De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

Correspondentie van de redactie met de abonnés

Jo van 't Woud en Jaap III hebben mij een zeer aardige Nieuwjaarskaart gezonden, die ik met veel dank, om de leuke toespelingen op het afgeloopen Lelie-jaar, in mijn kamer heb opgehangen. -

Lotos. Ik dank U zeer voor Uw verschillende brieven. Daar wij ondertusschen reeds particulier van gedachten wisselden, valt er niet véél te beantwoorden. Alleen wil ik U nog zeggen, dat zulke wezenlijk-vrome menschen, die in ziekte en tegenspoed kracht putten uit hun oprecht, reuzensterk geloof, mij óók, evenals aan U, bekend zijn. - En zulke menschen dwingen achting en sympathie af. Wat ik over het huwelijk schrijf, kunt U als getrouwdevrouw beter weten dan ik; ik gelóóf zeer zeker dat U gelijk hebt in uw opvatting dier dingen. - Het was heel vriendelijk van U uw Zondagen te offeren, om mij van Uw korten vrijen tijd een bezoek te brengen; en het spijt mij zeer U telkens gemist te hebben. Maar Zondag is bij ons een ongeschikte dag. Ik hoop op een anderen keer.

Théron. Ik wil gaarne eens uitvoerig van U vernemen hoe gij dáár verzeild zijt geraakt.? Gij zoudt immers naar L. zijn gegaan. Uw beschouwing over Uw handschrift deel ik. Ik geloof met U, dat gij die U niet-toegekende eigenschap wèl bezit. - Intusschen brief en briefkaart ontvangen. Veel dank. Wordt geplaatst.

Gé. Ik geloof dat het zeer gevaarlijk is zóóveel aan een handschrift-beoordeeling te hechten als gij doet; daar gij het karakter van iemand die U lief is op die wijze wilt leeren kennen. Ik zou nooit afgaan alléén op zulk een beoordeeling, en ik zou ook zeer zeker nooit het handschrift willen doorzenden van iemand die mij lief is. Onder geen omstandigheden, aan wien ook. Uw mededeeling dat dit ‘aardiger’ is dan zichzelf te zien beoordeeld, omdat ‘men zijn eigen karakter wel zelf kent’ komt mij zeer stoutgesproken voor! - Heel weinig menschen kennen hun eigen karakter. Maar, juist daarom, zullen zij ook wel niet gelooven dat wat hun niet bevalt in de beoordeeling van hun eigen handschrift. Hoe dit zij, ik vind dat gij er veel te onbepaald aan gelooft. - Het overige gedeelte van uw brief heb ik indertijd reeds particulier beantwoord. - Hoewel mijn antwoord door plaatsgebrek lang uitbleef, kan ik U de verzekering geven dat het mij heel aangenaam zal zijn, als ik U in die bewuste zaak kan raden of helpen. Vertel haar mij gerust. Het is mij niets te veel moeite.

Chrisje. Uw stukjes worden te zijner tijd geplaatst.

Celine. Ik wenschte, dat ik Uw misdadig zesjarig dochtertje eens te zien kon krijgen. Zij lijkt mij naar Uw beschrijving een dot, en haar schooljuffrouw een type voor Top Naeff (genre School-idyllen). Stel U voor dat men zegt van een zesjarig schepseltje, dat pas begint te leven, en geen andere zonden begaat dan de natuurlijke uitingen van levenslust: ‘Ze is te speelsch’. Moet het arme wurm misschien reeds doen aan Weltschmerz, en zich ‘levensmoede’ voelen? Wel, ik vind het een zegen, dat het kind zoo opgewekt en jolig en lustig is; en ik zou in Uw geval al mijn best doen om haar zoo lang mogelijk zoo gelukkig te laten blijven. Natuurlijk is het lastig als een kind zoo druk en woelig is in de klasse, maar ik geloof dat de droge, stijve, strenge manieren Uwer schooljuffrouw allesbehalve geschikt zullen zijn het te leiden in een andere richting. Men kan zoo iets toch met zulk een klein

[p. 697]

kind met zachtheid en liefde doen, en behoeft niet op te treden als gold het doodzonden. Neen, zeker zou ik in Uw geval het schepseltje niet thuis ‘straffen’. Als het leelijke gebreken had, van jokken, of andere kinderen plagen, of zoo iets, dan diende er met gestrengheid te worden opgetreden. Maar als haar eenige fout is te veel ‘speelschheid’, en wat gij mij daarvan nader vertelt, dan zou ik haar zeker niet thuis laten lijden voor die onschuldige vergrijpen. Ik zou - zooals U trouwens ook doet - haar met zachtheid aan het verstand trachten te brengen dat zij in de school stil moet zijn. En ik zou haar schooljuffrouw aan het verstand brengen, dat een kind van zes jaar heusch nog jong genoeg is om spelende te leeren, en meer nut heeft van een vroolijke en liefdevolle opvoedster, dan van eene die wijze lessen uitkraamt en altijddoor streng is. - En als dat niet helpt, dan geloof ik dat het ligt aan de juffrouw, en niet aan Uw kleine meisje, en dan deed ik haar, als ik U was, op een andere school. - Ik neem Uw eigen getuigenis omtrent Uw dochtertje letterlijk over: ‘Ze is vroolijk en druk en kent geen macht; ze is volstrekt niet brutaal, maar toch heeft ze geen angst voor de juffrouw; ze is zoo druk dat ze soms de heele klasse in de war schopt. Thuis is ze ook wel eens weerspannig, maar toch niet van dien aard om je te beklagen dat zij zoo “vreeselijk lastig” is. We redeneeren veel met haar, en dan zegt ze: Ik zal mijn best doen, en dan meent ze het ook, maar het volgende oogenblik is ze het weer vergeten.’ (Natuurlijk een kind van zes jaar.) (noot van mij.)

Ziet U eens lieve mevrouw, ik heb wel eens in de Lelie verteld, hoe ik in Schotland een jaar lang les gaf aan een meisjesschool, in Fransch en Duitsch. Die lessen gaf ik aan de oudere meisjes tusschen 14 en 16 jaar. Maar de overblijvende uren werden aangevuld met teekenlessen aan kleine dreumesen van 8 en 10 jaar. En ik kan U verzekeren, dat ik tegen die kleine dingen nooit streng kon optreden, en hun gebabbel en onschuldige ondeugendheden zooveel eenigszins mogelijk door de vingers zag. Als zoo'n gelukkig jong kindergezichtje zoo ineens betrok, en de waterlanders voor den dag kwamen om de bedreigde straf, trachtte ik altijd zoo toegevend mogelijk te zijn. Het is zoo jammer kinderleventjes zoo-vroeg-al te bederven met onnoodige gestrengheden. - Uw kleintje is blijkbaar zoo in-gelukkig, en gij lieve mevrouw zijt het óók, met al die op-haar-volgendebabies waarover gij zoo enthousiast schrijft; en dan wilt gij een schaduw werpen over dat zonnige thuis door ter wille der schooljuffrouw, de ‘speelschheid’ van Uw zesjarige óók nog na schooltijd te straffen! Doet U het toch niet. De ernst van het leven komt gauw genoeg, óók voor Uw kleine meid. Laat ze 't nu nog maar lastig maken, door te veel drukte in de klasse, aan haar schooljuffrouw. Als ze nooit erger kwaad begaat op school, dan te veel ‘speelschheid’ (op haar zesde jaar!), dan vind ik 't niet bedenkelijk.

Heel graag zou ik de opinie willen weten der onderwijzeressen-abonnées van de Lelie. Ik tel verscheidene onder mijn correspondenten, die ik uitnoodig haar meening mee te deelen.

- Ik dank U zeer voor Uw brief, lieve mevrouw, en verzoek U tevens Uw zuster van mij te willen groeten, en haar namens mij geluk te wenschen. Ja zeker, mijne correspondentie met haar herinner ik mij volkomen.

Anna. - Het door U aangeboden stuk wil ik heel graag plaatsen. Dergelijke actueele dingen vind ik zeer geschikt. - In een vroegere correspondentie vondt U reeds eenigszins mijn oordeel over ‘Het Verloren Tooverland’ van Blicher Clausen. Wat Inga Heine betreft, van diezelfde auteur, ik stel dat buitengewoon hoog. Ik heb mijn meening daarover indertijd in het Soer: Handelsblad uiteengezet, en geef die weldra eveneens in de Lelie, te meer omdat men mij zoo telkens vraagt naar mijn oordeel over deze twee boeken.

- Dat verhaal van het Haagsche pseudo-freuletje is geheel en al ‘zooals het hoort in onze kringen’ - om met het pseudo-freuletje-zelve te spreken! 't Was maar een heel gewoon ‘burgermeisje’ - schrijft U. Dat doet er niet toe, lieve mevrouw; als haar vader generaal is en de onuitsprekelijke eer geniet van als zoodanig geduld te worden ‘in onze kringen,’ dan zit er niets anders op dan zichzelf te beleedigen en belachelijk te maken, door zich te versieren (?) met een geleenden titel. Kan men zichzelf grooter bewijs uitreiken van echte burgerlijkheid, dan door zich op zoo'n innig-ploertige wijze (het woord is leelijk, maar ik weet geen beter) te schamen voor zijn eigen fatsoenlijken familie-naam? Ik voor mij weet wel, dat ik er voor bedanken zou, als ik bij toeval géén freule was geworden maar een juffrouw, mij te laten noemen met een titel dien ik niet had. Het zou mij in de ooren klinken alsof men beleefdelijk wilde uitdrukken: Je bent niet goed genoeg voor ons gezelschap; daarom sieren wij je maar op met iets dat je niet toekomt, dan lijkt het ten minste alsof je tot ‘onze kringen’ behoort. En voor een dergelijke beleediging van mij zelve zou ik mij, hoe ik ook heette, en wie ik ook ware, altijd en in ieder geval te hoog houden! Haagsche juffers echter zijn niet meer in staat op dit punt zuiver te voelen. De bedwelming die uitgaat van de nabijheid van een Paleis, en van het dagelijks zien van Koninginnen en van Hare getitelde omgeving, is te groot dan dat de hersenen onzer Haagsche juffer-schap onbeneveld zouden blijven. Zóó groot is hare hooggeroemde moderne ‘ontwikkeling’ nog geenszins, dat zij koel blijft bij 't aanschouwen van een heuschen baron of graaf (al is hij nog zoo verloopen), of inziet hoe hij haar eigenlijk beleedigt als hij haar de eer (?) aandoet freule te zeggen, inplaats van juffrouw. -

Ik zou U op dat punt vermakelijke staaltjes in overvloed kunnen vertellen. Een Rotterdamsche bekende van mij, die sinds jaren hier woont, en minder reden heeft zich te schamen voor haar deftigen Rotterdamschen burgerafkomst, dan voor haar geleende Haagsche-freule-veeren, zat onlangs met groote naïveteit te vertellen, dat zij 't zoo ‘burgerlijk’ vond in Rotterdam te moeten logeeren bij haar eigen familie, want daar zei iedereen: ‘Juffrouw’ tegen haar! - En het schepseltje begreep niet hoe gek zij zich aanstelde met haar klacht! -

Tot zelfs onder de Haagsche dienstboden is deze hoogmoed doorgedrongen. Ik heb een meid gekend, die mij met groote teleurstelling kwam meedeelen, dat zij zich ‘vergist’ had in haar nieuwen dienst.

Ik vroeg: Wáárom ‘vergist’?

‘Ja ziet U, ik weet zeker dat ik U weleens heb hooren spreken van “freule” van de dochter; en daarom wou ik daar wonen. En zij is geen freule. Zij zei tegen mij dat ik haar “juffrouw” moest noemen.’

Het geval helderde zich op. - Zij had mij hooren spreken van een andere familie maar van denzelfden naam, en trouwens ook behoorende tot hetzelfde geslacht. - Zij was door het denkbeeld bij ‘freules’ te zullen dienen zóó verlokt geworden, dat zij zonder nader onderzoek zich verhuurde. En toen ik haar 't geval uitlei, kon ze, hoe goed de nieuwe dienst haar ook beviel, zich maar heel noode in haar teleurstelling schikken. Als tegenhanger hiervan kan ik U vertellen, dat onze Marie, die geen Haagsche is maar een Amsterdamsche, ‘haar mond niet kon zetten om freule te zeggen,’ om haar eigen uitdrukking te gebruiken. - Ik heb haar door mijn huisgenoote leeren kennen; en ik was in den eersten tijd zeer verbaasd dat zelfs mijn vriendelijkste wijze van haar goeden-morgen-zeggen niet anders vermocht uit te lokken, dan een onverstaanbaar gebrom... Van lieverlede scheen zij een eenigszins beter oog op een ‘freule’ te krijgen, en vertrouwde toen aan mijn huisgenoote toe de reden van haar onvriendelijkheid: ‘Zij kon haar mond niet naar dat woord “freule” zetten’ - Ik was werkelijk blij dat ik de ware reden wist, want ik begreep niet wat ik haar toch misdaan had, en schreef haar onvriendelijkheid toe aan een hardnekkigen afkeer van mij! - Zoo ziet gij, dat men ook nog verdriet kan hebben van het ‘freule’-woordje! Uw ‘generaals’-dochter zal zich dat echter wel niet kunnen voorstellen. Misschien echter kan die 't zich evenmin voorstellen, dat ik mij de onvriendelijkheid van een dienstbode evenveel aantrek, als die van iemand ‘uit onze kringen’. Menschen van dergelijk slag en dergelijke ‘voornaamheid’ als Uw pseudo-freuletje, zien gewoonlijk verachtelijk neer op zoo iets als een dienstbode. Dat behóórt bij hun ‘voornaamheid’ -

[p. 698]

Nannie van Wehl. - Uw voorlaatsten wanhopigen brief behoef ik eigenlijk niet meer te beantwoorden, aangezien het licht na dien tijd voor U schijnt te zijn gedaagd; blijkens Uw briefje bij het opstel. - Van harte gefeliciteerd. - Ik hoop nu maar, dat die nieuwe bron, die zich ineens voor U heeft geopend, blijft ‘rendeeren’. - Als ik U was, en op Uw leeftijd, zou ik liever flink in één richting voortstudeeren in mijn eigen vak, inplaats van al te veel tijd te verknoeien aan het ‘worstelen in Uw letterkundig moeras’. Beter nommer één in Uw vak-alléén, dan brekebeen-blijven in twee dingen tegelijk. - Enfin, dat moet gijzelf weten. Niet-bekroonde wedstrijd-opstellen worden op aanvrage en tegen post-vergoeding teruggezonden binnen 10 dagen na den uitslag. Zij zijn dan weer geheel en al het eigendom der inzenders.

H.K. te S. - Neen, men behoeft zeer zeker niet alle wedstrijden te beantwoorden. Men kan uit de opgegeven onderwerpen een keuze doen. - Uw opstel: Hoe kan een finantieel-onafhankelijk meisje zich het best wezenlijk-nuttig maken bevat véél goeds. Vooral het gedeelte over de nadeelen van naai-clubjes. Maar het slot week te véél af van het aangegeven onderwerp. Het stichten van zulke ‘Huizen’ gaat buiten de macht en de kracht van jonge-meisjes. -

Sirroga. Als de Holl: Lelie bij U een ‘bekeering’ bewerkte, zoodat gij mij schrijft hoe U ‘de oogen zijn opengegaan voor de moderne vrouw’, dan kunt gij toch wel begrijpen, dat juist zulk een brief als de Uwe mij eerder méér dan minder ‘interesseert’ dan andere brieven. - Ik ben er zoo innig-dankbaar voor als ik de goede uitwerking van een waarschuwing-intijds op die wijze mag constateeren. - 't Zijn juist zulke jonge-vrouwen als gij, die te goeder trouw en eerlijk zich laten meesleepen door den tijdgeest, en die slechts noodig hebben een éérlijk-de-waarheid-zeggen, om te worden teruggehouden van méédoen. - Werkende, haar-eigen-brood-verdienende vrouwen behoeven geenszins ‘moderne-vrouwen’ te zijn. Integendeel. Dit soort wast véél weliger op onder de rijkegehuwden, de ledigloopsters, en de gedésillusionneerden, dan onder de onbemiddelde dagelijksch-brood-werksters. Juist onder hen telt de Lelie zeer vele abonnées en lezeressen, die een even grooten afkeer hebben als ik van moderne-vrouwen-gedoe en ‘nuttigheids’-Spielerei. - Het interesseert mij niet ‘misschien’ om iets meer te weten van U, maar het interesseert mij werkelijk; schrijf dus gerust.

Phie. Of Uw handschrift al is beoordeeld, weet ik niet. Ik vond het niets ‘brutaal’ mij een enveloppe ter leen te vragen. - Op Uw kaart vind ik aangekondigd: een brief die volgt. Maar ik kreeg géén brief. Zou die zijn zoek geraakt?

T.L. - Ik heb het door U bedoelde tijdschrift reeds twéémaal besproken. Gij schijnt slechts van de twééde maal af te weten. Het is door plaatsgebrek bijna onmogelijk nog meer ruimte aan één blad af te staan. Er liggen bij mij nog zoovele boeken en bladen ter bespreking, die reeds lang wachten op plaatsruimte Wat de bijlage voor de Jeugd betreft, die vind ik aardig. Maar ik vind ‘Jeugd’ van mej: Pijnappel, en Onze Meisjeswereld van Thérèse Hoven óók zeer geschikte kinderlectuur. En nu vind ik het wel wat hard voor de een, dat de ander hem steeds komt verdringen. Alles tegelijk kan niet bestaan. ‘Jeugd’ trekt mij voor jongere kinderen zéér aan. Toen kwam Onze Meisjeswereld alweer als mededingster daarvan. Maar dat schijnt in elk geval bepááld voor Meisjes-alléén, terwijl Jeugd voor jongens en meisjes is. Nu nog een derde concurrent; zoo boort de een den ander in den grond. Op zichzelf-beschouwd heb ik niets tegen tijdschrift, noch bijlage. Ik vind er heel veel goeds in. Ik ontving zoo even uw geschenk. Hartelijk dank.

