De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Edna Lyall.

Tijdens een verblijf te Eastbourne bezocht ik op zekeren dag Edna Lyall. Ze woonde bij haar zuster en zwager, den predikant Hampden Gurney Jameson, in een schilderhuis met een puntgevel, geheel door wilden wingerd bedekt. Ik vond haar op haar studeerkamer verdiept in een groot boek en met een kleinen koorzanger naast haar. Ze zag er zwak en teer uit. Haar zeer intelligent gelaat, met de donkere oogen en het overvloedige donkere haar, trof mij door de echt vrouwelijke en te gelijk krachtige uitdrukking.

[p. 643]

Overal in 't rond zag men boeken; in de kasten langs den muur en op de tafels, waarop te midden van allerlei schrijfgereedschap, boeketten, late herfstbloemen prijkten. Voor het haardvuur gezeten, hielden we een gezellig praatje, hoofdzakelijk over onze jonge meisjes en ze vertelde mij van haar ondervindingen met hen. ‘Ik heb de beste verwachtingen van hen en schrijf graag voor jonge vrouwen,’ zei ze ‘hoe mooier je onderwerp is, hoe meer vat je op hen hebt.’ Ze vertelde mij o.a. ook van haar bijeenkomsten op Zondag met de winkel- en fabrieksmeisjes uit Eastbourne. ‘Mijn kamer is dan propvol,’ zei ze ‘en we behandelen allerlei onderwerpen, sociale, politieke en godsdienstige. U weet niet hoeveel innig medegevoel het verhaal van het onrecht en leed in deze wereld bij hen opwekt. Ik spreek ook veel met hen over Vrouwenkiesrecht.

Van dit laatste recht was Edna Lyall een warm voorstandster.

‘Sommigen vinden het onvrouwelijk’ zei ze glimlachend, ik zie niet in dat het ooit onvrouwelijk kan zijn, je sympathie te betuigen met datgene wat volgens je geweten goed en rechtvaardig is.’ Gedurende eenigen tijd was ze ook secretaresse van de Afdeeling Eastbourne der ‘Women's Liberal Association.’

Daarna sprak ze over haar eigen meisjesjaren en haar kinderlijke eerzucht. ‘'k Was nog een kind, misschien niet veel ouder dan negen jaar, toen ik mijn eerste verhaaltje schreef. Mijn moeder bewaarde die eerste pogingen zorgvuldig. Eens vond ik in een ouden lessenaar een brief, dien zij aan mijn vader geschreven had en waarin ze hem van ‘Eddie's talent’ vertelde. ‘Haar verhalen zijn buitengewoon aardig,’ schreef ze. Mijn vader had er op geantwoord: ‘Neem niet te veel notitie van Eddie's geschrijf; laat het kind vooral bedrijvig werkzaam zijn en trouw haar plichten in acht nemen.’

Edna Lyall's vader, Mr. Robert Bayley, was advocaat en de schrijfster werd te Brighton geboren. 't Schijnt dat hij veel invloed op zijn dochtertje gehad heeft. Zij, een der jongsten van een groot gezin, was dikwijls tegenwoordig bij de gesprekken, die hij met zijn oudere kinderen hield. Ook hoorde Eddie de groote vragen van den dag met verschillende vrienden behandelen en kreeg ze daardoor vroegtijdig een breeden blik op allerlei zaken. Ze herinnerde zich hoe haar vader zich altijd krachtig verzette tegen de zucht om alles zoo goedkoop mogelijk te willen hebben. Mooie cadeautjes die bijna niets kostten, goedkoope opschik van allerlei soort, wekten steeds zijn ergernis. ‘Koop ze niet,’ placht hij met nadruk te zeggen ‘de menschen die ze moeten maken, kunnen onmogelijk een behoorlijk loon ontvangen.’ Van hem erfde zijn dochtertje ongetwijfeld die sterke sympathie voor de arbeidende klasse en de verdrukten in de maatschappij, een gevoel dat met de jaren sterk toenam en waarvan ze dikwijls met zooveel vuur getuigde. Als kind aan haar vaders voeten zittend, placht ze ingespannen te luisteren als hij in den huiselijken kring Walter Scott voorlas. Hij las uitstekend en de boeiende romans prikkelden de verbeelding zijner dochter. Het kind begon te schrijven, zich onbewust voorbereidende voor haar toekomstige levenstaak. Ze bedacht intriges, waarvoor ze de denkbeelden uit het gehoorde putte, en die soms de kiem waren van haar latere romans. Tot het einde toe behield ze een groote genegenheid voor de kinderen van haar verbeelding. ‘De karakters die ik beschrijf worden mij zoo lief’ vertelde ze eens, ‘dat ik slechts noode van hen scheid. Dit is ook de reden waarom zoovelen bij herhaling in mijn boeken voorkomen; ze zijn zoolang mijn dagelijksche vrienden en metgezellen geweest.’

In haar kindertijd had de schrijfster reeds het thema voor ‘In the Golden Days’ bedacht. Ze logeerde dikwijls op een landgoed in Suffolk ‘Mondesfield,’ dat aan een harer bloedverwanten behoorde. ‘Ik herinner mij heel goed,’ vertelde ze ‘dat ik in de muziekzaal de geschiedenis speelde van een jongeren broer die door een ouderen vervolgd werd.’

Hoe breed ze dit idee ook uitwerkte, het behield toch het gronddenkbeeld, dat ze in het oude huis bedacht had.

