De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

[p. 551]

17 Februari 1904.
17^de Jaargang.
N^o. 34.

Bericht.

De beroemde en beminde dichteres-Koningin: Carmen-Sylva heeft onlangs haar zestigsten verjaardag gevierd. Naar aanleiding daarvan geef ik het hierondervolgende hoofdartikel van haar hand; waarin zoo heel veel mooie en ècht-vrouwlijke denkbeelden voorkomen. - Een beschrijving van haar eigen hand, van de wijze waarop zij haar zestigsten verjaardag vierde, en een portret van haar, zijn mede opgenomen in dit nommer.

Redactrice.

De roeping der vrouw.
door Koningin Elisabeth van Rumenië (Carmen Sylva.)

Waarom, o God, hebt Gij uwe menschen zoo dwaas geschapen of zoo dwaas laten worden?

Dat blijft een der vele raadselen voor onze veel vragende hersenen. Thans, na de vervolgingsoorlogen, na inquisitie en geeseling, nu komen de automobielen, die sneller moeten rijden dan de spoortreinen, en wanneer de gansche aarde niets zal zijn dan een renbaan, zullen de vliegmachines komen, om wanneer men lang genoeg om de aarde gevlogen heeft, geen rust te hebben voor men aan Mars en Venus een bezoek heeft gebracht.

En dat alles moeten wij, arme vrouwen, ook maar mede door maken! Ik geloof, dat ik de arme verbrande heksen nog veel belangrijker vind, dan de vrouwelijke chauffeurs.

De heksen zochten ten minste iets uit te vorschen en de groote geheimen der natuur te ontraadselen, terwijl men nu slechts rusteloos op den grooten mierenhoop, dien wij aarde noemen, op en neer rent en slechts éen doel najaagt: om nog vlugger voorwaarts te komen. Wat is dat toch voor een merkwaardige rusteloosheid, die iedereen, ook de vrouwen, als het ware aangrijpt?

Wij waren toch eertijds zoo tevreden met ons handwerk en onze stille gedachten. Wij gingen door de bosschen en zongen en gevoelden ons zoo vrij als de vogels en hadden geen fiets en geen automobiel. Maar toch kan ik u verzekeren, dat wij zoo vergenoegd waren en minstens zoo hartelijk gelachen hebben als gij; wij waren even vlug en konden ook in de boomen klauteren en kersen eten.

Ik wil wel graag bekennen, dat ik U, jongeren, dikwijls met afgunst nastaar, wanneer gij op uw wiel daarheen vliegt en dat, wanneer mijne gezondheid het mij vroeger had veroorloofd, ik ook het wielrijden wel

[p. 552]

zou hebben geleerd en er van zou hebben genoten. Maar niet dàt en anders niets, dat is het wat ik bedoel.

Er blijft maar al te weinig tijd over voor andere mooie dingen, voor handwerken, boeken, teekenen, voor schilderen en muziek. Want de handen, die altoos de fiets besturen en lawntennis spelen, worden stijf en onbuigzaam, zooals vroeger de mannenhand, die het zwaard voerde, daardoor tot schrijven onbekwaam was, zoodat men schrijvers noodig had, omdat men uit hoofde van hooge geboorte, de kunst van schrijven niet meester was.

Door het beoefenen van sport, wordt de hand tot het maken van fraaie handwerken ongeschikt. Ik heb veel en graag met de volant gespeeld, maar moest spoedig ondervinden, dat de hand dan niet meer rustig genoeg was tot het schilderen van miniaturen, En wat is het raketspel een licht en sierlijk spel in vergelijking met tennis! Ik houd het meest van die spelen, waarvan men iets overhoudt, bijvoorbeeld schrijfspelen, die men bewaren kan en herlezen na lange jaren, om zich er dan nog over te kunnen verblijden, dat men zoo geestig en ‘ad rem’ geweest is.

De vrouwen meenden, dat zij zich te veel opofferden en te veel thuis bleven, terwijl de mannen het volle leven konden ingaan en daarbuiten hunne krachten konden oefenen, en nu begeeren zij dat ook voor zich. Maar daarbij gaat zoo verbazend veel tijd verloren. Niet alsof men ook niet graag fraaie dingen maakte, want tot mijne vreugde zie ik, dat ook anderen beginnen bloemen te stileeren en kerkboeken te schrijven en te teekenen. Voor ongeveer 30 jaren heb ik dat bedacht en begonnen. Talloos vele bloemen heb ik gestileerd en eindeloos vele boeken in fractuur (bepaalde Duitsche drukletter) geschreven en met randteekeningen versierd. Ik was toen geheel zonder onderricht, zonder raad, maar de groote natuur was mijne leermeesteres. Bij het wielrijden zou ik zeker niet zoovele schoone ornamenten hebben gezien uit mos en klaproos, linde- en plataan-bloesem, uit alpenroos, vergeetmijniet, duizendschoon en pirola, uit goudlak en aardbezie, als ik nu bij het wandelen zag. Daar was geen blad of bloempje zoo klein en bescheiden, dat mij niet sierlijke ornamenten ingaf en nu liggen de banden in menigte bijeen, op perkament en ivoor, honderden en honderden bladzijden.

Had ik steeds gefietst en tennis gespeeld, dan zou er nu niet zooveel arbeid bijeen zijn en de oogen zouden spoediger moe worden, omdat zij ongeoefend waren. Geoefende oogen blijven langer goed, dan eene goed geschoolde stem.

Ik kan nog met mijne zestig jaren het fijnste handwerk maken, alsof ik slechts twintig jaar oud was, zelfs beter, want toen was er een tijd, dat de oogen door het vele schreien verzwakt waren en geen fijn handwerk meer konden zien.

Nu worden zij dagelijks sterker en zien zoo goed van dichtbij, als slechts bijziende oogen dat kunnen.

Ja, ja, de eeuwige groote vraag ‘Vrouwenroeping’, dat blijft nog altijd een moeilijk punt.

Mij werd eens door eene ongehuwde dame gevraagd, waarom in de kerk toch altijd voor weduwen en weezen gebeden werd, maar niet voor de ongehuwde vrouwen! Ik had grooten lust haar te antwoorden: ‘omdat van alle vrouwen, de ongehuwden het ontegenzeggelijk het best hebben.’

Hare gezondheid is niet aan dezelfde gevaren blootgesteld, hare zorgen zijn veel geringer, want slechts de moeder kent de zorgen in hun vollen om vang. Zij zijn zelfstandiger, zij hebben geen beminnelijken tiran, die haar het leven dikwijls zoo moeilijk maakt, door zijne liefde, zijne jaloezie, of wel zijne liefdeloosheid en veeleischendheid.

Wanneer men het in de wereld wat gemakkelijk wil hebben, moet men stellig niet trouwen. Want zelfs, wanneer eene ongehuwde vrouw zich nog zooveel opoffert en wanneer zij nog zooveel zorg voor anderen heeft, zij is en blijft toch eene vrije vrouw, zij kan doen en laten, wat zij wil; zij kan haar brood zoeken te verdienen op de wijze, die haar het best dunkt en van werkkring veranderen, wanneer zij wil, zonder dat meerdere aan hare zorg toevertrouwde wezens honger lijden.

De maagdelijkheid is een kracht, en gelukkig degenen die haar weten te gebruiken tot welzijn der menschheid. In alle tijden hebben de menschen eene vereering gehad voor den maagdelijken staat en vonden daarin het ideaal der hoogste reinheid.

In Rumenië worden de oude vrouwen, wier eigenlijk vrouwleven afgedaan achter hen licht, voor reiner aangezien, zoodat ook slechts aan hen is toegestaan het gewijde brood te bakken, dat voor kerkelijke doel-

[p. 553]

einden wordt gebruikt. Ook mogen zij, evengoed als de mannen, het allerheiligste betreden, wat aan eene vrouw tusschen de tien en zestig jaren niet geoorloofd is.

Toch heeft men mij toegelaten, toen ik het evangelieboek, waaraan ik zes jaren had gearbeid, op het altaar mocht nederleggen. Dat was een eer, die buiten mij geene vrouw ten deel viel.

‘God heeft haar vergeven!’ zeggen de Rumenen van de matrone.

Onze eigenlijke werkelijke roeping blijft ontegenzeggelijk het moederschap en wij hebben slechts dan onze aardsche taak volbracht, wanneer wij die roeping op de eene of andere wijze vervulden, daar het ons niet allen gegeven kan zijn, eigene kinderen te bezitten.

Mij, de kinderlooze, de van haar kind beroofde, schijnt natuurlijk niets heerlijker dan eene groote kinderschare. Ik vind vijftien kinderen nauwelijks genoeg, twaalf bijna te weinig. Van mijn achtste jaar af aan, had ik voor mij zelve twaalf kinderen gewenscht en als ik had kunnen denken, dat ik geene kinderen om mij heen zoude hebben, zou ik zeker niet gehuwd zijn.

Dadelijk na het eerste, wachtte ik reeds met ongeduld op het tweede en ik heb nu dertig jaar gewacht.

Mij voldoet al het schilderen en schrijven niet, want liever had ik twaalf kinderen. Daarnaar heeft de goede God echter niet gevraagd, toen Hij mij mijn eenig kind ontnam. Ik moest voor alle kinderen eene moeder zijn, daarom moest ik kinderloos blijven.

Maar zwaar, heel zwaar is mij dat gevallen. Het heeft mij bijna het leven gekost. Doch nu wordt het dagelijks lichter, wanneer ik er aan denk, dat elke dag mij nader brengt aan het einddoel.

Dat vreeselijke ronddolen op aarde, komt mij steeds voor, alsof men den weg wilde zoeken, die van haar vandaan leidt. Die weg is echter zoo geheel zeker; met wat geduld kunnen wij hem niet missen en om dien weg aan te toonen lijkt mij onze heiligste roeping.

Het leven draaglijk te maken en de vrees voor den dood weg te nemen, is dat geene heerlijke taak?

Evenals de rattenvanger van Hameln zoo moeten wij onzen kleinen den levensweg voorspelen en vriendelijk maken. Als men zich steeds moeite geeft, dan vindt ieder onzer het tooverlied, dat de kleinen aantrekt en boeit en den weg voor hen lieflijk maakt.

Zekerlijk, wanneer wij naar de pessimisten luisteren, dan zou het beter zijn, dat er heelemaal geene kinderen meer waren en moesten wij slechts door die eene gedachte bezield zijn: niet te huwen en daardoor aan het menschelijk geslacht zoo spoedig mogelijk een einde te maken.

Maar wij zijn toch zeker niet op aarde geplaatst om over ons zelven te oordeelen en over het nut van ons bestaan. Wij moesten echter de aarde zeer veel aangenamer maken, dan wij het doen. De socialisten willen een soort gemeenschap van goederen invoeren. Misschien hebben zij gelijk. In elk geval willen zij het eenvoudiger beginnen dan de pessimisten, die het geheele menschelijk geslacht willen uitroeien.

Een gedeelte van mijn leven bracht ik door te midden van eene Hernhutter gemeente, welker medeleden het ideaal van een gemeenschappelijk bezit in praktijk brengen en ik zag hen altijd tevreden en gelukkig. Maar ik meen te moeten betwijfelen of wij eigenlijk op aarde zijn om gelukkig te wezen. Dikwijls komt het mij voor alsof dit niet het geval is. Ieder toch moet vroeger of later met smart en lijden kennis maken, en wij zien een mensch niet voor vol aan, die het lijdensuur niet heeft doorstaan en er beter uit te voorschijn is getreden.

* _* *

Vrouwenhanden denkt men zich graag zacht en ik moet zeggen: wanneer de jonge meisjes met gitaar of mandoline zich begeleiden, mooie volksliederen eenvoudig en ongekunsteld zingen, dan bereiden zij mij veel aangenamer oogenblikken, dan wanneer zij mij zoo vlug op het wiel voorbijsnellen, dat ik noch haar vriendelijk gezicht, noch hare lieve, heldere stemmen, noch hare handen op het instrument bewonderen kan.

Misschien is er een weinig afgunst bij, omdat ik ook graag op het gevleugelde rad zou zitten en door de wereld vliegen, die mij zoo menigmaal met hare volle zwaarte op de schouders drukt, maar toch meen ik, dat wij er voor elkander zijn, dat elk oogenblik genoegen, dat men anderen verschaft, een hemel op aarde bereidt en elk oogenblik van egoisme, dat men zich veroorlooft, een stuk hemel minder beteekent.

Gewoonlijk vindt de man zijne vrouw gaarne thuis, de kinderen willen elk oogen-

[p. 554]

blik graag tot hunne moeder kunnen gaan. De onderhoorigen verlangen de nabijheid der meesteres, anders gaat het niet zoo geheel als zij het wenscht en de bedienden zijn haar niet zoo genegen, wanneer zij niet ziet, hoe goed zij haar helpen en haar genoegen doen; zij willen graag nu en dan een aanmoedigend woord hooren.

Maar ik ben nog geheel en al de ouderwetsche idée toegedaan van de Duitsche huisvrouw.

