De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

[p. 487]

20 Januari 1904.
17^de Jaargang.
N^o. 30.

Over Vivisectie door Dr. C.J. Wijnaendts Francken.

Geachte Redactrice!

Vergun mij enkele opmerkingen naar aanleiding van het artikel van den heer Leendertz over de vivisectie. Ofschoon het mijn gewoonte niet is ingezonden stukken te bestrijden, wil ik toch in dit geval van die onthouding afwijken, niet alleen omdat m.i. de in genoemd artikel aangevoerde argumenten niets bewijzen, maar ook omdat de gebreken van den hier gevolgden betoogtrant ook elders meermalen worden aangetroffen, waar men zich in zijn bewijsvoering te veel door het gevoel laat meesleepen.

De argumentatie komt in hoofdzaak neer op de beide volgende beweringen: 1^o. De vivisectie is onzedelijk, dus onnuttig. 2^o. Het doel is wel goed, maar het heiligt niet de middelen.

Wat nu het eerste punt aangaat, zoo is het welbekend dat dikwijls de maatstaf der zedelijkheid wordt gezocht in hare meerdere of mindere nuttigheid: vooral de Engelsche ethiek levert daarvan menigvuldige bewijzen. Maar nimmer heb ik gehoord, dat omgekeerd het nut van iets werd afgeleid uit zijn mate van zedelijkheid: dit is een geheel nieuw gezichtspunt. En nog afgescheiden daarvan, de schrijver blijft in gebreke ons mee te deelen, wat voor hem dan wel het criterium is, naar hetwelk hij zoo beslist weet te zeggen of iets al dan niet zedelijk is.

Wat het tweede punt aangaat, wij hebben hier te doen met den zeer gebruikelijken en goedkoopen afkeer van de leer, dat het doel de middelen heiligt, welke leer met des te minder sympathie wordt ontvangen, omdat zij gewoonlijk aan de Jezuïeten wordt toegeschreven. De vrees evenwel voor dat beginsel is sterk overdreven; en er bestaat geen gegronde reden zijn toepassing per se verwerpelijk en verderfelijk te achten. Meer recht van bestaan heeft de bewering: wie het doel wil, moet ook de middelen willen; en in de praktijk wordt dan ook herhaaldelijk zonder eenige gewetenswroeging die stelregel in toepassing gebracht. Het geheele strafrecht berust op dat beginsel, evenals alle zooge-

[p. 488]

naamd noodzakelijk kwaad. De straf, die een kind wordt opgelegd, d.i. het leed dat het wordt aangedaan, en de pijn, die een chirurg zijn patiënt aandoet, zijn niet anders dan onlustberokkeningen, die haar rechtvaardiging vinden in het goede doel, dat er aan ten grondslag ligt.

Natuurlijk evenwel billijkt een op zichzelf prijzenswaardig doel niet alle middelen, die tot zijn bereiking kunnen worden aangewend. Wil een op zichzelf niet begeerenswaardig middel gerechtvaardigd zijn, dan moet het m.i. voldoen aan twee voorwaarden: 1^o. Het moet noodzakelijk en onvermijdelijk zijn, d.i. niet te vervangen door op zichzelf betere middelen, die evengoed tot het gewenschte doel voeren. 2^o. Het doel, dat wordt nagestreefd, moet van meer waarde zijn dan de opoffering, die het middel vereischt.

Aan beide voorwaarden nu wordt m.i. voldaan, ingeval de vivisectie wordt toegepast, niet eenvoudig ter bevrediging van de nieuwsgierigheid van ongeroepenen, maar door ernstige en nauwgezette geleerden ter wille van de wetenschap en daarmede van de vermindering van het lijden der menschheid. Dat nu en dan van die vivisectie misbruik wordt gemaakt, zal ik allerminst ontkennen; maar dit betreurenswaardig feit doet niets af aan het goed recht harer toepassing in andere gevallen.

Dat alsdan die methode van onderzoek gewoonlijk onmogelijk door eene andere te vervangen is, zal wel niet betwijfeld worden. En of de ermede bereikte of te bereiken resultaten opwegen tegen de bezwaren, die aan het middel verbonden zijn, is een kwestie van waardeering, die uit den aard der zaak een subjectief karakter draagt. De objectieve vaststelling van den omvang dier resultaten evenwel, kan natuurlijk alleen door deskundigen geschieden.

Niemand kan meer van dieren houden dan schrijver dezes: wie mij kennen, kunnen dat getuigen. Volkomen ben ik het eens met het Boeddhisme en met Schopenhauer, dat 's menschen medelijden zich niet moet bepalen tot zijn eigen geslacht, maar zich evengoed moet uitstrekken over de dierenwereld. Maar dit neemt niet weg, dat wij daarom niet moeten vervallen in een ziekelijk-overdreven dierenliefde, waarbij wij ons laten meesleep en door ons gevoel en blind worden voor redelijke bewijsvoering.