Dit was reeds de beschouwing van Jean Jacques Rousseau en men geve zich rekenschap van het feit, dat het in onzen tijd nuttig is, haar te herhalen.

Van zijn kinderen nuttige wezens maken, wil niet zeggen er schepsels van maken zonder idealen, want men moet in het leven een ideaal hebben.

Het grootste kwaad, dat men een kind kan aandoen is het van zijn vroegste jeugd een schoone bestemming te voorspellen en in al zijn woorden het voorteeken te zien van een veelbelovend leven. Hierdoor bereidt men niet zichzelve groote desillusies, maar ook, en dit is gewichtiger, voor zijn kinderen.

Een kind is volgens Ernest Lavisse een plantje, dat men moet opkweeken.

In den tegenwoordigen tijd nu de geneeskunde zich er in gemengd heeft, kan men bijna altijd de oorzaken verklaren van een ingewortelde luiheid of een hardnekkige vadsigheid. Acht van de tien keer zal de geneesheer bij deze kinderen een uitzetting van de maag constateeren, slechte spijsvertering of eenvoudig belemmering van de ademhalingswerktuigen en deze veroorzaken dikwijls stilstand van de ontwikkeling zoowel lichamelijk als geestelijk.

‘Genees het onvoldoende ademhalingsvermogen,’ schreef dokter de Fleury, ‘bespoedig de spijsvertering en gij zult zien, dat dezelfde kinderen weer vlijtig worden, beter hun best doen, flinker worden bij hun werk, aandachtiger bij hun lessen en moediger bij hun spel.’

Het is daarom de plicht van de ouders hun kinderen gedurende de vacantie nauwkeurig waar te nemen.

En nogmaals: als zij zelf geen reden kunnen vinden voor hun traagheid bij het leeren of bij hun spel, dan moeten zij een geneesheer raadplegen.

De rol, die de ouders spelen gedurende den vacantietijd is dus zeer belangrijk en we kunnen hier aantoonen, dat een groot aantal er zich aan ontrekt.

Zij moeten van de teere plantjes sterke menschen maken door een gelijkmatige zorg zoowel voor het verstand als voor de gezondheid. Maar zij moeten zich verzetten tegen de kracht, die aan oppervlakkige opmerkers de uitdrukking van het leven schijnt, doch die in werkelijkheid het op het spel zetten is van lage lusten en de openbaring van een grof egoïsme.

Een gedeelte van de fransche maatschappij, de verstandige is doordrongen van de theoriën van den grooten duitschen wijsgeer Nietzsche, die uitgevonden heeft, hetgeen hij ‘übermenschen’ noemt. Volgens hem zijn dit sterke wezens, die het recht hebben hun persoonlijkheid te vergrooten, alles omver te werpen, en alles te niet te doen.

Dit is echter niet de ware kracht, de voortbrengster van edelmoedigheid en werkzaamheid.

Dat de ouders zich verheffen tegen dezen lagen en wreeden lust, als zij het bij hun kinderen opmerken; dat zij tegen hen zeggen om een Normandisch spreekwoord te gebruiken: ‘Men moet het huis niet in brand steken om een ei te koken.’

Uit het Fransch.

SNOWA.