Nagekomen Correspondentie.

Gé. - Bovenstaande corr: aan U was afgedrukt, toen ik Uw smeekbriefje ontving. Ik voldoe aan Uw verzoek en deel U omgaand mijn oordeel mede. Dit luidt, dat Uw versjes nog te onvolkomen zijn om ze te drukken. Ik kan niet beoordeelen of er wat in zit dat belóóft voor later; want de inhoud is vaag en bevat geen bijzondere of treffende gedachten, waardoor de onvolkomen vorm vergoed wordt. ‘Pedant’ vind ik Uw schrijven en vraag geenszins. Ééns moet men beginnen nietwaar? Waarom zoudt gij niet evengoed beginnen als elk ander mensch? - Ik wil U dan ook steeds met het meeste genoegen helpen. Gelijk gij ook reeds ziet uit mijn omgaand aan Uw wensch voldoen.

Homo Sum. Te laat voor dit nommer; komt de volgende week.

Mevr: L.H. - Ik dank Uw hartelijk voor Uw brief. Om Uw mededeeling, over die op het Congres-voor-Kinderbescherming speechende dame, die haar eigen gezin zoo allerhartelijkst ‘beschermt’ ondertusschen, moest ik lachen. Ja, dat soort ‘moeders’ kennen we. ‘De Echo’ betreurt het dat ik er niet bij was, om ook eens op een andere zijde 't licht te laten vallen. Dit Blad schrijft:

‘Alleen naar één speciale categorie van kinderen zal tevergeefs op het Congres-agendum worden gezocht door degenen, die, naar het voorbeeld van de militante redactrice van De Hollandsche Lelie, freule Anna de Savornin Lohman, begaan zijn met het deerniswaardig lot van de kindertjes der moderne vrouw, of liever van de moderne dames, die zóoveel aan het hoofd hebben wat buiten haar eigen huishouden valt, die zooveel tijd moeten spandeeren aan andermans belangen en aan het welzijn van andermans kindertjes, dat zij haar eigen spruiten aan de zorg van dienstpersoneel moeten overlaten, en daardoor wie weet met wat een verdrietelijkheidjes de zieltjes vullen van haar eigen kinderen, die zich verlaten gevoelen bij het voortdurende gemis der moeder.

Het is wel jammer, dat freule Lohman niet is uitgenoodigd geworden om het kinderleven ook eens van dien kant op het Congres te bekijken. Zij zou dan meteen gelegenheid gehad hebben om te opponeeren tegen deze woorden uit de openingsrede van mevrouw Gerritsen-Jacobs:

“Men heeft wel eens gemeend, dat de wouw, die zich aan maatschappelijk werk wijdt, een minder goede wouw en minder goede moeder zou zijn. Ten zeerste kwam spreekster tegen die meening op, erop wijzende, dat het optreden van verschillende vrouwen, als Josephine Buttler, Bertha v. Suttner en zoovele anderen, uit niets anders voortsproot dan uit moederliefde of wil men: moederlijke liefde.”

Haar verzet tegen deze woorden zou zij hebben kunnen steunen door de voorlezing van haar uitnemend artikel over deze aangelegenheid in het laatste December-nummer van De Hollandsche Lelie, waarin door haar duidelijk werd uiteengezet, hoe volstrekt niet alle deelneming van de vrouw aan het maatschappelijk werk door haar wordt afgekeurd, maar hoe wel dient onderscheid te worden gemaakt tusschen de vrouw, die door de deelneming aan dit werk geen hoogere plichten, die van moeder en van vrouw, behoeft te verzaken, èn tusschen de vrouw, die daarvoor wèl andere offers moet brengen, waaronder dan in de eerste plaats in meerdere of mindere mate het geluk van haar kinderen.

Het Congres voor kinderbescherming zou voor een debat daarover de aangewezen plaats zijn geweest. Het had héél interessant kunnen zijn. En het is jammer, dat men de veelzijdigheid niet zoo ver heeft doorgetrokken.’ -

Daar ik niet behoor tot de speechende dames zal de Echo mij echter steeds vergeefs zoeken bij zulke gelegenheden.

Vriendelijk dank voor Uw brief.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Sluiting red: ged: