De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

[p. 169]

Het Cadeau. Een Schets uit het Kinderleven door Stella Mare.

Voor Martin Spanjaard

Heel den dag - onder de les- uren - door, was 't hem niet uit zijn gedachten gegaan.

't Zou bést kunnen, - bést, - maar wát - zie je?

Enfin dát was ook van latere zorg. De hoofdzaak was maar, dat ze allen meê-deden en dat zouden ze natuurlijk. - Waárom ook niet? -

Wacht - eens even precies tellen hóeveel er wel in de klas zaten. - ‘Eén - twée - drie - vier - vijf.’

‘Martijn!’ - Je kunt schoolblijven. Dat is nu al de tweede maal, dat ik zeg: ‘wie volgt’ en nóg lees je niet verder. Ik heb nog nooit zoo'n luie onoplettende jongen gezien!’

‘Vervelend nou, nou was hij weer de tel kwijt en onder het lezen kan je ook al weer niet verder tellen.’

Gek was hij om voor dien naren man zijn hoofd zoo te breken.

Dat had je er nu van. Nu kon hij nog school blijven ook!

Om twaalf uur toen alle jongens op een paar na, die voor een anderen meester moesten nablijven, naar huis waren, kwam meester Van den Hope naar Martijn toe.

‘Nou zal je 't hebben. Bah wat vind ik die standjes toch altijd vervelend. Ze komen ten slotte alle op hetzelfde neer, en als je ze dikwijls van den zelfden meester krijgt weet je al precies wat hij gaat zeggen.’

Rustig afwachtend, met zijn leesboek voor zich zag Martijn in het schoollokaal rond. Meester van den Hope kwam op hem toe, maar toen hij in het aardige, open jongensgezicht keek, en dien vriendelijken eerlijken blik uit zijn heldere kijkers opving, dacht hij op eens, dat het best te begrijpen was, als zoo'n levendige, vroolijke jongen zich wel eens verveelde onder de leesles en niet trouw volgde, als de jongens soms met monotoon gedreun een eind uit het leesboek voorlazen.

Was 't niet heel natuurlijk, dat er jongens in de klas waren, die ondertusschen hunne gedachten naar buiten lieten afdwalen naar hunne honden of hunne duiven, of hunne konijnen, inplaats alle aandacht aan het voorlezen te wijden?

‘'n Leuke baas!’ lachte Martijn in zich zelf onder het naar huis vliegen, toen de meester hem in plaats een uur school te houden, naar huis stuurde met het vriendelijke verzoek nu eens werkelijk te willen probeeren, in 't vervolg wat oplettender te zijn.

‘'n Leuke baas, ma vindt u niet? - Nu zal ik ook zorgen dat hij een mooi afscheidscadeau krijgt van onze heele klas. En ma hoor u eens, ik wil er van u of pa niet eens het geld voor hebben. Ik geef al mijn geld uit mijn spaarpot ervoor!’

‘Zoo, jongen, ik vind het best maar gewoonlijk geven alle kinderen uit de klasse bij zoo'n geval evenveel, dat is veel aardiger!’

‘O?’ -

‘Ma er zijn 24 kinderen in de klas, hoeveel zou ieder kind wel moeten geven? - Is een rijksdaalder veel?’

‘Véél te véél jongen. Er zijn heel veel ouders, die voor dat doel geen f 2.50 zouden kunnen missen!’

‘Hé?’ -

‘Maar natuurlijk, jongen!’

‘Is een gulden ook te veel, ma?’ -

‘Dat zou je maar eens op school moeten vragen, hoor jongen!’

‘Best. - Maar ma moeten de meisjes evenveel geven als de jongens?’

‘Natuurlijk, wáarom niet?’ -

‘Och, die rekent je zoo niet mee!’

‘Maar Tijn - reken je mij dan ook niet mee?’

‘Natuurlijk, maar u is een mevrouw, en mijn eigen mama!’

‘Maar ik ben toch vroeger ook een meisje geweest, en zou jij 't geen naar idee vinden als je wist, dat de jongens alleen omdat ik een meisje was gezegd zouden hebben: ‘O, die rekent niet meê!’

‘Dat zullen ze zeker van u niet gezegd hebben, want u moet vroeger wel een heel mooi lief meisje zijn geweest. De jongens zullen u wel héél aardig gevonden hebben ook! Ziet u, nú vind ik u zoo heel mooi niet meer, de meesters op school wél, vooral mijnheer van den Hope, want die zei van de week onder de schrijfles: “Martijn ik wou dat je schrift net zoo mooi was, als het gezicht van je ma,” en toen zei ik: “Dan behoef ik niet zoo erg mijn best te doen, want zóó mooi is mijn mama's gezicht niet eens.”

Maar de jongens vonden wél, en toen hebben we er in de pauze nog even over gekibbeld, en ik heb Piet Nolens een slag gegeven omdat hij mij den heelen tijd plaagde met mijne

[p. 170]

“mooie” mama, en ik riep maar aldoor: “En ze is lekker niet mooi - niks mooi hoor.” U is er toch niet boos om mama, dat ik u niet zoo héél erg mooi vind?’

‘Wel neen, jongen!’

Ziet u, maar lief vind ik u héél héél erg. Ik vind u de liefste, de engelachtigste, de beste van alle mamaatjes.’

‘Zoo?’

‘Heusch’. - O ja, maar we waren over het cadeau bezig. Dus we zullen de meisjes dan maar meêrekenen, niet?’

‘Natuurlijk, Tijn.’

‘We zitten met z'n vierentwintig in de klas. Als nu ieder kind een gulden geeft dan hebben we 24 gulden. Dat is veel, hè mama?’

‘O, ja, je kunt er tenminste wel een héél mooi cadeau voor koopen!’

‘Een horloge met inschrift, vindt u dát niet prachtig?’

‘Jawel, maar zie nu eerst maar eens of alle kinderen mee doen aan het souvenir, en hoeveel geld de ouders ervoor willen geven!’

‘Natuúrlijk doen ze allemaal meê, ik zou tenminste niet wreten waarom niet, 't is een héél lieve meester, een echte leukerd - en niks flauw of streng en ze vinden het allemaal jammer, dat hij weggaat!’

Dien Woensdagmiddag was Martijn met geen stok in huis te houden, hij moest en zou winkels gaan kijken.

Voor elken winkel bleef hij aandachtig staan kijken, zocht eenige voorwerpen in gedachten uit, die hij het mooist vond, haalde zijn opschrijfboekje uit zijnen zak, noteerde de verschillende voorwerpen en stapte dan permantig den winkel binnen, beleefd met zijn petje in de hand, de prijzen er van vragend, erbij voegend, dat het voor een afscheidscadeau voor den meester was.

Op straat gekomen vulde hij de prijzen op het vrij gebleven hokje achter de verschillende aspirant-cadeaux in. -

Moe, warm, met oogen schitterend van voldoening kwam hij 's middags thuis en toonde vol trots zijn lijstje. Er stonden de meest uiteenloopende cadeaux en prijzen op. - Een bronzen beeld van f 500. -, een pleisterboekje van dertig cent, een onyx pendule met vergulden kolommetjes van f 250. -, een reisétui, een schaartje met étui van tachtig cents, een vloeiboek van f 1.45, een reistasch, een tafeltje van f 25. -, een leuningstoel, een zakmesje, een potloodje, een briefkaarten-album - kortom zooveel, en zoo verschillend in prijs, dat zijne mama wel precies wist, wat hij door kon schrappen, omdat zij het zeker niet zouden geven, maar - wáárop ten slotte nog de keuze kon vallen, was haar onmogelijk te bepalen.

Den volgenden morgen, vóór de les begon, belegde Martijn op de speelplaats eene vergadering.

Omdat er nog maar heel weinig tijd was voor de bel luidde, vertelde hij gauw, dat de heele klasse een cadeau moest geven aan meester Van den Hope, en dat ze nu allemaal thuis moesten vragen of zij ieder een gulden mochten geven.

Bij het uitgaan van de school fluisterde Martijn de heele klas gauw toe: ‘Niet vergeten hoor, en vanmiddag het geld meêbrengen, denkt er aan!’

Maar geen enkel kind had 's middags zijn gulden meêgebracht.

Iedereen kwam vertellen, dat zij het thuis véél te véél vonden, en dat zij hoogstens een kwartje mochten geven.

‘Flauw’, bromde Martijn telkens en telkens weer, en met een ontstemd gezicht en zijne gedachten bij het geschenkenlijstje, volgde hij de lessen, rekenende ondertusschen, dat zij inplaats van 24 × f 1. - = 24 gulden, niet meer zouden ophalen dan 24 × 1 kwartje, dus 24 kwartjes of zes gulden. 't Scheelde heel wat maar er was nu eenmaal niets aan te doen, dwingen kon je de ouders toch ook niet. Zij spraken nu af, dat alle kinderen den volgenden morgen al hun kwartje zouden meebrengen, want dan zou 't al Vrijdag zijn en zij wilden het cadeau Zaterdagmiddag koopen.

Martijn had 's avonds met zijne moeder allerlei cadeaux van het lijstje aangeschrapt, die de kosten van 24 kwartjes niet te boven gingen en die beiden heel geschikt voor het doel vonden.

Martijn was er al overheen dat zij inplaats een gulden een kwartje gaven en stapte Vrijdagmorgen welgemoed, - iets vroeger dan gewoonlijk - naar school. Ze hadden namelijk afgesproken eerst voor school over het cadeau te vergaderen.

‘Als het een groot portret was van de heele klas, dán had hij meê mogen doen, want een portret van de klas was altijd het

[p. 171]

alleraardigst aandenken, wat je een schoolmeester kan geven en dat vonden pa en moe ook. Maar nú, nú deed hij lekker niet meê, want voor al die prullen wou zijn pa geen geld uitgeven, dan kon hij het beter voor zich zelf houden’, en kwaad was Wim Versteven de klas ingegaan, en met hem zijn nichtje en nog een paar jongens uit de klas, die toch niet mee mochten doen, omdat zij het thuis ‘zonde van het geld’ vonden, maar dit niet durfden zeggen, en blij waren nu een reden voor de kwaadheid gevonden te hebben, door het openlijk voor Wim op te nemen.

‘Verbeeld je een portret van de klas, dat kan nóoit Maandagmorgen klaar zijn en later kon het niet, want Maandagmiddag was meester voor 't laatst op school,’ zei Martijn verontwaardigd tot de andere jongens.

‘Hoe komt Wim toch aan zoo iets geks. Wat kan meester nu onze gezichten schelen? Later verbleeken zij en dan weet hij niet eens precies meer wie het allen zijn!’

‘Och, weet je Tijn’, vond nu Jan Witters, ‘dat wil Wim alleen om er een slaatje uit te slaan, want hij zei dat zijn pa het portret voor vier gulden zou maken en dat ieder van de klasse er een voor zich kon nabestellen. Wat 'n leepert - maar ik zeg ook: - ‘Wat heb je nou aan zoo'n portret. Neen hoor ik weet veel wat beters, meester houdt zooveel van taart, laten wij hem een reuzentaart geven en erop laten schrijven met suikeren letters: “Tot afscheid van de derde klasse.” Vinden jelui dat nu niet veel aardiger?’

‘Nou maar,’ riep Herman ten Haver lachend. ‘Jij bent ook een mooie hoor Jan. Jij vindt een taart zeker zoo aardig, omdat ja pa een lekkerswinkel heeft, én natuurlijk de taart zelf wil bakken.’

‘Maar ik vind aan een taart nog véel minder dan aan een portret.’

‘Neen dáaraan geef ik mijn geld niet uit. Wat heb je aan een taart? Niets - niets - niets! Als ze op is - houd je er niets van over. Waar blijft dan het aandenken? - Nou?’ -

Triomphantelijk keek Herman rond zich heen, maar stilletjes droop de zoon van den banketbakker met een troepje aanhangers af, en wéer werd het kringetje der ‘meedoenden’ kleiner. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Het was nu beslist, de zes kwartjes lagen in een doosje, - want van de vierentwintig waren achttien al kibbelend en kwaadwordend afgevallen en zes waren overgebleven. Het zou een vloeiboek zijn!

Voor f 1.45 kon je er een prachtig krijgen bij Smits om den hoek.

Ze waren opgetogen met hun zessen en konden maar niet begrijpen, dat zij daaraan niet eerder hadden gedacht.

't Was bepaald een éenig cadeau en zoo nuttig, bepaald onmisbaar. - En dan die bloemen boven op het omslag, die roode rozen, dáar moesten ze nu bij schrijven:

‘Uw pad voer' u immer langs rozen vol gloed,
O, dat gij er nimmer een doorn ontmoet!’

Dat zou nu zoo écht zijn! -

En vergeet-mij-nietjes ook waren erbij! - Toevallig toch, en zoo écht toepasselijk! -

Wat zou de meester blij zijn! Natuurlijk zou hij wel het land hebben, dat er van de vier-en-twintig leerlingen maar zés medebeden, maar een aandenken kreeg hij in ieder geval, en dat was toch een bewijs voor hem, dat er in de derde klasse toch nog jongens waren, die veel van hem hielden!

Maar een laatste moeielijkheid deed zich nog voor.