Als kind schreef Edna Lyall een verhaaltje: ‘Mervyn's Ordeal’, waarin een jongen door zijn chef valsch beschuldigd wordt. ‘De slechte oom uit de geschiedenis brengt den jongen bijna tot wanhoop ‘en ik weet nog heel goed’, vervolgde ze glimlachend, ‘dat ik den jongen piano's liet stemmen om in zijn eigen onderhoud en dat van zijn zusters te voorzien.’ Dit verhaaltje vormde de basis voor ‘A Hardy Norseman’, misschien haar aantrekkelijkste roman.

Toen ze twaalf of dertien jaar was verloor ze haar ouders. Ze sprak mij van den grooten troost en opbeuring die ze uit den zang van Edith Wynne geput had. Het sterke besef van den heiligenden invloed

[p. 644]

der muziek, vooral van een schoone menschelijke stem, deed het plan voor ‘Doreen’ bij haar rijzen.

Edna Lyall stelde bijzonder veel belang in het tooneel; het verrassende, avontuurlijke in een tooneelloopbaan bekoorde haar. ‘Wayfaering Men’ getuigt hiervan. Toevallig kwam ze eens in aanraking met een reizende troep tooneelisten, die naar 't Noorden reisden. Hun direkteur verstrekte haar alle mogelijke inlichtingen en bracht haar met zijn gezelschap in kennis door haar op een avondbijeenkomst uit te noodigen. Al de leden waren opgetogen over de schrijfster, die met zeldzamen tact iedereen wist toe te spreken.

De tooneeldirecteur zag de proeven van ‘Wayfaering Men’ na, waardoor dejuistheid van bizondere beroepseigenaardigheden gewaarborgd werd.

Eens beproefde de beroemde novelliste haar geluk met een drama en wel met een bewerking van ‘In Spite of All’, een Puriteinsche geschiedenis, maar de teerheid van stijl en gedachten waren niet geschikt voor het voetlicht en na een paar voorstellingen verdween het stuk van het repertoire.

In haar inleiding tot G. Holmes ‘Tarnham and its Surroundings’ getuigt Edna Lyall van haar groote liefde voor boomen, vooral voor de prachtige exemplaren in Farnham Park, het verblijf van haar overgrootvader. Ze klom dolgraag in de oude boomen van het park om in hun lommer te zitten lezen. Een buitengewoon dikke beuk bood zitplaatsen voor al de neven en nichtjes, vijf uit Brighton en zeven van ‘de Tarnhammers.’ Op dit lievelingsplekje schreef ze op een zonnigen morgen in Augustus het eerste hoofdstuk van ‘We Two’, het vervolg van ‘Donovan’. Eigenaardig dat een vrouw van zoo vaste christelijke geloofsovertuiging als zij, een atheïst tot een van haar beste helden maakte.

't Begin van haar letterkundige loopbaan was rijk aan moeilijkheden. Menig meisje, dat zich tot het schrijven voor de pers geroepen voelt, zou troost en moed kunnen putten uit Edna Lyall's ondervindingen. Plotseling echter werd haar roem gevestigd. Ze had ‘Donovan’ en ‘Won by Waiting’ al geschreven: beide boeken waren gunstig gerecenseerd, maar het publiek kocht ze niet. Toen ze ‘We Two’ voltooid had, bood ze het verscheiden uitgevers te vergeefs aan. Op zekeren dag ging ze haar manuscript bij een uitgever in Paternoster Row terughalen en liep daarop teleurgesteld de St. Paulskerk in, zich mismoedig afvragende of ze haar illusies zou moeten opgeven. ‘Ik nam het wanhopige besluit, vol te houden tot ik bij alle uitgevers had aangeklopt en toen ik den zuidelijken vleugel doorwandelde, vervulde mij een kleinigheid met nieuwen moed. Mijn oog viel op een monument van een onzer bloedverwanten, die te Kamperduin gesneuveld was, en ik dacht: ‘Hij stierf strijdende: ik zal ook strijdende sterven.’

Kort daarop werd het manuscript aangenomen en vertrok de schrijfster op een plezierjacht naar 't buitenland om een zeereis met enkele familieleden te maken. Op hun terugreis deden ze Gibraltar aan om naar brieven te informeeren. Juist waren hier gevallen van cholera voorgekomen en werden er dus geen schepen in de haven toegelaten. Men reikte hun de brieven en pakjes met een tang aan en Edna Lyall ontving op die wijs een bundeltje couranten, die haar vertelden dat ‘We Two’ druk besproken werd en haar roem als schrijfster gevestigd had. De glorie van ‘We Two’ weerkaatste op ‘Donovan’ en maakte een boek populair, dat een paar jaar geleden nauwelijks was opgemerkt.

Edna Lyall's boeken zijn echt vrouwelijk in den besten zin; haar vrouwentypen zijn natuurlijk en aantrekkelijk om hun teederheid, hun toewijding en heldenmoed.

Erica de liefhebbende dochter; Francesca Britton, slordig maar met een warm hart; de zachte maar sterke Doreen; de eenvoudige en lieve Gwanhild, allen blijven in onze herinnering bewaard. Van de opbrengst van een paar harer romans schonk ze aan de kerk van haar zwager te Eastbourne drie klokken, die de namen van drie harer hoofdpersonen dragen: Donovan, Erica en Hugo.

Voor kinderen schreef ze ook allerliefste verhalen, die altijd een nobele strekking hadden en vol waren van de zachte, huiselijke opgewektheid, waarvoor kinderen zoo gevoelig zijn. De meest bekenden zijn: ‘How the Children raised the Wind,’ ‘Their Happiest Christmas,’ ‘The Burges Letters: The Record of a Child's Life in the Sixties.’

Edna Lyall stierf den 8^sten Februari 1903; haar dood zal betreurd worden door de groote massa van vrouwen en meisjes, die een gids en een vriendin in haar vonden.

(Uit het Engelsch.)

G.W.E.

anna de savornin lohman.

Sluiting red: ged: