De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

Ingezonden stukken.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

I. Davos.^§)

Veel gehoord en gelezen had ik van een Davos, laatste verblijf van hen, die wisten heen te gaan, waar woestheid was en luchtheid en vergetelheid te vinden; waar jonge menschen leefden in een roes, een warreling van schijngenot hun laatste dagen, waar ze dansten hun laatste uren, in warmte en licht, totdat de nacht, de akelige stil-kille, hen de doodsrust gaf....^*)

O Davos! hoezeer wijkt ge in werkelijkheid af van het beeld, dat mejuffrouw Oudshoorn, en met haar waarschijnlijk vele anderen, zich van u vormde uit hetgeen zij gehoord en gelezen had. Ja een plaats van lijden, van groote smart zijt ge. En toch, ik heb u lief gekregen gij dorp-stedeke in dien uithoek van Zwitserland; hoe vredig ligt ge daar tusschen uwe hemelhooge Alpen, die als 't ware van beide zijden willen naderen, u dooddrukkende en uw nietig bestaan van deze planeet trachtende weg te vagen.

Hoe haastig stroomt het Landwasser, dat kleine smalle beekje, gevoed door talrijke wild bruisende, over watervallen huppelende stroompjes, door het enge dal, alsof het zich haasten wilde uit dat lijdensoord weg te komen. Of als in den winter de watervallen bevroren zijn en als ijsaltaren schitteren en flonkeren in het zonlicht en het dus geen levenskracht genoeg ontvangt om zoo snel weg te dartelen, hoe hult het zich dan in een wit sneeuwkleed, bedekt met milliarden juweelen, waar het zachtkens onder door glijdt en weer ziet het niet de smarten, het lijden en de ellende, die in zijne schoone, onbeschrijfelijk schoone omgeving gedragen worden.

Met duizenden^†) komen de arme pelgrims jaarlijks, uit alle streken der aarde, naar dit oord, met de hoop, kan het nog zijn, genezing te vinden of anders de sluipende, langzaam voortterende ziekte in haren snellen voortgang te stuiten, tot staan te brengen en alzoo hun kwijnend bestaan nog geruimen tijd te verlengen.

Die ziekte, die gij, mejuffrouw Oudshoorn, de meest geneeslijke noemt, die ik echter zou willen betitelen, als in den aanvang, met stalen wilskracht, onuitputtelijk geduld en groote opoffering, vooral van tijd, nog te overmeesteren.

En, o wonder, vaak ziet men resultaten, die men nimmer had kunnen verwachten, had durven hopen. Ja ook menigeen helpt een verblijf in die hooge, droge, versterkende en bederfwerende berglucht niet en hij snelt daar, al is 't misschien niet zoo vlug als hier, evengoed ten grave, maar dan heeft men meestal reeds te lang gewacht en is de zoozeer gevreesde ziekte, het monster dezer eeuw, al zoover voortgeslopen, dat zijn loop niet meer te stuiten is.

Nog àl te vaak is dit het geval.

Ga met mij den eersten den besten winkel in, waarop in minstens vijf talen te lezen staat, dat lieden dier nationaliteiten, daar in hunne eigen spraak terecht kunnen. Wij knoopen een praatje aan met een der bedienden en hooren immer dezelfde geschiedenis; treurig en toch blijde.

‘Eene bloeding was de eerste rechtstreeksche vermaning, dat ook ik een slachtoffer van de ziekte was. Ik werd tehuis verpleegd, behandeld door een goed arts, slikte creosoot, ychtiol en bij hoesten codëine, later morphine, het bleef open afgaande, doch langzaam terug.

Eerst als zich - soms na jaren - een of meer vrij groote cavernes gevormd hadden, sprak de dokter, na herhaald aandringen van den patiënt, over het gaan naar Davos. Ik kwam hier, doodelijk ziek, met hooge koorts. Na eenigen tijd voelde ik me reeds eenigszins beter, het was of zich nieuwe levenskracht openbaarde, doch langzamerhand raakte mijn geld op. Mijn gezondheid, die zich begon te herstellen, weer in de waagschaal stellen in 't laagland, wilde en durfde ik niet, te meer wijl de dokter immer aandrong op blijven en ik te dien opzichte niet de prettigste ervaring had. Ik zocht dus werk en vond het al was 't dan ook met moeite. In 't begin viel 't me vrij zwaar, doch ik gewende er langzamerhand aan en zoo ziet u me hier als bediende in dezen winkel. Beweren dat ik hersteld en gezond ben, zou ik niet graag doen, doch ik heb hier een werkkringetje en kan leven, wat naar alle waarschijnlijkheid in 't laagland niet het geval zou zijn.’

Ziedaar de geschiedenis van één, maar ook van 90% der bedienden, winkeliers, pensionhouders, etc. in Davos. Verscheidenen hebben 't eerst nog in een laagland-sanatorium geprobeerd, doch slaagden ook daar niet hun gezondheid weer te krijgen, waarschijnlijk wijl zij reeds te lang gewacht hadden, en kwamen even zoo vleugellam hier.

Ja, ik herhaal nog eens, treurig en toch blijde is zoo'n geschiedenis. Treurig als men alles op moet geven en verlaten, betrekking, en werkkring, en familie, en vrienden, en vaderland; en daar in den vreemde, in een geheel andere omgeving, in ander, vaak ned'riger ambt of bedrijf, met een halve gezondheid, zijn dagelijksch brood moet verdienen. En blijde toch ook weer waar reeds alles opgegeven was en de dood een uitkomst zou geweest zijn, dat men dat nog kon bereiken. Ik toch, vind het leven van hen, die daar geheel als patiënt leven, al zijn zij dan rijker en al kunnen zij zich dus meer weelde

§) Noot red:
Ik vestig er de aandacht op dat ik-zelve, in een noot onderaan het gewraakte hoofdartikel, eveneens Davos in bescherming nam.

*) Hoofdartikel der Hollandsche Lelie d.d. 25 Nov. j.l. No. 22, door Chr: van Oudshoorn.

†) De vreemdelingenstatistiek over 1901 wees een cijfer boven 17,000 aan, waarvan toch minstens een derde deel patiënten zijn.

[p. 595]

verschaffen, dan de hierboven geschetste klasse, véél, enorm veel treuriger, dan dat dergenen, die zich daar een werkkring veroverden.

Ja Davos, gij vroeger, voor weinige tientallen van jaren, nog onbekend plaatsje, wiens versterkende, gezondheidbrengende, hooge-alpenlucht, u deed worden tot een oord, dat genoemd wordt in de uithoeken der aarde, thans een waar Babylon; gij Davos, plaats van lijden, voor menigeen een Golgotha, gij kunt ook vaak, ja zeer vaak een plaats van vredige, stille voldoening zijn.

Als men na eenigen tijd ‘kur maken’ zooals men dat daar noemt, juist zooals mejuffrouw Oudshoorn dat beschrijft, misschien nog een beetje strenger, (picnics mogen nooit gemaakt worden zonder verlof van den arts en deze staat dit nooit toe, of men moet reeds zoo goed als genezen zijn, terwijl men ook 's avonds tot half tien buiten op het terras, in het kurjargon ‘stal’ genoemd, moet toeven) zich reeds wat beter gaat gevoelen, de koude, zuivere lucht een blosje op de ingevallen wangen schept, zie dan komt er een vredige rust en kalmte, zelfs over den meest hopeloozen lijder en de wil om te genezen openbaart zich vanzelf in de borst van den zieke.

Dezen zullen zich dus niet werpen in een roes, een warreling van schijngenot, zooals mejuffrouw Oudshoorn veronderstelde, en alzoo de aangevangen genezing voorgoed verstoren.

Dan de zwaar zieken, de hopeloozen?

