De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

Vrede op aarde.
Zweedsche schets van Selma Laqerlöf.
Vertaald door mevr. L.

Het was de avond voor Kerstmis in het oude huis van rijke boeren; de lucht was grauw en zwaar, zooals vóór een sterken sneeuwval; uit het noorden blies een felle rukwind. De middag liep ten einde; de menschen haastten zich om met hun werk klaar te komen en in het badhuisje een bad te kunnen gaan nemen. Er werd daar reeds zóó hard gestookt dat de vlam uit den schoorsteen sloeg en een regen van vonken en roetvlokken, door den wind voortgejaagd, op de met sneeuw bedekte daken der bijgebouwen neerviel.

Bij het zien van de vlam, die zich boven den schoorsteen verhief en als een vuurzuil over den hof lichtte, kreeg iedereen het gevoel, dat het Kerstmis werd: de meid, die de gang schrobde, begon te zingen niettegenstaande het water in den emmer naast haar tot ijs stolde; de knechten, die in de schuur bezig waren het hout te hakken, kloofden twee bossen tegelijk en zwaaiden hunne bijlen zóó lustig alsof het werk een spelletje was....

Uit de provisiekamer kwam eene oude vrouw; - op hare armen droeg zij een grooten stapel broodjes, van die ronde, dik met suiker bestrooide broodjes, met bier beslagen, zooals ze met Kerstmis worden gegeten. Langzaam ging zij de plaats over, naar het roodgeschilderde woonhuis en trad behoedzaam de groote zaal binnen, waar zij haar last op de bank plaatste, die rond het geheele vertrek loopt. Daarna spreidde zij een laken over de tafel uit en legde voor ieders plaats een stapeltje van het baksel.

Zij was bijzonder leelijk, die oude vrouw: zij had rossig haar, dikke neerhangende oogleden en een zonderlingen trek om mond en kin alsof de spieren van haren hals te kort waren. Maar op dit oogenblik overtoog Kerstmis haar gelaat met zulk een glans van vrede en vreugde, dat men de leelijkheid niet meer zag...

Toch was er ééne in het huis, die niet tevreden was: het jonge meisje, dat bezig was de roeden van berkentakjes te binden, die naar oud Zweedsch boerengebruik in het bad moesten dienst doen. Door het lange, lage venster met de kleine ruitjes viel de roode gloed van het badhuisje naar binnen en speelde op den vloer van het ruime vertrek, de kleine twijgjes verguldend; - maar het jonge meisje werd steeds treuriger, naarmate het vuur hooger opvlamde. Zij wist, dat de roeden uit elkaar zouden vallen zoodra men ze aanraakte en dat zij daarover uitgelachen en bespot zoude worden op zijn minst zóó lang totdat een nieuw Kerstvuur in den schoorsteen opvlamde. Zij zat bij den haard met een heelen hoop fijne takjes voor zich op den vloer, maar zij had geen stevig bindtouw om ze bij elkaar te houden.

Terwijl zij daar zoo verslagen zat te kijken, trad hij voor wien zij het meest beducht was de zaal binnen: Ingmar Ingmarson, de

[p. 429]

baas zelf. Hij was zeker naar het badhuisje geweest om te zien of het vuur goed brandde en nu kwam hij naar het roedenbinden kijken.

Hij was oud, Ingmar Ingmarson, en hij hield van alles wat oud was. Juist omdat men de oude gewoonte van in het huisje te baden en zich met berkentakken te laten slaan begon af te schaffen, hechtte hij er zeer veel gewicht aan, dat die in zijn huis bleef behouden, en wilde hij, dat die op de goede, oude manier plaats vond.

Ingmar Ingmarson droeg een oude schapenvacht, een korte leeren broek en grove, hooge laarzen. Hij was vuil en had zich sedert lang niet geschoren; - ondanks zijne zware, lompe bewegingen kwam hij zóó behoedzaam en zacht binnen, dat men hem voor een bedelaar zou hebben kunnen houden. Hij was bijna even leelijk als zijne vrouw en had dezelfde trekken. - Zij waren dan ook bloedverwanten, en de jonge bindster bij het vuur gevoelde zoolang haar heugde een heilig ontzag voor iedereen, die door de natuur met datzelfde uiterlijk was begiftigd.

Dat was al veel wanneer men behoorde tot het oude geslacht Ingmar, dat altijd het aanzienlijkste uit die streek was geweest, maar niemand zou het wagen zich op éen lijn te stellen met Ingmar Ingmarson, den rijksten, verstandigsten, invloedrijksten boer der parochie....

Hij ging vóór het jonge meisje staan, bukte zich om een der roeden op te nemen en draaide die snel eenige malen in de rondte. Onmiddellijk lieten de kleine rijsjes los - één kwam er op de Kersttafel, - een ander in de bedstede terecht.

‘Loop heen, kind!’ zeide de oude man lachende, ‘denk je soms, dat er bij de Ingmars zulke roeden gebruikt worden bij het baden? - Of ben je bang voor je huid?’

Toen de baas de zaak zoo goedig opnam vatte het meisje moed en antwoordde zij, dat ze de roeden wel steviger zou maken, als men haar maar beter bindtouw gaf.

‘Dus dat moet ik je dan bezorgen?’ vroeg Ingmar, want hij was werkelijk in eene Kerststemming.

Hij ging de kamer uit, stapte over de boenende meid en haar emmer heen, en bleef op den drempel der voordeur staan om te zien of er ook iemand was, dien hij bindtwijg uit het berkenbosch kon laten halen.

De knechts waren nog steeds aan het Kersthouthakken, - zijn zoon kwam uit de deel met stroo om den vloer te bedekken, - de beide schoonzoons brachten de wagens en karren in de schuur, opdat de plaats er feestelijk zoude uitzien.... niemand had tijd om zich met de zaak te bemoeien.

Toen besloot de oude man om eenvoudig zelf te gaan. Hij stak dwars de plaats over, als had hij het voornemen om zich naar den koestal te begeven, en daarbij keek hij naar alle kanten rond om zich te overtuigen, dat niemand op hem lette; - vervolgens sloop hij achter den muur van de schaapskooi om, waar een voetpad was, dat naar den boschkant liep. Hij vond niet noodig, om aan iemand te zeggen waar hij heen ging, want zijn zoon of zijn schoonzoons zouden wel eens in hun hoofd kunnen krijgen om hem in huis te houden - en oude lieden volgen liever hunne eigen grillen!

Langs het voetpad, dat door de akkers en een klein dennenboschje voerde, bereikte hij het berkenbosch; daar veranderde hij van richting en baande hij zich een weg door de sneeuw om een plek te vinden waar éénjarige uitloopers stonden.

Na er den geheelen dag op losgeblazen te hebben, was de wind er eindelijk in geslaagd de sneeuw uit de wolken te schudden en weldra was het woud in een dikken mantel van witte vlokken gehuld.

Ingmar Ingmarson had zich juist gebukt om een twijg af te snijden, toen een met sneeuw beladen rukwind zich op hem wierp. Op het oogenblik, dat hij zich weder oprichtte, kreeg hij een wolk van vlokken met zulk een kracht in het gelaat, dat het gezicht hem werd benomen, en zoo hevig was de wind, dat hij niet kon blijven staan en eenige malen als een tol in het rond draaide.

Het kwam zeker, doordat Ingmar oud was: in zijn jonge jaren zou een sneeuwstorm hem niet het hoofd hebben doen verliezen. Maar nu warrelde alles om hem heen, alsof hij zich midden in een polka bevond; en toen hij wéér huiswaarts wilde gaan, sloeg hij eene geheel verkeerde richting in. In plaats van den weg naar den akker te volgen, liep hij hoe langer hoe dieper het groote dennenbosch in, dat zich achter het berkenbosch uitstrekte.

