De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

Over Spiritisme.
(Vervolg en slot van N^o. 48.)

Ten slotte nog een paar algemeene opmerkingen over Spiritisme.

Er zijn namelijk veel menschen die wel gaarne iets meer daarover zouden willen weten, indien de vrees zich ‘belachelijk’ te zullen maken hen niet angstvallig terughield van het toonen hunner belangstelling. Zulke menschen begrijpen niet dat ook het spiritisme een wetenschap is, die bestudeerd en beoefend wil worden vóór men er ernstige resultaten van verkrijgt; maar zij blijven stilstaan bij het weinige, oppervlakkige dat zij er hier en daar omtrent opgevangen hebben, en dat zich gewoonlijk alleen tot den ‘tafeldans’ bepaalt. Wanneer ze dan niet terstond, bij de eerste de beste séance die ze bijwonen, de meest wonderbaarlijke dingen te zien krijgen, dan schamen ze zich voortaan, ook maar een oogenblik aan al die ‘gekheid’ te hebben geloofd; in plaats van te begrijpen dat de schuld niet ligt bij de geestenwereld, maar bij hun eigen onwetendheid. Ik ken hier in Den Haag, waar het onderwerp in den laatsten tijd een modequestie is geworden voor vele menschen, verscheidene overigens zeer ontwikkelde personen, die meenen dat het voldoende is in het donker om een tafel te gaan zitten, en geesten ‘op te roepen’, om ieder die zij verlangen terug te zien, ja die zij menigmaal niet eens persoonlijk op aarde gekend hebben, zoo maar ‘mir nichts dir nichts’ te doen verschijnen. Lukt dit dan natuurlijk volstrekt niet, dan gaan zij teleurgesteld heen, volkomen overtuigd dat er dus eigenlijk toch niets van bovenzinnelijken aard bestaat, omdat er immers ‘niets is gebeurd’. - En toch is het, dunkt mij, wanneer men er even over nadenkt, zoo begrijpelijk mogelijk, dat de dooden niet maar als slaven van dergelijke ongemotiveerde eischen bereidwillig verschijnen, voor ieder die hen willekeurig, en dikwijls om de meest oppervlakkige nieuwsgierigheid, oproept; en dat manifestaties van zulk een aard slechts dan kunnen plaats grijpen wanneer de kring der aanzittenden bestaat uit hen die zich, door lange onderlinge oefening, aaneensluiting, en gemeenschapsleven, als het ware gevormd en opgevoed hebben tot een voor de geestenwereld toegankelijk en sympathiek verkeer. Bovendien zijn ook de geesten evenzeer als de gansche natuur gebonden aan wetten en moeilijkheden, welke het voor hen volstrekt niet zoo gemakkelijk maken zich met elken willekeurigen aardbewoner in aanraking te stellen, als velen dezer schijnen te denken. Geesten, zoo dicht bij de aarde verwijlend dat zij nog met ons in aanraking kunnen komen (want volgens de spiritualistische leer bereiken zij, sommigen reeds terstond na hun dood, sommigen van lieverlede, hoogere sferen waaruit ze niet meer tot ons kunnen neerdalen), hebben nog volstrekt niet een trap van volmaaktheid en almacht bereikt, die hen in staat stelt zich met ons in gemeenschap te begeven, op welke wijze ook als wij of zij dat zelven zouden willen of wenschen. Ook de geesten zijn gebonden, zoogoed als wij menschen, aan natuurwetten en bezwaren van allerlei aard. En, dit in het oog houdend, vervalt daarmede ook het oppervlakkig bezwaar van zoovele oningewijden, tegen het belachelijke en weinig verheffende van den ‘tafeldans.’ In aanmerking nemend, dat omstandigheden buiten onze kennis om het den geesten onmogelijk maken met ons in onze menschentaal te verkeeren, is het volstrekt niet kinderachtig of vreemd wanneer

[p. 809]

zij hun toevlucht nemen moeten tot het middel dat wél binnen hun bereik ligt, van door kloppen met een tafel, stoel, of ander zwaar voorwerp, onder het aftellen van het alphabet door een der aanwezigen, de woorden te laten vormen door de aanzittenden zelven.

Bovendien is dat slechts de meest primitieve verkeerswijze, door nog onontwikkelde mediums. De wijze waarop de geestenwereld zich kan manifesteeren hangt nauw samen met de meer of mindere kracht van het medium ter hunner beschikking. In het boek van Florence Marryat zien wij haar met hare afgestorvenen omgaan als met aardsche menschen. Zij spreken tot haar, in hun eigen gedaante, met hun eigen stem; zij leenen haar kleedingstukken of schenken haar stof van de hunne; zij wisselen cadeaux met haar, en geven haar bloemen, en zij zijn haar raadslieden in meer dan één wereldsche aangelegenheid.

Waarom? In de eerste plaats omdat zij het mediumschap in zeer hooge mate bezat; maar in de tweede, omdat zij er zich op toelegde deze gave onophoudelijk te ontwikkelen, door geen gelegenheid te laten voorbijgaan met andere mediums te verkeeren, ja door eigenlijk haar leven te wijden aan de onzienlijke dingen.

Hierop komt het aan.

Ook een muzikaal-begaafd mensch kan niet volstaan met zijn talent ongebruikt te laten liggen, maar moet het oefenen en ontwikkelen wanneer hij er partij van wil trekken, en er anderen van wil laten profiteeren. Hetzelfde geldt voor hen die verlangen door eigen aanschouwing overtuigd te worden van de gemeenschap met een andere wereld. Ook zij moeten vóór alles zich in de studie en de geschiedenis van deze wetenschap inleven, vóór ze hopen kunnen er iets van te zullen leeren begrijpen. Hoe meer we zelf ontwikkeld zijn in die richting, hoe gemakkelijker het den geesten valt zich van ons als werktuig te bedienen.

Schrijvende mediums b.v. beginnen gewoonlijk met hun eigen handschrift te behouden, maar van lieverlede verkrijgen de geesten zoo veel macht over hen, dat de hand van het schrijvende medium volkomen de letters nabootst van den, hemzelf dikwijls geheel onbekenden, afgestorvene die hem dicteert, Evenzoo bedienen de geesten zich van mediums door wier stem ze zelf spreken, of wier lichamen ze leenen om zichzelf te manifesteeren. Deze laatste en meest overtuigende handeling schijnt in een zwaar, vochtig klimaat, als b.v. het onze, met vele moeilijkheden gepaard te gaan. De verhalen echter van E. d'Espérance en van Florence Marryat zijn, naast trouwens vele andere, daar om te bewijzen dat bij ontwikkelde mediums dat bezwaar vervalt, en ook in mistige en donkere luchten de geesten zich kunnen aanschouwlijk maken en gezien en aangeraakt kunnen worden door vele personen.

Daarom herhaal ik, hoe men ook denken moge over het nut van het spiritisme, in elk geval heeft men ongelijk door het eenvoudig schouderophalend te verwerpen als onmogelijk, zonder eigen nauwkeurig onderzoek. Het wil mij hieromtrent steeds voorkomen, dat een dergelijke bevooroordeelde handelwijze altijd een indirect bewijs is vóór de waarheid en vóór het recht van bestaan eener aldus onbillijk doodgezwegen zaak. Want, dingen waarvan zich het ongerijmde en ondenkbare wel laat aantoonen, vinden steeds veel meer menschen die zich dáártoe bereidwillig moeite en tijd geven willen, dan die waarvan men in stilte zich bewust is dat het niet gaat ze met zoogenaamde ‘bewijzen’ en ‘logische redeneeringen’ te ontzenuwen; die dingen worden gemakshalve schouderophalend gesmoord in stilzwijgen erover.

Het nut van het spiritualisme uit een godsdienstig oogpunt blijft voor mij-persoonlijk twijfelachtig; het interessante echter ervan komt mij, door elk nieuw getuigenis en door eigen ervaring bevestigd, steeds grooter voor. Hetgeen ik zelf met eigen oogen zag, en hoorde met eigen ooren, houd ik voor onmogelijk te verklaren door natuurlijke oorzaken. En van de menigte wetenschappelijke getuigenissen in deze questie wil ik hier alleen die van du Prell en Aksakoff noemen als bewijzen, onder zoovele, dat het spiritisme een wáárheid is waarmede wij, onwetende, in duisternis-tastende menschjes, rekening moeten houden of wij het prettig vinden of niet. Dat ten slotte ook deze vermeerdering van kennis ons niet helpen zal afdoend dóór te dringen in de geheimzinnigheden der wereld om ons heen, spreekt daarbij vanzelf. De deur der eeuwigheid staat voor ons menschen niet meer dan op een kier open, en, hoe we ook trachten met onze kortzichtige oogen verder dóór te blikken, wij zijn nu eenmaal niet gemaakt op het verdragen van meer dan een heel zwakken lichtstraal. Echter, al is die licht-

[p. 810]

straal ook te zwak en te onbeduidend om ons vóór te lichten op de reis naar de eeuwigheid, in elk geval vermag hij ons een aangename verpoozing te schenken te midden der aardsche, nietige beslommeringen, door ons in schemerlicht iets van de geheimzinnige onzienlijkheid te verraden. Zelfs al blijven we dan ook ten slotte weer met een groot vraagteeken, toch zien we het verschijnsel, en worden er door ingewijd in het bestaan van nooit-gedroomde wonderen en geheimen die ons -, misschien, - aan de overzijde een weinig méér nog zullen worden opgeklaard. - Laat ons onderzoeken in elk geval; en dan beoordeele ieder voor zichzelf in hoeverre het onderzoek vruchten afwierp, voor hem of haar al of niet de moeite van ze op te rapen waard. Er zijn er immers ook die wèl voor zichzelven troost, kracht, opbeuring, geloof, uit dit alles geput hebben. Laat mij ten slotte wat dit betreft de getuigenissen afschrijven waarmede E. d'Espérance haar Shadowland, en Florence Marryat haar There is no death besluit: ‘Nu heb ik dan eindelijk gevonden waarnaar ik al die lange jaren gezocht heb; jaren van moeitevollen arbeid, afgewisseld door storm en zonneschijn; nu kan ik het uitroepen tot allen die hooren willen: Ik heb de waarheid gevonden - en denzelfden grootschen prijs kunt ook gij behalen, zoo gij slechts vlijtig zoekt in diepen ernst en met groote nederigheid.’ (E. d'Espérance: Uit de Geestenwereld blz. 234.)

En Florence Marryat: ‘En ik mag met nadruk erop wijzen dat de grootste zegen van het spiritualisme is, dat de vrees voor onzen eigen dood er door wordt weggenomen; - - ik geloof dat ik mag verklaren, zooals de omstandigheden thans zijn, dat ik geen vrees voor den dood hoegenaamd ken, en de éénige smart die ik mij kan voorstellen bij mijn heengaan is die, dat ik getuige moet zijn van de smart mijner omgeving daarom. Maar wanneer ik denk aan die allen die verzameld zijn aan de overzijde, en van wie ik stellig geloof dat zij tegenwoordig zullen zijn om mijn overgang tot hen te vergemakkelijken, dan voel ik niets anders dan een groot verlangen om door te dringen in de geheimen die thans nog voor me omsluierd zijn, en een groot heimwee naar de toekomst waarin ik bij hen zal zijn die ik op aarde zoo liefhad. Dit is mijn geloof; dit is de zegen dien ik mocht ondervinden door de stellige wetenschap dat wij nooit kunnen sterven; en het beste wat ik iemand toewenschen kan, is dat hij dien zegen met mij moge deelen.’ (There es no death blz. 303 en 304.)

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.