De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Van kinderen der Smarte.
Schets van Frida Schanz.

Wanneer men afdaalt van het gebergte, ziet men terzijde van het dichtbebouwde herstellingsoord, omringd door hooge denne- en noteboomen een huis liggen, een der lieflijkst gelegen huizen in die streek, waar jaar op jaar menschen in- en uitgaan, smachtende naar gezondheid en kracht.

Het ligt daar met grooten, heuvelachtigen tuin die het van den straatweg afscheidt. Slechts weinigen voorbijgangers valt 't in het

[p. 92]

oog. In alle stilte en bescheidenheid wordt in de van netheid blinkende zalen en vertrekken, het goede werk volbracht. - ....................

Tweehonderd zwakke, zieke kinderen heeft het huis dezen zomer reeds opgenomen. De directies der vacantiekolonies van drie verschillende steden hebben hen er heen gezonden, nu is de derde afdeeling reeds aan de beurt en het zwaarste werk der vier aan het huis verbonden verpleegsters is gelukkig achter den rug. Voor de derde maal reeds tranen van heimwee gedroogd, onverschilligen ontevredenheid doen verdwijnen, kleine handen leeren vouwen en onbehoorlijke uitdrukkingen in ruwe monden met zacht geweld terug gedrongen.

Voor de derde maal had de oude dokter, de stichter en weldoener der inrichting, de ziektegeschiedenissen van ongeveer zeventig kleinen in zijn lijvig, veelgebruikt register ingeschreven. Het was een rigister van namelooze ellende waartegen de frissche lucht, de gezonde kost en de genezende zoutbaden, een ongelijken strijd voerden. De kinderen van misdaad, van dronkenschap en van armoede met hun verdorven bloed, hunne verweekte beenderen - rhachitische en scrofuleuze schepseltjes - vormen verreweg de meerderheid der patiënten van dit lieflijk tehuis.

Maar als tot eene belooning voor de goede zorgen van den dokter en de zusters, vindt men er een paar gezonde jongens en meisjes tusschen, die door een acute ziekte voorbijgaand zeer verzwakt, een plaatsje gekregen hadden in dit tehuis van barmhartigheid.

Vreemdelingen, die de inrichting zoo nu en dan wel eens komen bezichtigen, zijn algemeen opgetogen over al het goede dat voor de armen gedaan wordt. ‘Die armen hebben 't toch heusch nog zoo kwaad niet!’

En ze laten zich 's middags het fijn dineetje, in den tuin van het badhôtel genuttigd, nog eens zoo lekker smaken.

De badkuipjes voor de zoutbaden zijn waarlijk even als die in het groote badhuis! De eetzaal juist zoo hoog en ruim gebouwd. De bedjes zoo helder wit en met zulke zachte roode wollen dekens. De geheele slaapzaal eigenlijk tè weelderig, had gissteren de vrouw van den geheimen Handelsraad zich nog laten ontvallen. Wit voor de kussens en overtrekken der dekbedden vond ze bepaald onnoodig. Maar daar de hoofd verpleegster, Zuster Elisabeth, met hare vlijtige gezonde helpsters behalve de verpleging der kinderen ook het opdoen der wasch op zich hadden genomen, konden ze zich veroorloven de luxe van dat smettelooze wit, bescheiden maar met kracht te verdedigen. Zoo moest Zuster Elisabeth den bezoekers ook de fraaie linnenkasten ontsluiten; ze wilden nu eenmaal alles zien.

‘O wat een beeldig gehaakte kastranden!’

Een oude jongejuffrouw, een domineesdochter, raakte er over in vuur. ‘Hadden de Zusters daar zelfs nog tijd voor?’

Zuster Elisabeth antwoordde lachend: ‘Eigenlijk wel niet, de zusters hebben wel wat anders te doen.’ Maar dit antwoord ging in de algemeene extase geheel verloren.

Hoe keurig was alles toch ingericht! Die open veranda, waar de kinderen met den mooien zomerdag het middageten zouden gebruiken, zoo iets echt idyllisch! Die uitstekende soep, daarna vleesch met zuurkool en brij!

De jongens en meisjes tastten dan ook flink toe. Wanneer hun bord leeg was, behoefden ze slechts met luide, heldere stem: ‘als 't u belieft’ te zeggen en dadelijk werd het bord nog eens gevuld.

Voor de derde maal reeds, laat nu een kleine brutale jongen zijn luid bevelend: ‘als 't u belieft’ hooren. Dit veroorzaakt een algemeen gelach onder de gasten die zich op een bank tusschen de jongens- en meisjestafel hebben neergezet. De zusters echter zijn er minder ingenomen mee.

‘Frits Kellerman’ dat is een lastig geval, een der moeilijkste, dat vreeselijk veel geduld vereischt. Een bengel van zes jaren die met niets tevreden is, die in zich zelf gekeerd en koppig, altijd nog meer wil hebben dan vriendelijke barmhartigheid hem biedt, die huilend en trappend zich verzet als hij baden moet, die 's avonds op de slaapzaal fantastische verhalen doet, hoe hij 't aan zal leggen ‘er uit te knijpen’ zooals hij 't uitdrukt, die de zusters slaat, de eenige ook, die altijd nog niet bidden wil.

De vreemden kunnen inderdaad tevreden zijn, het bord van den kleinen Kellerman, een armoedig uitziend bolbleek kereltje met gezwollen gewrichten en benevelden blik, wordt voor de derde maal gevuld.

Hij wordt om zijn flinken eetlust ten voorbeeld gesteld aan Miesje, een al te dik blondlokkig meisje, dat tusschen de jongens zit omdat ze den eersten dag schreiende van verlangen naar huis, van haar plaats was weg-

[p. 93]

geloopen en hier tegengehouden was. Miesje is de eenige, die zich het lekkere eten van het huis nog altijd niet laat smaken, wier tranen van heimwee maar steeds blijven vloeien, die onder hevig gesnik slechts twee woorden verstaanbaar uit: ‘Moetje’ en ‘spoor’! Zij is het kind van een arme naaister, een jonge vrouw, die door haar man verlaten, in een klein bedompt kamertje woont en met veel moeite voor zich en haar kind het noodige verdient. Met hetgeen ze zichzelve onthield, scheen ze haar kleinen schat in overdreven moederliefde zóó volgestopt te hebben, dat klein Miesje toen ze reeds drie jaar telde, nog nauwelijks loopen kon.

De zoutbaden moeten hier dienen het overtollige vet in kracht, opgezet vleesch in beenderen en merg om te zetten.

Miesje wil van dit alles echter niets weten. Groote dikke tranen rollen onophoudelijk in haar bord, niettegenstaande de duwen en stompen van haar ridderlijke buurjongetjes, de gebochelde Jan met zijn scheef gegroeid slim hoofdje en de stille Otto, die er trotsch op is, dat er achter zijn oor zoo'n groot gat in zijn schedel geboord is, en geen der andere jongens zóó iets moois vertoonen kan.

Er behoort eigenlijk moed toe den maaltijd van die arme kinderen van het begin tot het eind, zooals deze bezoekers nu doen, bij te wonen.

De vrouw van den geheimraad is er zelfs verwonderd over, dat hare gevierde elegante vriendin Mevr. Hella Englers het zoo lang uithoudt. Deze zit in gedachten verzonken op de kinderbank en werpt haar klein buurmeisje liefkoozende blikken toe.

Hanni, zoo heet dit kleintje, is de schoonheid onder de vijftig kinderen. 't Is een ontegenzeglijk aanvallig kind met fijn zacht tot een aardig vlechtje gevlochten haar en onschuldig doorschijnend rose gezichtje. Onder donkere wimpers kijken een paar diepblauwe oogen geestig en vriendelijk tot de mooie dame op, die niet moe wordt, de kleine van alles te vragen. En met een helder stemmetje geeft het kind antwoord. Uit Neurenberg is ze vandaan, haar vader is schrijnwerker, zes zusjes heeft ze en zij is de derde van de jongste af gerekend.

Dat was juist wat ze hebben moest, zóó had de jonge vrouw het zich juist gedacht. Uit een fatsoenlijke handwerkersfamilie, een kind uit een groot gezin, dat de ouders zonder al te groote moeilijkheid tegen een goede belooning zouden afstaan. Bij den reuk van gebraden vleesch en zuurkool, die haar eerst zoo'n tegenzin had ingeboezemd, droomde Hella Englers een heerlijken droom, een droom van geleende moedervreugde.

Dit mooie lieve kind, hoe heerlijk moest 't zijn het tot haar eigen te maken, het te behoeden, het aardig te kleeden, het op te voeden, te vormen en lief te hebben. In hare verbeelding ziet ze het reeds door hare groote mooie kamers huppelen, in den tuin als een zonnestraaltje ronddartelen. En zachtkens strijkt ze het over het zijdeachtige haar en spreekt het op een vleienden toon toe, die wel betooverend werken moet, want aldoor vertrouwelijker kijkt het meisje haar aan.

Nu is de maaltijd afgeloopen.

Frits laat voor den vierden keer brutaalweg zijn: ‘als 't u belieft’ hooren. Doch nu krijgt hij inplaats van een vierde portie een fermen klap om zijn ooren.

Er wordt gedankt. Miesje, die werkelijk niets gegeten heeft, wordt met drie andere, nog heel jonge kinderen - waaronder een zesjarige die nog geen veertig pond weegt - naar bed gedragen om een middagslaapje te doen. Miesje is gelukkig dik genoeg om eens een dag te kunnen vasten; morgen zal ze wel meer trek hebben!

Nu vertrekken de bezoekers. Ze staan in den tuin en nemen afscheid van de zusters. Ook de kinderen zijn opgestaan en mogen zich een uurtje vrij bewegen voor ze gaan wandelen, ze spelen en buitelen nu maar hartelust, er van genietend thans te mogen doen wat ze willen. Met hunne hoeden op komen ze de trappen af, een paar naderen verlegen de vreemdelingen en willen hen zooals hun geleerd is, een handje geven. Een klein meisje met een grooten slappen stroohoed is er onder. Twee jongens ondersteunen haar.

‘Hanni,’ moedigt de zuster aan, ‘zoo, dat is flink dat je zonder krukken durft loopen. Altijd maar probeeren, altijd maar probeeren.’

Hanni? Hella Englers buigt zich een weinig voorover en kijkt verschrikt onder den grooten roodomranden hoed. De zachtste, geduldigste, engelachtigste kinderblik treft haar.

Is het mogelijk? Haar lieveling van zooeven, het pleegkind harer fantasie - dit?

Kleine Hanni hinkt met moeite onder zichtbare pijn maar toch nog lief en geduldig glimlachend, een paar schreden verder en de zuster met haar ernstig zacht gezicht

[p. 94]

beantwoordt den verschrikt vragenden blik der jonge vrouw. - ‘Knieontwrichting van tuberculeusen aard - zware operatie - niet volkomen te genezen. De vader een liederlijke dronkaard, de moeder dood. “Als ze mij haar maar nooit meer terugbrengen” waren zijne afscheidswoorden bij het heengaan der kleine geweest.’

Wat nu? Mevrouw Englers neemt dadelijk met hare vriendinnen afscheid.

Een paar geldstukken rollen in het gleufje van 't armenbusje bij den ingang. Ze zullen nog wel eens terug komen. Niet zeer vast klinkt deze belofte. De zusters, hoewel ze vriendelijk ieder verzoek om de inrichting eens van nabij te mogen bezien inwilligen, alles wat verlangd wordt laten zien, elke vraag beantwoorden, hebben voor vele bezoeken trouwens ook weinig tijd. Hoort er niet heel wat toe, wanneer eene moeder en nog niet eens eene natuurlijke, maar eene tot dezen plicht door menschenliefde gedreven moeder, voor ongeveer twintig kinderen te zorgen heeft, ziekelijke kinderen, die moeilijker te verplegen zijn dan ernstige zieken, die dagelijks gebaad, verbonden, opgepast, verzorgd, onderwezen en gevoed moeten worden? De oogen der moeder moeten overal zijn, ook hare gedachten. Alles is immers mogelijk met zooveel kinderen! Een der jongens heeft zich zooeven den vinger haast afgesneden. Een stroom van bloed wordt zoo gauw mogelijk gestelpt. En hij is nog trotsch en gelukkig na een ernstige vermaning der zuster, die wilde bleeke bengel met zijn stralende blauwe oogen. - ‘Ik heb een flink standje gehad, nou hoor!’ ..... vertelt hij zijn makkers.

Gezwollen amandelen en hooge koorts beeft morgen een ander en moet van de groote slaapzaal waar de hoofdverpleegster het toezicht over heeft, naar het kleine, rustige slaapkamertje van zuster Magdalena overgebracht worden. En ook bij 't spel komen vaak moeilijkheden voor. Jan, met z'n scheef hoofdje, is erg eigenzinnig zooals Otto beweert, en plaagt zijn vriendjes graag.

Een paar andere kinderen worden weer te aanhalig, loopen de zusters overal als een hondje na en willen haar niet meer verlaten. Kellermannetje, de slimme bengel, behoort daaronder. Maar die gehechtheid heeft een tragisch stadium moeten doormaken. De zusters denken er nog met ontzetting aan!

Er was een dag geweest, dat ze elkaar met bestorven gezichten hadden aangekeken Aan den avondmaaltijd bleven twee plaatsen onbezet, twee kinderen ontbraken. Welk eene ontsteltenis onder uiterlijke kalmte. Wat een gissingen. Wat een angst! Geen roepen en zoeken door het huis en den tuin bracht hen terug. Alle kinderen zochten op het laatst mee. Het was een algemeene ontsteltenis zonder weerga. Kellermannetje en Miesje! -

De avond kwam en ze waren er nog niet. Ofschoon de achterdeur van een bijzonder, den kinderen onbekend slot, voorzien was en ofschoon die na het ontvluchten der kinderen gesloten bevonden werd, moesten ze toch door deze deur ontsnapt zijn.

De politie werd er mee in kennis gesteld; den dominee en den dokter werd het eveneens bekend gemaakt. Alle zusters waren met den vallenden avond, terwijl de kinderen onder toezicht der dienstmeisjes sliepen, onderweg om ze op te sporen.

Ver buiten het stadje, op den met kastanjeboomen begroeiden landweg, hoorde zuster Liesbeth van uit een zijweg, die naar een steengroeve voerde, het angstige geschrei van Kellermannetje. De verschijning der zuster was voor den bengel een overwachte uitkomst.

Hij sloeg zijne magere armen in wilden angst om haar hals en nestelde zich zóó vast tegen haar aan als wilde hij haar nooit meer loslaten. Er moet wel iets ontzettends in de ziel van den kleinen deugniet zijn omgegaan, toen Miesje die thans nauwelijks drie passen kon loopen, nu na een tijdje naast hem te hebben voortgestrompeld plotseling verdwenen en als 't ware weggezonken was in de diepe duisternis van den hollen weg. Vast slapend, onbeweeglijk als een doode vonden ze haar tegen een steenhoop liggen. Geen geroep kon haar doen ontwaken. Maar ze had geen letsel bekomen en hare ademhaling was geregeld en rustig toen de zuster haar opnam. Dat was geen gemakkelijke terugtocht voor zuster Liesbeth. Maar een goede moeder, al is zij het dan ook niet in den eigenlijken zin des woords, valt niets te zwaar! Nauwkeurig te weten te komen, hoe de kleine vluchtelingen waren ontsnapt, gelukte haar echter niet in weerwil van haar vriendelijk vragen. Alleen kwam ze van de andere kinderen le weten, dat Miesje buiten op de speelplaats, van waaruit men den dennenheuvel, die het herstellingsoord tegen ruwe noordenwinden beschut, zich scherp

[p. 95]

tegen het schemerige blauw van den horizont ziet afteekenen, eensklaps aan het praten geraakt was. Ze had er met haar klein dik vingertje heen gewezen en was daarna in snikken uitgebarsten: ‘Daar! Achter den berg! Daar woont Miesje. Miesje wil naar huis!’

Of Kellermannetje uit medelijden of uit ondeugendheid haar ridder en metgezel geworden was, bleef onopgelost. Ook de wijze waarop ze ontvlucht waren. Had Kellermannetje wellicht van een zijner voorouders de handigheid geërfd om moeilijke sloten zachtkens te openen en even onmerkbaar weer te sluiten? Dit bleef een duister, niet uitgesproken vermoeden tusschen de zusters - de gelukkige zusters - die hunne kudde nu weer bij elkaar hadden en in hun blijdschap over de verloren en teruggevonden schaapjes, de overigen werkelijk een dag lang bijna vergaten, hoewel die toch in niets te kort kwamen. Of het aan blijdschap of vermeerderde aanhankelijkheid was toe te schrijven, dat Miesje begon te eten, wie zal het zeggen. Misschien ook, had de vaste slaap in zuster Liesbeth's armen gedurende den langen terugtocht naar huis, een inniger verhouding tusschen hen beiden doen ontstaan. Buiten de woorden: ‘Moedertje’ en ‘spoortrein!’ zei het kind nu ook vaak: ‘Zuster Liesbeth’ en ‘Miesje pap hebben’ en tot groote voldoening van het zusterviertal hield het op zekeren dag haar bordje voor den tweeden keer bij en zei met een vastberaden, duidelijk stemmetje: ‘als 't u belieft.’

Wat klein Kellermannetje zoo in zijn voordeel had doen veranderen, behoorde tot een der geheimzinnige karakterverbeteringen waarover de zusters liever niet spraken.

De kinderen, die het laatst aan de beurt waren, troffen het verreweg het beste.

Zoo buitengewoon mooi en zacht waren de late zomerdagen, in het breede groene door boschrijke heuvels ingesloten dal. Maar 't is of zulke dagen sneller dan anderen voorbijgaan. Te spoedig was het uur daar dat de zusters van hun pleegkinderen afscheid moesten nemen. Voor de laatste maal lagen de kinderen in hunne kleine helderwitte bedjes met vergulde knoppen. En de zusters stonden een oogenblikje met elkaar te praten in zuster Magdalena's kamertje, dat tusschen de kinderslaapzaal en de vertrekjes der andere verpleegsters lag. Zij waren reeds in nachtgewaad en borstelden het lange haar, dat overdag verborgen werd door de groote gesteven kap.

Morgen zouden zij ver van elkander gescheiden zijn. Twee gingen er naar het groote zusterhuis, de anderen ergens anders heen, ieder van hen kreeg een nieuwen plicht te vervullen. Wat ze in de laatste drie maanden lief gekregen hadden, er aan gewonnen, wat hun ter harte was gegaan, moesten ze nu weer afstaan. Ze spraken over hetgeen er bereikt was.

‘Uitstekende resultaten,’ had de dokter gezegd toen hij het eerste onderzoek bij het laatste had vergeleken. ‘Het meerendeel der kinderen had aan gewicht gewonnen en anderen weer hadden overmatig vet verloren. Gezwellen, zweren en wonden waren genezen.’ Maar kalm en ernstig waren zij onder deze uitspraak gebleven. Zij zijn er niet overdreven blij mee en in verrukking over alles wat er voor deze arme stumpertjes gedaan werd. Zij weten immers dat deze hulp slechts een druppel balsem is op een reusachtige wond; dat de kinderen nu weer aan zich zelve moeten worden overgelaten, is dubbel hard. Want het meerendeel der genezende, half genezen, volkomen genezen kinderen, wachtten weer de spookgestalten van vroeger: ontbering, ruwheid, liefdeloosheid en armoede. Hanni is er nog het beste aan toe. Het lieve kind heeft 't hart van alle zusters gestolen. En ieder hunner heeft een plannetje gemaakt hoe ze het beste te helpen is. Er wordt niet over gesproken, maar ze weten wat ze aan elkaar hebben. Ieder weet van de ander: evenals ik, laat ook gij dit arme schepseltje niet aan haar lot over. Kellermannetje is volkomen genezen en gaat als hij thuis is naar school. Daar behoeven ze zich minder bezorgd over te maken, dat zal alles nog wel terecht komen. Zoo worden bijna alle kinderen afzonderlijk besproken. Dan voor het laatst:

‘Goeden nacht.’

Zuster Elisabeth, uiterlijk zoo kalm en vroolijk, gaat voor het laatst nog eens de rij der slapende kinderen langs en een paar heete tranen vallen op hun gevuld, blank, rose gezicht. Morgen - hoe zullen ze dan inslapen? Wie zal dan hun bordje vullen als ze het voor den tweeden keer bijhouden en hun: ‘als 't u belieft’ laten hooren?

Ja, velen zullen tehuis niet zoo zacht liggen. Maar een der eerste zonnestralen, die den daarop volgenden dag de hoofdstad

[p. 96]

beschijnt, valt juist in het éénige kleine venstertje van het zolderkamertje eener arbeiderskazerne. In een niet helder, maar ook niet onzindelijk bed, ligt een jonge vrouw met verward blond haar. Een klein krullekopje, een bleek wit gezichtje nestelt zich aan hare borst, twee zachte armpjes zijn vast om haar heen geslagen.

Hoe vast, hoe gerust slaapt het kind. Moeder en kind zijn beiden volkomen gelukkig, 't Is of iedere ademhaling van het kleine mondje fluistert: ‘Weer thuis, rust, vrede, geluk, zaligheid, heerlijkheid!’

Het is Miesje, het kind dat zoo'n heimwee had! -

Uit het Duitsch vertaald door CONNIE.