De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Ingezonden stukken.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

I. Antwoord aan Lotos.

U vraagt een definitie over het woord vrindschap.

Die fransche schrijver heeft volkomen gelijk, dat er geen vrindschap kan bestaan tusschen een man en vrouw van gelijken leeftijd, zonder dat een ander gevoel zich daaraan vastknoopt. Ziet de vrouw er goed uit, dan is de man dadelijk verliefd, is zij afschuwelijk leelijk, dan gevoelt de man er zelfs geen vrindschap voor; dat is mijn opinie, dus het is grenzenloos onmogelijk.

MARY.

II. Over literatuur.

Moeilijk is in onzen tijd de keuze van boeken, van goede boeken. Er wordt zoo verbazend veel voor de drukpers geleverd, dat het niet gemakkelijk is vaak kaf van koren te scheiden. Zooals den meesten wel bekend, is er sedert 20 jaar eene nieuwe strooming in onze letterkunde gekomen. De dagen van van Lennep en Walter Scott zijn geteld, ons publiek hunkert naar geestesvoedsel van ander allooi. Natuurlijk hangt dit samen met de verandering van den geest des tijds, die nieuwe gedachten en ideeën opwekt. Er is een tijd geweest, toen in de romans het leven anders werd geschilderd dan het werkelijk is. Alles werd even mooi in zoo'n boek voorgesteld en wie met dergelijke droomen in het hoofd de wereld inging, kwam al spoedig met harde kanten in aanraking, die pijnlijk aandeden, te meer waar de verbeelding overdreven verwachtingen had opgewekt. De romantiek, zoo noemt men die romantische wijze van schrijven, heeft ook zijn nùt. De menschen waren levenslustig gestemd door die lectuur in tegenstelling met het zwaarmoedige van tegenwoordig, door wijsgeeren als Schopenhauer en von Hartmann opgewekt. Schopenhauer zegt toch: het eenig doel van het leven is de dood, het leven is het leven niet waard. - Het woord roman komt waarschijnlijk van het Fransche romance, dat verdicht verhaal beteekent. Misschien is dit woord genoemd naar Romancero, een Spaansch zanger, maar 't kan ook best eene afleiding zijn van Romaansch, d.i. Roomsch, Latijnsch. Men weet toch, de romantiek dateert uit de Middeleeuwen toen juist het Romaansche element door den godsdienst grooten invloed bezat. De Middeleeuwen nu bieden naast veel sombers ook groote lichtpunten. Toen bloeide het geloof, toen was er geestdrift die zich uitte in minnezangen, strijdliederen en ridderzangen.

De Middeleeuwen getuigen, hoevèèl ook af te keuren is, van groote zielskracht. Wynne zegt op pag. 167 van zijn Algemeene Geschiedenis: ‘Ook waren er gedurende de Middeleeuwen jaren, waarin dichtkunst en wijsbegeerte onder de Christenen sommige beoefenaars vonden; doch het waren slechts vluchtige lichtpunten, door een lange reeks van duistere dagen achtervolgd. Voorbeelden van dichtkunst zijn het heldendicht, de Nibelungen, bij de Duitschers, dat, na verschillende omwerkingen, in de dertiende eeuw zijn tegenwoordigen vorm kreeg, en het hekeldicht Reintje de Vos, uit denzelfden tijd, wellicht van Franschen oorsprong, maar mede in het Nederlandsch en het Duitsch voorkomend. Nog kan men wijzen op de menigvuldige voortbrengselen der Duitsche en der Nederlandsche minnezangers, de leerdichten der troubadours uit Provence en der trouvères (naam voor de oudste Fransche dichters) uit Noordelijk Frankrijk, alsmede op den kring van gedichten, aan Karel den Groote en zijn gevolg, aan Arthur gewijd (volgens de legende koning der Britten († 542), middelpunt van de z.g.n. Arthur-legenden, of romans van de ridders der ronde tafel.) In dien tijd bloeit ook de Scholastiek, d.i. Schoolsche wijsheid, waarin de godgeleerdheid eene gewichtige rol speelde. Doch hierover wijden wij nu niet uit. We bepalen ons tot een greep in de literatuur. We denken aan Dante, die in 1265 te Florence werd geboren, aan zijn gedicht de divina comedia, zijn goddelijk blijspel, zooals de vertaling luidt. Aan Petrarca, gestorven in 1374, die veel bewondering had voor de Romeinsche letteren. Hij maakte veel Italiaansche gedichten. Aan Boccacio, den schepper van het nieuwe Italiaansche proza, wiens voornaamste werk is de decamerone, de tien dagen,

[p. 184]

een bundel van 100 vertellingen, spelende 10 op iederen dag. Hiermee is iets van de geschiedenis der romantiek weergegeven. In de vorige eeuw is de ons bekende romanvorm eerst algemeen geworden. Boven wees ik er reeds op, dat er verzet kwam tegen deze alles verheerlijkende en mooi-voorstellende richting. Tot zulke romans behooren de werken van v. Lennep, van Oltmans, Walter Scott, Werner, Bosboom-Toussaint enz. Na dien kwam het realisme en 't naturalisme op, richtingen, die de natuur naar waarheid en getrouw wilden weergeven. Een harer voornaamste vertegenwoordigers is de kort geleden gestorven Franschman Emile Zola, die vaak tot overdreven vuile beschrijvingen overging. Balzac was een geschiedschrijver in de vorige eeuw, die de werkelijkheid met krachtige trekken penseelde.

In ons land weerspiegelde zich dit feit in de Nieuwe-Gids-beweging onder leiding van letterkundigen als v. Deyssel, Kloos, v. Eeden, v.d. Goes, later van Gorter, mevr. Roland - Holst, Henri Borel enz.

In het begin was hun arbeid moeilijk te begrijpen, alles was verward en onsamenhangend. Zij hadden niet genoeg gestudeerd, alleen heel veel en onregelmatig gelezen, terwijl hun zedelijk leven meestal zeer veel te wenschen overliet. Toch heeft deze nieuwe richting heel veel goeds teweeggebracht, zij hebben de menschen geprikkeld om oorspronkelijk te zijn, om precies weer te geven wat in hen omging. De lucht werd gezuiverd door dit onweer in den letterkundigen dampkring.

Deze richting heeft verandering gebracht in de wijze van schrijven, alles moest meer natuurlijk worden. Jan ten Brink heeft steeds tegen deze jonge mannen getoornd, het zich in de geschiedenis steeds herhalende feit van den strijd tusschen oud en nieuw.

Ik heb met een en ander kennis gemaakt, waarom ik volgens mijn overtuiging wil waarschuwen tegen den invloed en den geest dezer lectuur.

In verwaten overmoed werd door deze jonge schrijvers zoo ongeveer alles afgekeurd wat vroeger was geschreven. Slechts enkele groote schrijvers, zooals Goethe, Shakespeare, Vondel tenauwernood, Busken Huet en Multatuli vonden verschooning. En dit was verkeerd, want er is veel goeds in de oudere werken van v. Lennep, van Cremer, mevr. Bosboom - Toussaint e.a. De Camera obscura van Beets is u allen wel bekend. De Roos v. Dekema, Ferdinand Huyk, de Delftsche Wonderdokter, benevens Majoor Frans zijn naast vele andere zeer zeker de moeite waard nog te lezen.

Tegenwoordig is de kracht dezer jonge richting gebroken. Van ons tegenwoordig geslacht wordt nieuw werk verwacht. 't Is dan ook gewenscht, dat die sombere geest plaats maakt voor meer levenwekkende en nieuwe hoopvolle gedachten, die opwekken in ons de energie tot voortgaan, die ons stalen in den vaak harden strijd van het leven, om daardoor aan te moedigen den drang tot onderzoek en kennis, die gelijk de geschiedenis leert, reeds zooveel goeds aan de menschheid heeft bezorgd, gedachten die in ons opwekken den moed om voort te zetten het steeds moeilijker wordende werk op het terrein der wetenschap. Moed is daarvoor in de eerste plaats noodig, nu allerlei stelsels verouderen en het gebrekkige onzer kennis steeds meer aan het licht komt. De letterkunde zal den mensch geestelijk moeten sterken om hem aan te sporen het onderzoek op het gebied der natuur en natuurkunde met onverflauwde belangstelling voort te zetten. Zijn we geestelijk niet voldoende toegerust, dan ontbreekt de energie, die noodig is voor practisch werk en praktisch onderzoek. De letterkunde moet daarom in nieuwe banen geleid, niet alleen wat den vorm, maar voornamelijk wat den inhoud der gedachten aangaat. De spreuk van Schopenhauer, dat het eenig doel van het leven de dood is, moet veranderd in, dat het doel van het leven nieuw leven en eeuwig leven is, lust tot arbeid en onderzoek. Ik herinner mij het slot van een rede, dat mij zeer trof en hierom geef ik dit weer en eindig er mee. Het luidt aldus: Moed is kracht, moed is geestdrift, moed is vreugde.

Dat dit zich dan weerspiegele in onze Nieuwe Letterkunde.

J.B. NAAKTGEBOREN.

III. Een nieuwe wereldtaal.

Het ‘Volapuk’ heeft uitgediend; een nieuwe wereldtaal is in wording. Schepper er van is de Amerikaan Elias Molee, volgens zijn portret, een bejaard man met grijs haar en grijzen baard; 't hoofd gedekt met een calotje, dat hem een eerwaardig voorkomen geeft.

Hij noemt zijn taal ‘Teutonisch’, en het geschrift door hem samengesteld, onder den titel: ‘Teutonish. A Teutonic International Language’, geeft niet alleen alle inlichtingen, maar bevat ook allerlei aanbevelingen in het Noorweegsch Zweedsch en Hoogduitsch. De volken die deze talen spreken staan dan ook het dichtst bij de nieuwe wereldtaal, en dat wij, Nederlanders, er dan vanzelf ook dicht bij staan, spreekt als een boek. Ook de Engelsche taal komt haar nabij. Of het Teutonisch voor andere volken gemakkelijk zal zijn om aan te leeren, valt te betwijfelen.

Ziehier eenige woorden: spieck-lor voor spraakkunst; haendu-shrift voor handschrift; buk-stafing voor spelling; autspiek voor uitspraak, enz. enz.

Zooals reeds duidelijk is wil de samensteller de stamverwante talen, het Germaansch, het Angelsaksisch en het Scandinavisch, tot één taal doen samensmelten, en de uit die samensmelting verwekte Teutonische taal tot de eenvoudigste regelen terugbrengen.

Jaren van voorbereiding heeft het den uitvinder (?) gekost, eer hij zoover was om eene kleine spraakleer te ontwerpen, welke thans verschenen is, en in duidelijkheid en helderheid van voorstelling niets te wenschen overlaat.

Jammer dat de heer Molee niet heeft kunnen goedvinden op het Taal- en letterkundig Congres te Deventer te verschijnen; hij had dan een exposé kunnen geven, en misschien de opinies, te zijnen voordeele, gewonnen.

[p. 185]

Ik stel mij geen partij voor deze nieuwe wereldtaal, maar indien ik kiezen moest tusschen de oude nieuwe wereldtaal, het Volapuk en het Teutonisch, dan stak ik deze laatste taal het pluimpje op den hoed.

R.