Het werken en zorgen, de kalmte der echtgenoote, de zachtheid der moeder, de flinkheid in het bestuur van haar huis, de reinheid overal, waar het oog der meesteres rust, de geurende bloemen, de tuin met zijne vruchten en dan vele en goede boeken, opdat men zijne kinderen kan vertellen en de vrije uren voor hen tot nuttige en aangename oogenblikken kan maken. - Dat schijnt mij alles zoo heerlijk, dat fiets noch automobiel daarbij te vergelijken zijn.

Ik weet het wel, dat ik vreeselijk ouderwetsch ben, maar dat is het recht der zilveren haren. Ieder is het kind van zijn tijd, dat schijnt nu eenmaal zoo te wezen, evenals de groote pofmouwen, die ieder moest hebben en de militaire kragen, die allen bekoorlijken halsjes lijnen gaven, die nooit meer verdwenen. Ja, men deed er zelfs baleinen in, opdat de kraag toch tot aan de ooren zou reiken. Moest men daarmede zingen, dan stikte men bijna en kreeg een rood hoofd en veel te dikke wangen, maar al wat men daartegen zeggen mocht, niets hielp.

En waar blijft de lieve huismuziek, wanneer de moeder 's avonds aan de piano zit en met de kinderen twee-, drie- of vierstemmig zingt? Of wanneer elk kind een ander instrument bespeelt, zoodat het in den vollen zin des woords kamermuziek wordt? Is dat niet heerlijk? Niet heerlijker dan alle automobielen ter wereld?

Zulke avonden heb ik bijgewoond in een familiekring, waar ieder muziek maakte en werkelijk goede muziek. De een zong mooi, de ander speelde goed piano, een derde viool, een vierde alt en allen zongen, zoodat men in waarheid een geheel concert had, 's avonds bij het stille lamplicht. De toehoorenden genoten en waren er trotsch op, dat het hun eigen vrouw en kinderen waren die zulk een concert voor de ouders en hunne gasten en tot hun eigen genoegen tot stand konden brengen.

Er behoort echter reeds veel kennis van muziek toe, wanneer eene moeder met hare kinderen vierstemmige liederen zuiver kan instudeeren.

Met ware verrukking denk ik aan die avonden terug.

Wanneer men echter den ganschen dag in de wereld heeft rondgevlogen, dan heeft men 's avonds in 't geheel geen lust meer om zich nog veel moeite te geven en de kinderen vervelen zich, omdat zij gevoelen, dat zij niet de hoofdpersonen zijn, waartoe zij toch het recht hebben. Immers aan hen behoort de toekomst en het is onze plicht hen verder te brengen, dan wij hebben kunnen komen.

Ben ik vervelend? Ik ben eene oude vrouw, die goed praten heeft en naar wie men niet luistert, omdat men jong is en meent veel wijzer te zijn dan de oude vrouw, die vergeten heeft, hoe het was, toen zij zelve jong was.

Maar neen, dat vergeet men nooit! Want de jeugd blijft in het hart bewaard als een kostbare schat, zoo goed als de dankbaarheid jegens hen, die haar gelukkig hebben gemaakt met opoffering hunner persoonlijkheid en eigen genoegens.

Ik ben ook des avonds door het bosch gegaan met het haar vol glimvormen, de mooiste diadeem, dien ik ooit gedragen heb, en heb gezongen naar hartelust, want het bosch is immers een concertzaal, zooals er geen tweede te vinden is. Ik heb groote voettochten gemaakt, want er was nog geen fiets en toch heb ik mij op mijne voeten even licht en vrij gevoeld als gij op uw wiel. Wanneer wij zingend door het bosch gingen, onuitputtelijk in liederen, dan was het ons alsof wij vleugels hadden aan de voeten, aan de schouders, in het hart en op de lippen.

Dan slotenn wij innige en groote vriendschap, die op gemeenschappelijke idealen berustte, niet op wederzijdsche wereldverachting, pessimisme en realisme en hoe al die nieuwerwetsche kwalen nog meer heeten. Wij geloofden aan het goede, aan het schoone, aan hooge roeping en aan de vervulling van al onze idealen.

* _* *

Toch ben ik geene vijandin van het wiel en niet tegen tennis, maar alles met mate; niet alleen dat eene en anders niets.

Niet alleen werken voor het dagelijksch

[p. 555]

brood en geene avondmuziek; niet alleen geld verdienen en geen vriendelijke voorkomendheid. Ik ben er zeer voor, den arbeidsdag te verkorten, omdat de arbeid dikwijls zeer eentonig en geestdoodend is en des te vermoeiender, naarmate het werk altijd hetzelfde is en geene verandering toelaat. Zij, die voor den langen arbeidsdag zijn, hebben nog geene twaalf uren aan de schrijfmachine of naaimachine doorgebracht. Zij weten volstrekt niet, wat de rug, de nieren, de beenen, de gedachten daarbij lijden! Want eigenlijk is het dwangarbeid,

Ik kan ook twaalf en dertien uren met het versieren mijner kerkboeken bezig zijn, maar wanneer ik genoeg heb gewerkt, schilder ik eens een paar maanden niet en doe iets anders, wat mij beter bevalt. Wanneer ik echter het gansche jaar door altijd twaalf uren achtereen hetzelfde moet doen, dat niet eens bewonderd wordt, omdat zelfs niemand bespeurt, hoe groot de moeite is, dan is het geheel iets anders! Dan hunkeren lichaam en geest naar rust.

Heeft men angst voor de vrije uren? Welnu dan vulle men die met goede spelen, voorlezen of muziek en dan ondervindt men, hoeveel beter het werken weder gaat.

Natuurlijk is ‘niets doen’ zeer gevaarlijk voor den mensch, maar niet-arbeiden beteekent volstrekt niet: niets doen.

Men kan voor zich zelve allerlei doen; kan naar de kinderen zien, die men dikwijls nauwelijks te zien krijgt, kan zijn tuin verzorgen of misschien de kunst beoefenen.

Wij leven zoo haastig in onzen tijd, dat voor bespiegeling zelfs geen oogenblik overblijft.

* _* *

Ik ben daarom niet tegen de fiets, omdat iedereen zich met behulp daarvan spoedig kan verplaatsen; dikwijls daardoor zijne verdiensten vermeerderen en daarbij in frissche lucht de longen kan uitzetten.

Ik wilde wel, dat allen hetzelfde konden genieten; dezelfde mooie muziek, dezelfde schoone natuur, dezelfde liederen, onverschillig wat voor werk men doet.

Bij het rusten en bij de genoegens moest men zich vereenigen en te zamen genieten. Dat zou de ware band zijn tusschen alle menschen.

Maar de musici willen graag geld verdienen en verhoogen de prijzen hunner concerten, zoodat zij, die slechts over geringe middelen te beschikken hebben, er niet kunnen komen. De zangers weten, dat zij vroeger onbekwaam zijn tot de uitoefening van hun beroep, dan de fabrieksarbeiders; want de stem wordt eerder oud dan de handen, en dan hebben zij geene verdienste meer.

Denkt men zich in ieders plaats dan wordt het leven nog veel ingewikkelder en moeilijker, dan het reeds is. Want geheel rechtvaardig kan niemand zijn en niemand kan de wereld anders maken, dan zij is. De enorme verscheidenheid van aanleg blijft bestaan. Er zijn adelaars en schildpadden en die kunnen elkander niet begrijpen, niet van éen denkwijze zijn en ook geen genoegen vinden in dezelfde dingen. De waterlelie en het edelweis zouden elkander ook niet begrijpen, wanneer zij ooit in de gelegenheid waren elkander te ontmoeten, anders dan op een smakeloos versierden disch, waar men alles bijeenbrengt, wat niet bij elkaâr past.

De roeping der vrouw! Wie zal dit thema ooit uitputten?

Wij kunnen niet arbeiden als de mannen, dat is eene lichamelijke onmogelijkheid en toch moeten wij brood verdienen en leven en zelfstandig leven en dikwijls het huisgezin onderhouden, wanneer er geen man is of erger dan dat. De armbezoekers kunnen er van mede praten, dat het dikwijls daar het treurigste is, waar de man niet deugen wil. Dat is maar al te zeer bekend aan allen, die plichtmatig en geregeld armen bezoeken en zieken verzorgen.

Armen en zieken verzorgen en vertroosten, ziedaar een stuk vrouwenroeping, dat niet zoo heel aangenaam is, maar o, zoo hoog noodig! Het zou ook onze heeren der schepping niet schaden, wanneer zij daaraan een meer levendig aandeel namen. Op hun fiets konden zij naar de armen gaan, dan gaat het vlugger en zij konden dikwijls spoedig veel hulp aanbrengen.

Helpen en altijd weer helpen, dat schijnt mij toe de heiligste roeping voor alle menschen te zijn, zoowel voor den man als voor de vrouw!

(Vertaald door LOUISE.)