De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Echo's uit Parijs. I. Sensatie-wekkende duels - Een gevallen en ontloken grootheid - Notre Jeunesse - Tooneel en muziek.

Men vergeve mij, wanneer ik terstond, in mijn eerste schrijven, zoo maar brusk-weg met de deur in huis kom vallen, en zonder eene breedsprakige preambule mijne serie brieven begin. Ik vind het niet van noode in een uitvoerig algemeen overzicht St.-Géneviève aan mijne lezers voor te stellen, waar toch mijne verdere correspondentie voor eene spoedige, en naar ik hoop, langdurige en hechte kennismaking zal zorg

[p. 369]

dragen. De proloog is kort, het spel gaat terstond beginnen.

* _* *

Corneille's Cid is bekend; de intrige der in 1636 door den meester geschreven tragedie, welke ons den moedigen zoon ten tooneele voert, die zijn beleedigden, ouden vader gaat wreken, behoef ik hier zeer zeker niet in den breede te verhalen.

't Ging er de vorige week bepaald op lijken, of we het chef-d'oeuvre van den Rouaanschen dichter weer eens zouden zien opvoeren, nu echter belangrijk gecoupeerd, niet op de planken, doch in het werkelijk menschelijk leven. Generaal André toch, de Fransche minister van oorlog, heeft in de dagen, na den meer dan ruwen aanslag van het Kamerlid Syveton op hem gepleegd, door zijne positie, echter niet door zijn gedrag, veel overeenkomst gehad met den Spaanschen Don Diègue, terwijl zijn zoon, luitenant André, eene heerlijke figuur is geweest voor Don Rodrigue, den jeugdigen telg, die voldoening eischt voor den hoon, zijnen vader aangedaan. En we hadden mogen verwachten, bij lieden van het zwaard, zooals beide officieren zijn, dat ook hier het jonge geslacht in de bres zou springen voor den oudere in dagen, doch neen, geenerlei uitdaging is verzonden, 't is pais en vreê gebleven.

Onze moderne Don Diègue heeft noch tot zoonlief de om wraak schreiende bede: ‘Viens, mon fils, viens mon sang, viens réparer ma honte’ gericht, noch in lichamelijk zwak-zijn gezucht: ‘O, Dieu! ma force usée en ce besoin me laisse,’ integendeel verklaard, dat ondanks zijn ouderdom, hij zelf de wapenen zou opgenomen hebben, indien een duel een noodzakelijk iets ware geweest. En Don Rodrigue, welke nog bij zijn Spaanschen lotgenoot, die Corneille ons schildert, dit voorhad, dat de dochter van den beleediger zijns vaders zijne geliefde niet was, hij heeft zich evenmin wraakzuchtig getoond en kalm de zaak blauw-blauw en het zwaard in de schede gelaten.

Nochtans is hij van eene vrij koude kermis thuis gekomen en genoodzaakt geworden, dan al niet tegen den belager van generaal André, toch gewapend in het strijdperk te verschijnen. M. de la Rochethulon, afgevaardigde der Vendée, kon nl. zeer slecht zijne walging voor den jongen officier, welke zoo weinig moed toonde, door niet voor een oudere, hem nog wel verwante generatie op te durven komen, verbergen en het gevolg was een volkomen waar, doch ongetwijfeld beleedigend schrijven aan het adres van den ministerszoon, die nu formeel tot eene uitdaging gedwongen werd.

Het gevecht heeft dan ook te Vincennes plaats gehad en eindigde, zooals trouwens te voorzien was, in het voordeel van den afgevaardigde, welke een voortreffelijk degenschermer is. Terzelfder ure ongeveer ontmoetten elkaar M. Syveton en Kapitein de Gail, welke laatste gemeend had het rapier voor zijn smadelijk beleedigden superieur te moeten ontblooten. Het eerste duel tusschen deze beide kampioenen werd op minder aangename wijze verijdeld, doordat de Heilige Hermandad toen den driftigen aanvaller van den minister van oorlog gevangen nam, tot het ondergaan van een scherp verhoor, om hem kort daarop weer in vrijheid te stellen. Hier werd op het pistool gestreden en twee kogels gewisseld, welke evenwel geen doel troffen. Aan de eer was niettemin voldaan!

Men heeft in verband met deze beide duels en vooral ook door de laaghartige handelwijze van Syveton in de Kamer dezer dagen ongemeen veel aandacht aan generaal André gewijd. De couranten stonden vol over de diverse quaestiën en wat daar in groote steden aan gepaard gaat, ettelijke spotprenten werden uitgegeven. Ondanks het verbod der politie zag ik gisteren nog met eene vermakelijke prentbriefkaart venten, die den minister en Syveton voorstelt, terwijl door een vernuftig aangebracht trek-apparaat de ruwe député telkenmale eenige fiksche oorvijgen aan zijn slachtoffer uitdeelt. Succes evenwel had dit nieuwigheidje niet.

André is nu heengegaan van het uiterst moeilijk te bespelen politieke tooneel. 't Was het sein, dat aftreden, tot het ijverig heen en weer krabbelen der Fransche journalistenpennen. De avond- en morgenbladen bevatten ellenlange artikelen en vonden deels eene uitgezochte gelegenheid den vertrekkenden minister in zoet-fleemende taal te prijzen, deels hem nog eens vinnig, op geduchte wijze zijne feilen en gebreken te verwijten. Vooral de Presse en de Figaro waren heftig in hunne aanvallen, de Matin en de Journal ietwat gematigder, om nog van andere niet te spreken. De Presse verwachtte, dat André in zijnen val het geheele ministerie zoude medesleepen, hetgeen echter tot nog toe niet is geschied en ook wel niet

[p. 370]

geschieden zal. Gaston Calmette was in zijn blad dezelfde meening toegedaan en noemde de demissie de welverdiende straf voor den man, die het verklikkingssysteem in het Fransche leger zoo in de hand heeft gewerkt, daardoor de kameraadschap van officieren en manschappen onderling vernietigde, het ongelukkige Frankrijk nog meer verdeelde en de republiek onteerde.

De Journal ging lang niet zoover doch herinnerde er aan, dat de minister het initiatief nam tot meerdere in krijgskundige kringen zeer geapprecieerde veranderingen, waaronder de opheffing van de verplichte huwelijksgift aan de bruid van een officier, die van het minimum der lichaamsmaat bij lotelingen, zijn strijden voor de wet, die aan gymnastisch flink ontwikkelde jongelieden het voorrecht schonk, in vier maanden korporaal te zijn, de mogelijkheid aan adjudanten verschaft, officier te worden, zonder leerling der militaire school te zijn, en ten slotte zijne instemming met de wet, welke de Fransche jongelingschap tweejarigen diensttijd verzekerde en waarvan de nieuw benoemde minister M. Berteaux destijds rapporteur voor de kamer was.

Deze laatste is geen krijgsman, doch eenvoudig Parijsch wisselmakelaar. Dit neemt evenwel niet weg, dat hij als afgevaardigde naar de Chambre des Députés gelegenheid te over vond, om zich danig in de militaire zaken in te werken. De aanhangers van André zijn dan ook vol vertrouwen in den nieuw gekomene, van wien algemeen verwacht wordt, dat hij in de voetsporen zijns voorgangers zal treden. Het: Il n'y a qu'un nom de changé dans la politique française, zooals Gérauld-Richard tijdens de krisis in de ‘Petite République’ schreef, is toch zeer zeker kenschetsend.

Donderdag hield Berteaux zijne maidenspeech in de Kamer en verklaarde o.a. als goed republikein zijn plicht te zullen doen.

Overigens laat de minister zich nog bijster weinig over zijne plannen uit; slechts heeft hij te kennen gegeven, twee belangrijke hervormingen te willen uitvoeren n.l. de wet aangaande tweejarigen diensttijd en eenen voor alle Fransche onderdanen gelijken dienstplicht, welke, volgens zijn oordeel, de republiek een uitnemend en ten allen tijde gereedstaand leger zal waarborgen. Over het Fransche leger schrijf ik u nog wel in een mijner volgende brieven.

_* * _*

Een der belangrijkste evenementen op kunstgebied in de Seine-stad is ongetwijfeld de première van Alfred Capus' jongste werk ‘Notre Jeunesse’ in het Théatre Français geweest. 't Is een stuk, dat wederom getuigt van groote tooneelkennis, evenals zijne vroegere pennevruchten zeer sterk naar optimisme riekt en van het begin tot het einde straalt van goedheid. ‘Il ne suffit pas d'être honnête, il faut encore être bon’, ziehier een klein zinnetje uit de machtige woordenverzameling, dat als 't ware het geheele idee der comedie weergeeft. We leven in alle vier bedrijven tusschen lieden van buitengewoon sympathieke beginselen, die al hun best doen over hunne slechtere medemenschen te zegevieren, en die met dat al Capus' werk eene zekere charme verleenen, welke met eenige aangrijpende en niet al te sentimenteele tooneeltjes voorzeker oorzaak is geweest van de meer dan vriendelijke, vaak tot geestdrift overslaande ontvangst.

De geschiedenis toont ons de natuurlijke dochter van eene voor geruimen tijd overleden moeder, die voor jaren in het Quartier Latin samenleefde met een zekeren Lucien Briaut, nu reeds echtgenoot eener jonge knappe vrouw, welke het ten zeerste betreurt, dat hun echt kinderloos is gebleven. Briaut denkt reeds lang niet meer aan het avontuurtje uit zijne jeugd, wanneer hij op zekeren dag het jonge meisje, zijn Lucienne ontmoet bij een zijner vrienden Chartier, waar hij met zijne echtgenoote en ouden vader logeert. Het kind is bij Chartier gekomen, om hem als boezemvriend van haren vader in den zwaren levensstrijd steun te vragen; naar dezen laatsten wil zij niet gaan, daar trots haar belet den vader, welke zich in 't geheel niet om haar bekommerde, lastig te vallen. Chartier en zijn zuster Mad. de Roine zullen alle moeite doen, het jonge meisje te helpen, spreken Briaut ernstig over de zaak en deze belooft zich met het onderhoud van zijne dochter te belasten, voornamelijk om zijne vrouw, wie hij nooit iets van deze geschiedenis vertelde, geheel buiten de zaak te houden. Lucienne weigert evenwel fier dit aanbod en Mad. de Roine, angstig, dat hare jonge beschermelinge weder aan haar lot zal worden overgelaten, vertelt Briaut's vrouw, Hélène, de geheele toedracht. Deze voelt zich tot het kind van haren man aangetrokken, en besluit het ook als het hare te beschouwen. Nu doet zich evenwel eene nieuwe moeilijkheid voor, daar de vader van Briaut, welke bij het echtpaar inwoont, onverbiddelijk zal heengaan, indien men op zoodanige wijze zijne familie gaat onteeren. Lucien, een zwakkeling, is in geweldigen tweestrijd òf bij zijn ouden vader te blijven òf zijne echtgenoote te volgen, die haar eens genomen besluit stipt wil handhaven. Ten slotte voelt hij, na eene aangrijpende scène met zijn kind, dit laatste te moeten doen, waarop het oudere geslacht Briaut het jongere zijne plaats inruimt.

[p. 371]

Ziehier de beknopte inhoud van het stuk. Zooals men ziet, een mooi, doch niet overal even sterk en waarschijnlijk gegeven. Capus heeft het echter verdienstelijk uitgewerkt en over 't algemeen mag men ‘Notre Jeunesse’ als welgeslaagd beschouwen. Ziet men de zucht naar uiterlijk etfect over het hoofd, rekent men sommige gedeelten, als vrijwel banale aanvulling niet mede, tafereeltjes, welke generlei verband met de zaak houden en tevens weinig boeiend, noch geestig, noch raak geteekend zijn, dan komt men tot het eindoordeel, dat de schrijver hier een werk leverde, dat èn door eigenwaarde èn door het lichtelijk sympathie verwekken voor het meerendeel der behandelde personen, het publiek, speler en schepper menig genotvol oogenblik zal schenken.

De spelers! - is 't nog noodwendig te verzekeren, dat ze zich bijkans allen boven het middelmatige peil verhieven? Al vond ik Coquelin-cadet niet bijster geknipt voor de rol van den goedigen Chartier, toch heeft hij door 't eenvoudig zeggen van hoogst belangrijke, diep uit de ziel komende woorden weer getoond, wat een Coquelin-cadet vermag. Féraudy speelde Lucien Briaut, Leloir diens vader, de eerste uitmuntend door een meesterlijk, sober en toch aangrijpend spel, Leloir een heerlijk type gevend van den ouden, kleingeestigen, doch in zijn hart goeden brompot. De vrouwelijke afdeeling wekte nog meerdere bewondering dan hare mannelijke collega's: Mlle Bartet, Mad. Pierson en de jonge Mlle Piérat, welke in volgorde Hélène, Mad. de Roine en Lucienne voorstelden, waren het volmaakte dicht nabij, zeer te prijzen door hunne ingehouden, nooit overdreven vertolking. De kleinere rollen, zal ik hier, mede door hare niet zeer groote belangrijkheid, niet memoreeren.

Zoowel door het publiek, als door de Parijsche pers is Alfred Capus' nieuwste arbeid welwillend ontvangen en 't zou mij geenszins verwonderen, indien het vriendelijke stuk nog na maanden de Parijzenaars naar hun geliefden Français deed stroomen!

Het verdere tooneelnieuws uit de Seinestad is snel verteld. Uit zeer betrouwenswaardige bron heb ik vernomen, dat een onzer meest bekende Hollandsche journalisten te Parijs, de heer Snabilié, met een zijner vrienden aan een tooneelstuk werkt, dat eerlang bij Antoine voor het voetlicht zal komen. 't Zal evenwel nog geruimen tijd duren, daar eerst dit theater de Parijzenaars in kennis wil brengen met Shakespeare's King Lear, natuurlijk in de Fransche vertaling. Voorts is bij de Groote Opera Richard Wagner's Tristan und Isolde in studie en verwacht men de eerste opvoeringen begin December.

_* * _*

Op een der laatste Lamoureux-concerten bracht de bekende violist Johannes Wolff een noviteit van Camille St-Saens ‘Caprice Andalou’ ten gehoore. De Parijsche pers is bitter slecht over dit werkje te spreken en zegt het te betreuren, dat de componist der ‘Samson et Dalila’, vroeger zoo gewaardeerd, tegenwoordig het publiek deceptie op deceptie bereidt, zoodat dit laatste zijne nieuwere scheppingen slechts wantrouwend gaat hooren. Waar vroeger de pen van den meester in staat bleek te zijn, heerlijke chefd'oeuvres te schrijven, daar moet men er zich over verwonderen, dat tegenwoordig alleen groote banaliteiten derzelve ontsnappen. Men vraagt zich af, hoe St-Saens het van zich verkrijgen kan, de waarde van zijn voorgaanden arbeid op zulk eene gruwelijke wijze te bezoedelen, in 't kort, de roem van den componist is danig aan het tanen, en de afstand tusschen hem en wijlen den populairen Gounod geweldiger dan ooit.

‘De klanken, die u van de vingers vloten, als droppen rozengeur,’ zooals Jacques Perk van de muziek schreef, zouden ze inderdaad ons reeds allen door den toonkunstenaar geboden zijn? Zoo ja, dan zal het wreede publiek hem spoedig genoeg den rug toekeeren en een ‘mene mene thekel upharsin’ te meer zal wreedelijk schallen in het oor van den onfortuinlijke.

LEO LAUER.

Parijs, 27 November 1904.