Zij hadden te zamen zes kwartjes, dus f 1.50 en het vloeiboek kostte f 1.45 dus 5 cts bleef er over. Wat er mee te doen?

Ze dachten en zonnen en peinsden, en waren onoplettender dan ooit in de les. Maar een der jongens ruimde al gauw het bezwaar uit den weg.

‘Ze moesten ervoor,’ vond hij, ‘eene mooie briefkaart van H koopen, en daarop hunne namen zetten. Je kon er bij Smits een krijgen waar hun school nog opstond, en dan had meester meteen een aandenken aan de stad ook nog!’

Dit plan vond veel bijval.

Jan Versteven, die het mooist schreef, zou de briefkaart koopen, en erop zetten:

‘Hier heeft u een aandenken aan de stad en de school waar u heeft les gegeven en aan ons. Het cadeau, dat u op uw lessenaar heeft gevonden is een aandenken van:

Jan Versteven

Martijn Spanjaard

Kees Kluwers

Albert Meyling

Frits van der Nering en

Herman Bolk.

De briefkaart moest Maandagmorgen op de post worden gedaan, zoodat meester ze vond als hij thuis om twaalf uur kwam

[p. 172]

koffiedrinken, maar het vloeiboek zou een der jongens in de elf-uur pauze gauw op meester's lessenaar leggen.

Meester zou er dan natuurlijk niets van begrijpen, want de briefkaart kreeg hij pas na schooltijd.

Wat zou 't leuk zijn! Als de jongens zich nu maar goed hielden, en niet zouden lachen of een kleur krijgen, als meester na de pauze het cadeau zag!’

't Was een druk heen en weer gepraat, maar blij waren ze alle zes dat ze meester zóó iets héél moois gaven. - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Jan Versteven had het eerlijk den vijf anderen jongens van het cadeau verteld.

‘Hij had geen briefkaart met stadsgezicht gekocht. 't Kon niet - ónmógelijk - dan kwam hij niet uit met zijn geld, want de jongens hadden in hunne opwinding vergeten dat er 2½ ct bij kwam voor een postzegel. Nou en hij had geen zin die van zijn eigen geld te betalen.

Toen had hij in den boekwinkel van Smits gevraagd of hij voor 2½ cent geen ‘stadsgezicht’ kon krijgen, maar die flauwe man wou er geen geven voor minder dan drie cent. Het eenige wat hij kon krijgen was een oud portret van de koningin toen zij met Hertog Hendrik geëngageerd was. Ze stonden er beiden gearmd op. Dát had hij dus maar genomen, en thuis er heel netjes opgeschreven, wat er op het kladje stond.’

‘O hé’, lachte Martijn, het opeens uitschaterend. En daar staat op: ‘hier heeft u een aandenken aan de school en de stad, waar u heeft lesgegeven!’ En nu krijgt meester de Koningin en den Prins. Wat hebben die er nú meè te maken?’

‘Nou, zóo erg is het ook niet!’ bromde Wim, nu begrijpend, dat hij wel wat erg dom was geweest, en dit bewustzijn hem wel wat hinderde. ‘'t Komt er niets op aan, en de Koningin heeft er wél mee te maken ook, want zij heeft meester in Almelo benoemd, en als zij er niet geweest was, was meester kalmpjes hier gebleven, o zóo!’

‘Ja, dát is wel zóo. Maar Wim, heb je nu vanmorgen de briefkaart wel in de bus gedaan?’

‘Vanmorgen?’ Neen, vanmorgen niet. Ik was bang, dat ik het zou vergeten, en toen dacht ik, dat het maar beter was, de kaart maar dadelijk in de bus te doen. Ik zeg altijd maar: ‘beter vroeg dan laat.’

‘Dommert, kuiken, eend, uilskuiken’, klonk het hem van alle kanten tegen, maar het luiden der bel, maakte het Win onmogelijk te antwoorden op al die liefelijke benamingen van zijne ‘vrienden’,

Het was geen bronzen beeld van vijfhonderd gulden en ook geen onyx pendule van tweehonderd gulden, noch een tafeltje, noch een reistasch.

't Was maar een eenvoudig papieren vloeiboek van f 1.45 met groote, kleurige bloemen op het omslag, maar toen Martijn om elf uur, na de pauze het boek op meester's lessenaar zag liggen, straalden zijne guitige, steeds-lachende-oogen, en zijn gezicht glom van plezier, en hij vond dat meester nooit iets mooier had kunnen krijgen dan dit afscheidscadeau!

Augustus 1904.