Maar zij hebben er immers de kracht niet toe. Wanneer zij 't zoover brengen, dat zij van hun bed, buiten op 't terras, in de vrije lucht komen, is 't hun reeds een vreugde en tot meer zijn zij niet sterk genoeg.

Toch is er nog een pretmakende bevolking in Davos. Dat zijn de sportvrienden uit alle landen, doch vooral Engelschen, die in dat sprookjesland van sneeuw en ijs, met zijn heerlijk, zonnig klimaat aan hun sport komen offeren. Heeren in korte pantalon, sneeuwschoenen en witte, wollen trui, dames in kort kostuum, ook met trui en wollen muts gekleed, bestijgen in kleine troepjes de berghellingen, met hunne toboggans of ski's en vliegen in dolle vaart den weg af, onder het aanhoudend geroep ‘Achtung’, vreemd klinkend uit een Engelschen mond.

Een vereeniging zorgt voor een mooie ijsbaan, waar jaarlijks de beste rijders van Europa elkaar bekampen, terwijl zoolang er nog geen sneeuw ligt, de mooist denkbare gelegenheid voor schaatsenrijden zich aanbiedt, op het meer van Davos, kort bij de plaats, omgeven door hemelhooge bergen, die zich onmetelijk diep in de kristallen vlakte spiegelen.

Dit zijn echter geen vermaken voor de patiënten. Slechts het gezicht er van wordt hun niet ontzegd. Een genot, voor allen, uitgezonderd de bedlegerigen, gelijk, is de muziek. Een meer dan middelmatige en vrij talrijke kurkapel, speelt ied'ren dag een keurig programma, zoo mogelijk in den tuin van het Kurhaus, zoodat allen die daar in de nabijheid wonen, zelfs tehuis, er van profiteeren.

Dit zijn de genoegens van Davos, ten minste wat men gewoonlijk genoegens noemt.

Zij, die oogen hebben voor de natuur, vinden in het aanschouwen dier grootsche streek, met hare hemelklievende bergtoppen, met hare uitgestrekte glinsterende sneeuwvelden, wier helle schittering de oogen verblindt, met hare met rijp beladen dennen, met hare liefelijke alpenflora, een genot zoo overweldigend, dat mijne pen zich niet daaraan zal wagen, het te beschrijven.

Ik heb nu in eenige grove trekken de plaats gemaald, wier naam den meesten menschen reeds een huivering door de leden jaagt. O mocht men zich na lezing een juister denkbeeld vormen!

Het is geen oord der verschrikking, waar woestheid is, en waar men door het leven in een roes, een warreling van schijngenot, het visioen van den naderenden dood tracht te vergeten.

Neen, een plaats, waar met wilskracht en energie, aan de hand van een bijzonder gunstig klimaat, gestreefd wordt om een bijna hopeloos verloren gezondheid terug te winnen.

En! dat iémand, die ernstig tuberculeus is, of liever nog vroeger, zich opmake naar die hooggelegene vallei in Graubünden en er genezing zoeke en vinde!

Zie, als dat zoo ware, waren deze regelen niet voor niets geschreven.

R., 12 - XII - 1903.

H.v.d. KOLK.

II.

Geachte Redactrice.

Wilt u mij nog een enkelen regel, gunnen om mijne instemming te betuigen met de stukken die er in de laatste Lelie's verschenen van den heer Kappard.

De meeste oude en jonge menschen zullen wel te wijs zijn om zich door zooiets van hun ouden sleur te laten afbrengen, en zullen wel voortgaan met hun poëtisch, onschuldig geflirt en gescharrel, om er te laat het prozaïsche en schuldige van te gaan inzien. Er zullen nog vele ‘uren van wanhoop’ doorworsteld moeten worden, die er de gevolgen van zijn. Maar 't is toch heerlijk dat zulke ware dingen gezegd worden.

Met dank voor de plaatsruimte, hoogachtend

Uw abonné

P.P. LEENDERTZ.