De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

[p. 699]

20 April 1904.
17^de Jaargang.
N^o. 43.

Onze Meisjes Toen en Nu.
door Lily Watson.

Indien men eens iemand vroeg zoo, op slag, het groote verschil te noemen tusschen het tegenwoordige jonge meisje en haar zuster, vijftig jaar geleden, zou hij stellig het eerst denken aan haar hedendaagsche grootere individualiteit en onafhankelijkheid. Een halve eeuw geleden dacht een meisje niet zelfstandig over de questies die de maatschappij of zelfs haar eigen leventje raakten. Ze nam haar opinies kant en klaar over van haar ouders - ten minste dit werd ze geacht te doen - en leidde haar goed verzorgd en beschut bestaan onder het ouderlijk dak, tot ze dit voor het eigen huis verliet. Een verschijnsel als de vrouwelijke studente die er een huissleutel en gehuurde kamers op nahoudt was toen totaal onbekend; het meisje dat een beroep uitoefende een groote zeldzaamheid; de vrouw die zich op politiek terrein bewoog nergens te vinden. De weerspannige dochter behoorde tot de groote zeldzaamheden. Men zou zoo oppervlakkig zeggen dat de ouders in die dagen een bijzonder lichte taak moeten gehad hebben!

Het ‘beroepsmeisje’ als ik haar zoo eens noemen mag vertoonde zich hoofdzakelijk in de hoedanigheid van gouvernante, en de kolossale invloed die er uitging van Jane Eyre lag voor een groot deel daaraan dat de schrijfster ons aantoonde hoe een gouvernante wel degelijk een krachtige persoonlijkheid kon wezen waarmee haar geheele omgeving rekening had te houden. Zoo dankte ook Shirley Keeldar haar grooten opgang onder de meisjes van 1860 ongeveer, aan haar zin voor vrijheid, een nieuw element in een romanheldin. Toch buigt ze haar trotsch hoofdje soms voor mannelijk gezag. Als de oude, meesterachtige dominee de onafhankelijke erfgename voor 't eerst bezoekt, zegt hij op bevelenden toon: ‘Wat is uw geloof?’

[p. 700]

en we lezen met verbazing: ‘Ze zei als een kind haar geloofsbelijdenis op.’

Stel u voor dat een moderne, onafhankelijke jonge dame op een wenk van haar dominee, nog wel bij een morgenbezoek, onmiddellijk haar belijdenis aflegt! En toch was Shirley - die nooit haar bekoring geheel verliezen zal - juist om haar krachtige zelfstandigheid, een heel nieuw meisjestype voor de breede schare van Engelsche lezeressen.

Wanneer wij aan 't begin van de twintigste eeuw de hartstochtelijke pleidooien lezen die edele vrouwen veertig of vijftig jaar geleden schreven; pleidooien voor het recht hunner zusters op kennis, op ontwikkeling, op nuttig werk, dan zien wij pas duidelijk in, hoeveel gelukkiger wij er in die opzichten aan toe zijn!

Charlotte Bronté schrijft aan het slot van een der hoofdstukken van Shirley, waar ze het woord richt tot de vaders: ‘Gij zoudt wenschen trotsch te kunnen zijn op uw dochters, niet voor hen te blozen? - zoek dan bezigheid voor hen waarin ze belangstellen; een taak die hen zal verheffen boven de coquette, de intrigante, de kwaadsprekende babbelaarster. Knel den geest uwer meisjes in nauwe banden, ze zullen u tot last en zorg, soms tot schande zijn; ontwikkel hen, geef hen vrijheid en werk, dan zullen ze uw vroolijkste gezellinnen in voorspoed, uw teederste verzorgsters in ziekte, de meest betrouwbare steun op uw ouden dag worden.’

't Volgende uittreksel uit een opstel van een vrouw die jaren geleden over de opvoeding van meisjes schreef, kan nog tot illustratie dienen:

‘Wij bepleiten de vrouwenzaak. Wij wenschen dat de gaven Gods niet verspild zullen worden, dat de vrouw zelve niet beroofd moge worden van een der reinste levensvreugden: geestelijke inspanning, en dat men aan de maatschappij, die haar hulp zoo hoognoodig heeft, niet langer haar nuttige diensten zal onthouden. Geef ons kennis, macht en leven! We zullen de gave honderdvoudig vergelden. Maak uw zusters vrij die in de knellende banden van onwetendheid en dwaze vooroordeelen gevangen zitten. Die banden zijn wreed; vernietig ze! Help de vrouw om kennis te vergaren, opdat ze waar en rechtvaardig, verstandig en barmhartig moge zijn.’

Een ander schrijver klaagt in hetzelfde boek waaruit wij citeeren, over de nadeelige voorwaarden waaronder de vrouw werken moet. Als man schrijft bij kalmer, maar hij wijst er toch ook op dat de beschaafde vrouw in het eenige beroep 't welk voor haar openstaat, n.l. dat van onderwijzeres, vier moeilijkheden te overwinnen heeft; ze mist behoorlijke voorbereiding, waardeering voor haar werk, betaling van haar tijd en moeite en alles wat maar eenigszins naar methode in haar studie zweemt.

Tennyson's Princess die in 1847 verscheen, werd eens genoemd: ‘het bazuingeschal voor de hoogere ontwikkeling der vrouw.’ 't Was een dichterlijke poging om de ‘Vrouwenvraag’ die toen in de lucht zweefde te behandelen en bevat veel dat waar en schoon is.

In Elisabeth Browning's Aurora Leigh wordt de questie ook behandeld of liever de behoeften der vrouwen van het standpunt eener vrouw bezien. Maar het slot van beide gedichten is in hoofdzaak hetzelfde. Een gelukkig huwelijk is de eenige goede oplossing van het vrouwenleven.

Is dit waar, dan zou men het bestaan van een massa vrouwen als mislukt moeten beschouwen, want daar het aantal mannen verre in de minderheid is, kunnen velen al niet huwen. De opvatting dus: het leven van elke vrouw die niet tot een trouwdag komt, is een verloren leven, kan men, op zijn zachtst genomen, toch zeker ontmoedigend noemen.

Het groote verschil in de vooruitzichten van ‘de meisjes toen’ en ‘de meisjes nu’ ligt in het feit dat de publieke opinie de jonge vrouw van onzen tijd het recht toekent ook andere wegen dan de conventioneele in te slaan.

In 't midden der vorige eeuw duidde men de niet meer jonge, ongehuwde vrouw minachtend of spottend met den naam ‘oude vrijster’ aan. Zij was een van de geliefkoosde slachtoffers der caricatuurteekenaars - de magere, scherpe, ingebeelde vrouw die zich belachlijk jeugdig kleedde, die met haar jonge nichtjes jong wilde doen en nog attenties en hoffelijkheden eischte waarop haar uiterlijk schoon althans niet de minste aanspraak meer kon maken. Dikwijls was die bittere spot volkomen verdiend, maar we merken nu met blijdschap op dat dit vrouwentype hoe langer hoe minder in onze goede humoristische bladen voorkomt. 't Verdwijnt van het tooneel en wordt nog slechts geschetst als een overblijfsel uit vroeger dagen.

Ik haal het bovenstaande aan om mijne bewering te steunen dat ‘men’ eindelijk

[p. 701]

erkent dat de vrouw zich ook buiten het huwelijk nuttig kan maken en gelukkig voelen en ‘de oude vrijster’ niet onvermijdelijk een voorwerp van spot behoeft te zijn.

Hoeveel dankt de maatschappij niet aan de ongehuwde vrouw die ernstig een ideaal nastreeft en practisch tracht te verwezenlijken! Ook het leven der ongetrouwde kan, waardig opgevat, zoovelen tot zegen zijn.

't Ligt niet in mijn bedoeling om meisjes van het huwelijk afkeerig te maken of het lot der ongetrouwde vrouw boven dat der getrouwde te stellen, maar het is zoo bekrompen een verloving en een huwelijk als het eenige levensdoel der jonge vrouw te beschouwen.

In een der boeken van Anthony Trollope komt een pijnlijke en tragische episode voor, die ik sommigen meisjes dringend zou willen aanraden te lezen. Ik laat hier een passage uit het verhaal volgen, waarin Arabella French, een staaltje van het ouderwetsche vrouwentype, een tête-à-tête heeft met Gibson, den dominee die haar vroeger nog al attenties had bewezen.

‘Haar verwachtingen, eens hoog gespannen, waren langzamerhand vernietigd en ze had geleerd in den saaien, eentonigen tredmolen van haar dagelijksch leven, haar teleurstellingen te dragen zonder dat leed ook zeer scherp te voelen. Haar levenstaak was vreugdeloos geweest en het vurig gewenschte doel geraakte hoe langer hoe verder buiten haar bereik. 't Was heel natuurlijk dat hij haar niet begeerde. Ze wist niets; ze kon niets; ze bezat niets. Ze was ook niet boos op hem, dat hij haar nu zoo in 't oogvallend ontweek, maar ze dacht dat, als ze toch eens zoo gelukkig mocht zijn te trouwen, ze een goede, liefhebbende, gehoorzame vrouw zou wezen en dat ze toch in elk geval haar best er voor mocht doen.

Elk schepsel moet leven en zich voeden volgens de eigenschappen die God hem geschonken heeft. Wezens met een parasietenaard kunnen alleen bestaan door zich aan een krachtiger leven vast te klampen. Zoo zou voor Arabella's behoeften mijnheer Gibson krachtig genoeg geweest zijn en het kwam haar voor dat ze zich tevreden en gelukkig zou gevoeld hebben als ze zich slechts voorgoed aan hem had mogen vasthechten.’

Onder 's schrijvers bitteren spot is een tragedie verborgen. Vrouwen die dit lezen en erkennen dat er waarheid in de satire schuilt, zullen bij zichzelf zeggen: ‘'t Is beter ernstig werk, van welk soort dan ook, aan te pakken, dan te verdragen dat zooiets met recht van ons geschreven wordt.’

We verheugen ons in de vrije ontwikkeling van het individu. De wereld is vol menschen die hulp van allerlei aard noodig hebben. Zij die niet bestemd is vrouw en moeder te worden, kan zich toch op zulk een wijze nuttig maken dat haar natuur bevrediging vindt.

Met volle instemming herhaalden wij de noodkreten om ontwikkeling uit vroeger dagen. De vrouw heeft recht op kennis zoo goed als de man, maar laat ze in 't oog houden dat kennis niet alles is. Ze kan der vrouw de middelen aan de hand doen om zich een weg door het leven te banen, om werk te verrichten dat tot nu toe de man uitsluitend voor zich behield, maar ze kan haar niet den tact geven om de zaken op de juiste wijze aan te pakken; niet de gaven van hart en verbeelding verschaffen die over alle werk warmte en licht verspreiden; evenmin kan men de vrouw behoeden voor haar eigenaardige gebreken en overdrijvingen. Het meisje dat in de steeds toenemende vrijheid van opvattingen der twintigste eeuw opgroeit, dat haar neigingen mag volgen, een beroep uitoefenen, een kunst tot studie verkiezen - moet bedenken dat er gevaar schuilt in de bekoorlijke paden der vrijheid.

Door haar groot gevoel van onafhankelijkheid ziet ze de voornaamste deugd der vrouw: de echte vrouwelijkheid, dikwijls over 't hoofd; Goethe's:

‘Das Ewig-Weibliche
Zieht uns hinan.’

hoe ‘afgezaagd’ ook, zal nooit verouderen!

't Strekt u niet tot eer een man in gang, stem en manieren na te bootsen. Het onderscheid tusschen de geslachten is elementair en mag niet kunstmatig verminderd worden. ‘Il y a un sexe d'âmes comme il y a un sexe des corps,’ zooals Jean Izoulet het eigenaardig uitdrukt.

De vrouw moet aantrekkelijk zijn: heeft de natuur haar ongelukkig erg misdeeld, dan kan ze toch zooveel mogelijk de tekortkomingen in haar uiterlijk verbeteren. Maakt ze zich opzettelijk onbevallig en terugstootend dan begaat ze een ergerlijke fout!

Onafhankelijkheid mag niet tot ruwheid overslaan; het zich vrij maken van ouderwetsche belemmeringen niet ontaarden in zelfzucht en ongevoeligheid in den huiselijken kring; een kameraadschappelijke omgang

[p. 702]

met jongelui is niet hetzelfde als ongepaste familiariteit; geestelijke ontwikkeling sluit niet verwaandheid en een aanmatigend optreden in zich. Geen van deze uitwassen behoeven gelukkig het gevolg onzer moderne opvoeding te zijn, maar ze geeft er helaas toch licht aanleiding toe.

‘Bekrompenheid van inzichten, het opgaan in nietigheden, een onzelfstandig oordeel; de onmacht om ooit in eenig opzicht breed te denken of te handelen - dit zijn tekortkomingen die volgens Stuart Mill noodzakelijk met ‘The Subjection of Women’ samengaan. Gelukkig verdwijnen ze meer en meer. Maar er worden fouten in de andere richting bedreven, die even ernstig zijn. De echte vrouw is zij wier kennis haar nederig stemt, wier vrijheid haar edelmoedig maakt, wier breede ontwikkeling haar eerbied leert, wier helder begrip haar veel doet vergeven en liefhebben. Haar zin voor humor, een gave die men gelukkig meer dan vroeger onder vrouwen aantreft, mag haar nooit koud of cynisch maken.

Geen dichter heeft ooit de hoekige manvrouw bezongen, die zich brutaal een weg baant naar haar doel, met verwaande minachting voor al die zachte vriendelijkheden, die kleine beminnelijke trekjes die het leven veraangenamen, maar velen hebben steeds den lof verkondigd van haar ‘vrouwelijke’ zusters. En dit zal steeds zoo blijven!

(Naar het Engelsch.)

G.W.E.