Het duurde niet lang of de duisternis was ingevallen en tusschen de jonge boomen aan den zoom van het bosch vlaagde loeiend de wervelwind om hem heen. De oude man zag wel, dat hij tusschen de dennen liep, maar hij gaf zich geen rekenschap van zijne

[p. 430]

vergissing want er stonden immers ook dennen aan den anderen kant van het bosch. Eindelijk was hij zoo ver gegaan, dat alles rustig en stil om hem heen werd; hier, waar de boomen hooger waren en dikkere stammen hadden, zou men niet gezegd hebben, dat de storm raasde en tierde. Toen begreep Ingmar ook, dat hij den verkeerden weg had genomen en wilde hij terugkeeren. Zijn hoofd duizelde en hij maakte zich driftig bij de gedachte, dat hij zich zoo had kunnen vergissen, - te midden van dat eindelooze woud, ontbrak hem de noodige helderheid van geest om kalm te overleggen.

Hij zocht eerst aan den eenen, toen aan den anderen kant, en ten laatste besloot hij zijne eigen voetstappen te volgen; maar het was volkomen donker geworden, zoodat hij die niet meer kon onderscheiden. Hoe hij ook in alle richtingen beproefde uit het bosch te komen, - toch zag hij wel, dat hij zich meer en meer van den zoom verwijderde. Het leek wel, dat de Booze er zich mede bemoeide, om hem zoo den geheelen avond te laten rondloopen, waardoor hij te laat voor het bad kwam. Hij draaide zijn muts eens om en bond zijn kouseband vaster, maar dat verschafte hem geen licht. Het was nu stikdonker en Ingmar begon te begrijpen, dat hij genoodzaakt zou zijn den geheelen nacht in het bosch door te brengen. Hij leunde tegen een dennestam en bleef zoo een oogenblik staan om zijne gedachten eenigszins te verzamelen. Het bosch was hem toch niet vreemd, - hij had er zooveel in rondgezworven, dat iedere boom wel een goede bekende van hem moest zijn; - als kleine jongen had hij er de schapen al gehoed en vogelstrikken gespannen; - later had hij geholpen boomen te hakken, hij zag ze nog op den grond liggen, - en sedert waren er nieuwe opgegroeid.... Eindelijk meende hij de plek waar hij stond te herkennen, en hij meende nu, dat hij, door die richting in te slaan, behouden thuis zou aanlanden. Maar steeds dwaalde hij verder in de diepte van het bosch af.

Eens verbeeldde hij zich vasten, effen grond onder zijne voeten te voelen en dacht hij nu den weg te hebben gevonden; hij beproefde dien te volgen, want een weg moet toch ergens heen voeren, maar deze liep op een open vlakte uit en daar had de wervelwind vrij spel zoodat de sneeuw hoog lag opgehoopt en er van een pad niets meer te zien was.

Nu verloor de oude man den moed en voelde hij zich, arm en verlaten, veroordeeld om in deze troostelooze eenzaamheid om te komen. Hij begon zeer moe te worden en moest herhaaldelijk op een steen gaan zitten om uit te rusten. Maar zoodra hij zat maakte eene onoverwinnelijke behoefte om te slapen, zich van hem meester, en hij wist, dat hij van koude zou omkomen wanneer hij aan die neiging toegaf; - dan spande hij zich weer tot loopen in, - dat was het eenige wat hem kon redden. Maar toen hij zoo weder eenige stappen gedaan had kon hij den aandrang om te gaan zitten niet weerstaan. Een soort van vreugde vervulde hem bij de gedachte, dat er bij zijn dood een lange lofrede op hem zou worden gelezen. Hij herinnerde zich al het moois, dat de predikant over zijn vader had gezegd en stellig zou men van hem niet minder zeggen. De dominee zou van hem spreken als van den eigenaar der oudste hofstede uit de buurt, en hij zou natuurlijk ook gewagen van de eer om van zulk een aanzienlijk ras af te stammen. Verder zou hij van zijne verantwoordelijkheid spreken - zeker, zijne positie bracht allerlei verantwoordelijkheid mede; dat had hij altijd geweten! Men moest tot het uiterste volharden wanneer men een Ingmarson was....

Maar plotseling kreeg hij een schok, toen hij bedacht, dat er niets vereerends voor hem in was om, van koude omgekomen, in een groot bosch te worden gevonden.... En toch deed het hem zoo onbeschrijfelijk weldadig aan om daar stil te zitten, dat de gedachte aan den dood hem volstrekt niet beangstigde. Maar hij wilde niet, dat er over hem zou kunnen gebabbeld worden en dus stond hij weder op om zijn tocht te hervatten.

Hij was daar zoo lang blijven zitten, dat groote sneeuwmassa's van zijn pels afvielen zoodra hij in beweging kwam.

....Na eenige oogenblikken zette hij zich weer neer en begon hij zich opnieuw in mijmeringen te verdiepen....

De gedachte aan den dood verkreeg hoe langer hoe meer bekoorlijkheid. Hij stelde zich zijne begrafenis voor, en al het eerbetoon dat men aan zijn stoffelijk overschot zou bewijzen.... Hij zag de groote tafel in de eetzaal van de bovenverdieping aangericht voor de gasten; de predikant met zijne echtgenoote op de eereplaatsen; de rechter met de witte bef op zijn smalle borst; de vrouw

[p. 431]

van den majoor, voornaam doende in haar breed uitstaande zwart zijden japon, een dikke gouden ketting eenige malen om den hals geslingerd....

Hij zag het geheele vertrek met wit bekleed, - witte lakens voor de vensters, witte doeken over de meubels; - en de weg bezaaid met dennenaalden van het voorhuis tot aan de kerk.

....Al sinds twee weken had men eetwaren in overvloed toebereid en het huis van onder tot boven schoongemaakt, - twintig vrachten hout waren in die veertien dagen opgebrand. De kist met het lijk stond in een achterkamer; - in de vertrekken waar voor het eerst gestookt werd bespeurde men rooklucht. Onder plechtig gezang werd de kist dichtgeschroefd, op den deksel waren zilveren platen.

Op de voorplaats wemelde het van genoodigden, - het geheele dorp was in beweging om alles klaar te maken wat de gasten volgens oud gebruik mede naar huis moesten nemen. De hooge hoeden waren geborsteld; al de brandewijn, die in den nazomer was gedistilleerd, moest gedurende het begrafenismaal worden opgebruikt.... Op alle wegen was het zwart van de menschen als op een kermisdag....

Wederom voer nu de oude man met een schok overeind: hij had de menschen terwijl zij aan tafel zaten over zich hooren praten:

‘Maar hoe is hij nu op die wijze aan zijn eind kunnen komen? Wat had hij nu zoo laat daar in het Groote Woud te maken?’

De kapitein meende, dat het zeker was gekomen van al het Kerstbier of van den brandewijn....

Dat bracht hem geheel tot bezinning. De Ingmars waren matige lieden, - men moest niet van hem kunnen zeggen, dat hij in zijne laatste oogenblikken beneveld was geweest. Daarom zette hij den tocht weder voort, maar zijne moeheid was zoo groot, dat hij zich bijna niet meer kon staande houden. Hij bemerkte wel, dat hij op het hoogste punt van het bosch was gekomen, want de grond was hobbelig en overal lagen groote rotsblokken verspreid, die beneden niet werden aangetroffen; zijn voet raakte beklemd tusschen twee steenen en het duurde geruimen tijd, eer hij dien weder had losgewrongen. Toen begon hij overluid te jammeren: het was met hem gedaan....

Opeens struikelde hij over een grooten hoop takken; - zijn val werd gebroken door de sneeuw, zoodat hij zich niet bezeerde, maar hij had geen kracht meer om op te staan. Het eenige wat hij op deze wereld nog begeerde was: slapen. Hij lichtte de takken een weinig op en liet er zich onder glijden - als ware het een deken geweest. Op hetzelfde oogenblik voelde hij dat er al iets lag - iets warms en weeks.

‘Dat moet een beer zijn, die daar ligt te slapen,’ dacht hij. Hij zag hoe het beest zich bewoog en om zich heen snoof, - maar het bleef volkomen rustig. Wat kon het hem eigenlijk schelen of de beer hem doodde? - hij had immers ook de kracht niet meer om één pas tot ontvluchten te doen!....

Maar de beer wilde hem, die in dien stormnacht een schuilplaats onder zijn dak zocht, geen kwaad. Hij schoof enkel een weinig ter zijde, als om plaats te maken voor zijn gast, daarna sliep hij weder in en hoorde men niets meer dan het geluid van zijne regelmatige ademhaling.

Gedurende al dien tijd had Kerstmis niet veel vreugde in de oude hofstede gebracht: den geheelen avond had men gezocht naar Ingmar Ingmarson: eerst in het huis, van den kelder tot den zolder, daarna in de bijgebouwen. Toen was men naar de buren gegaan om te vragen of iemand hem ook had gezien.

En toen men hem niet vond, waren de zoons en schoonzoons het veld ingegaan. De fakkels die bestemd waren geweest om hen, die naar de vroegpreek gingen, bij te lichten, werden ontstoken en ondanks den woedenden sneeuwstorm bediende men er zich van om akkers en wegen te doorkruisen. Maar de wind had ieder spoor van voetstappen weggevaagd, en in zijn gehuil ging het geluid der stemmen verloren, wanneer de mannen beproefden te roepen... Het was lang na middernacht en zij zochten nog steeds; - ten laatste begrepen zij maar al te goed dat zij den dag moesten afwachten, wilden zij den zoo plotseling verdwenen ouden man terugvinden.

Bij de eerste flauwe morgenschemering was iedereen in de woning van Ingmar reeds op en maakten de mannen zich gereed om naar het bosch te vertrekken. Maar vóórdat zij zich op weg begaven, liet de oude boerin hen in het gemeenschappelijk woonvertrek roepen. Zij noodigde hen uit om op de lange banken plaats te nemen; zelve zette zij zich aan de kersttafel met

[p. 432]

den bijbel voor zich en begon hardop te te lezen. Toen zij met haar eenvoudig verstand zocht wat in eene omstandigheid als deze wel het meest toepasselijk mocht zijn, had zij de geschiedenis gevonden van den man, die van Jerusalem naar Jericho gaande in handen van roovers was gevallen....

Langzaam, op zangerigen toon las zij, wat verhaald werd van den ongelukkige wien de barmhartige Samaritaan was ter hulpe gekomen. - Haar zoons en schoonzoons, hare dochters en schoondochters leken op haar en op elkander; allen waren zij groot en plomp, allen hadden zij leelijke, ouwelijke gezichten, want zij behoorden allen tot den ouden stam der Ingmarsons. Zij hadden rossig haar, zomersproeten, lichtblauwe oogen met witte oogharen; - onderling vertoonden zij wel eenig onderscheid, maar bij geen van hen ontbrak de strenge trek om den mond, het slaperige uiterlijk en den zwaren gang, alsof iedere beweging moeite kostte. Toch zag men duidelijk aan hun geheele wijze van doen, dat zij tot de voornaamste families uit de buurt behoorden en dat zelve zeer goed voelden.

Zoolang de voorlezing duurde, slaakten al de zoons en dochters Ingmarson diepe zuchten. Zij vroegen zich af, of niet de een of andere barmhartige Samaritaan hun vader zoude gevonden en zich over hem ontfermd hebben; - want voor al de anderen was het of zij een deel hunner ziel verloren hadden, wanneer één der familieleden een ongeluk trof.

De oude vrouw, die steeds had doorgelezen, was gekomen aan de vraag: Wie dunkt u van deze drie de naaste geweest te zijn desgenen, die onder de moordenaars gevallen was?

Maar voor dat het antwoord werd uitgesproken, ging de deur open en trad de oude Ingmar het vertrek binnen.

‘Moeder, daar is vader!’ zeide een der dochters. Het lezen werd gestaakt, zoodat men nooit te weten kwam dat de naaste van den ongelukkige degene was die barmhartigheid jegens hem had uitgeoefend....

Wat later op den dag, zat de moeder wéér op dezelfde plaats en las zij ook weder in den bijbel.

Zij was alleen, want de vrouwen waren naar de kerk en de mannen op de berenjacht in het Groote Woud. Zoodra Ingmar Ingmarson had gegeten en gedronken, was hij van zijne zoons vergezeld ter jacht getogen; want het is de plicht van iederen man om een beer te dooden, waar en wanneer hij dien tegenkomt; hij mag hem niet sparen, want vroeg of laat krijgt het beest smaak in vleesch en dan ontziet het menschen noch dieren.

Maar na het vertrek der mannen, had de oude vrouw, door een grooten angst overvallen, den bijbel ter hand genomen. Zij begon den tekst van den dag te lezen, maar zij kwam niet verder dan deze woorden: Vrede op aarde en onder de menschen een welbehagen....

Lang zat zij met hare glanslooze oogen op die woorden te staren, terwijl zij van tijd tot tijd een diepen zucht slaakte; zij las niet verder, maar herhaalde telkens op langzamen, slependen toon: Vrede op aarde en onder de menschen een welbehagen....

Op het oogenblik, dat zij die woorden nog eens begon te zeggen trad de oudste zoon het vertrek binnen:

‘Moeder,’ zeide hij zeer zacht.

Zij hoorde het en vroeg zonder de oogen op te slaan:

‘Ben je niet met de anderen naar het bosch gegaan?’

‘Jawel,’ antwoordde hij nog zachter, ‘ik ben er geweest.’

‘Kom eens dichter bij de tafel, dat ik je zien kan,’ zeide zij. Hij kwam dichterbij; maar toen zij een blik op hem had geslagen, zag zij dat hij sidderde. Hij moest op den rand der tafel steunen om zich staande te houden.

‘Hebben jullie den beer gedood?’ vroeg zij.

Hij kon niet antwoorden en schudde enkel met het hoofd. De moeder stond op en deed, wat zij niet meer gedaan had sedert haar zoon een man was geworden. Zij ging naar hem toe, legde met eene lief koozende beweging hare hand op zijn arm, gaf hem een vriendelijk tikje op de wang en trok hem op de bank. Toen ging zij naast hem zitten met zijne hand in de hare.

‘Vertel nu wat er gebeurd is mijn jongen...’

Bij diezelfde liefkoozingen, die hem in zijne kinderjaren hadden getroost als hij verdriet had en steun behoefde, werd de jonge man aangedaan en begon hij te weenen.

‘Ik begrijp, dat er iets met vader moet zijn,’ zeide de oude vrouw.

‘Ja, maar het is erger dan alles wat u kunt denken!’ snikte de zoon.

‘Is dat waar?’

Hij snikte steeds heviger en kon zich niet

[p. 433]

beheerschen. - Eindelijk hief hij zijne grove hand op en wees met den vinger op wat zij juist gelezen had: Vrede op aarde....

‘Heeft het betrekking op die woorden?’ vroeg de moeder.

‘Ja.’

‘Heeft het betrekking op den Kerstvrede?’

‘Ja.’

‘Wilden jullie van morgen een slechte daad begaan?’

‘Ja.’

‘En heeft God ons gestraft?’

‘God heeft ons gestraft.’

Toen vernam zij eindelijk wat er gebeurd was. Zij hadden den weg teruggevonden tot aan het hol van den beer en waren daar zoo dicht bij gekomen, dat zij den hoop takken konden zien; dáár hadden zij halt gehouden om hunne geweren te laden. Maar vóórdat zij hiermede gereed waren, was de beer uit zijn leger op hen af gekomen; - zonder naar rechts of naar links te zien, was hij regelrecht op den ouden Ingmar toegeloopen en had hem met zijn poot een slag op het hoofd gegeven, die hem als door den bliksem getroffen had doen ineen zinken.... Maar geen der anderen was door den beer aangevallen geworden: het beest baande zich een weg midden tusschen hen door en verdween in het bosch....

In den laten namiddag begaven de vrouw en de zoon van Ingmar Ingmarson zich naar de pastorie om bij den predikant mededeeling van het overlijden te doen. De zoon voerde het woord, en de moeder luisterde met een gelaat zoo onbewogen als van een steenen beeld.

De predikant zat in zijn leuningstoel voor de schrijftafel; hij had zijne registers genomen en het overlijden geboekt - alles met een zekere langzaamheid in zijne bewegingen; hij wilde tijd hebben om te overdenken, wat hij tot zijne bezoekers zoude zeggen, - want dit was een bijzonder geval.

De zoon vertelde geheel naar waarheid hoe alles zich had toegedragen, maar de dominee wilde weten wat zij er zelve van dachten, - het waren zulke zonderlinge menschen, daar ginds in de woning der Ingmarsons....

Toen de inschrijving gedaan was, zeide de zoon:

‘Wij wilden dominee ook nog vragen om geen lofrede op vader te houden.’

De predikant schoof zijn bril op het voorhoofd en keek de oude vrouw doordringend aan. Zij stond daar nog immer even onbewogen, - frommelde enkel een weinig aan den zakdoek, dien zij in de handen hield.

‘Wij wilden hem op een weekdag begraven,’ ging de zoon voort.

‘Goed, goed....’ zeide de predikant. Hij begreep er letterlijk niets van! - De oude Ingmar Ingmarson, die aan den schoot der aarde zou worden toevertrouwd zonder dat iemand het wist! - Zonder dat de parochianen zich aan de kerk zouden verdringen om de luisterrijke begrafenis bij te wonen!

‘Er zal geen begrafenismaal te zijner eere worden gehouden; wij hebben het bij de buren laten weten opdat zij geen provisie behoeven klaar te maken.’

‘Goed, goed,....’ herhaalde de predikant. Hij kon niets anders vinden om te zeggen. Hij wist hoeveel het zulken menschen moest kosten om van een begrafenismaal af te zien. Hij had te dikwijls gezien hoe weduwen en weezen waren getroost geworden, door den rijkdom van dat maal....

‘Er gaat geen stoet achter het lijk, enkel mijn broeders en ik....’

De predikant zag de weduwe aan als om hare meening te vragen. Was zij het werkelijk met haren zoon eens? Hij vroeg zich af, of deze wel volgens de wenschen zijner moeder sprak? Zij stond daar en liet zich alles ontnemen wat voor háár kostbaarder dan zilver of goud moest zijn....

‘De klokken moeten niet luiden en wij laten geen zilveren plaat op de kist maken. Moeder en ik willen dat zoo, maar wij spreken er met u over, dominee, om te weten of u vindt, dat wij verkeerd handelen tegenover vader?’

Nu sprak de vrouw ook:

‘Ja, zoo is het, wij willen graag weten of dominee vindt, dat het verkeerd is tegenover vader?’

De predikant bleef zwijgen en toen ver volgde de vrouw op levendigen toon:

‘Kijk eens, dominee, als mijn man de wetten van den koning af van den gouverneur had overtreden, of zelfs wanneer ik hem van de galg had moeten afhalen, dan zou hij nog eene eervolle begrafenis hebben gehad zooals zijn vader vóór hem ook heeft gehad, - want de Ingmarsons vreezen niemand en behoeven voor niemand onder te doen, maar op Kerstmis heeft God Vrede tusschen menschen en dieren gewild. Dat arme dier heeft aan Gods gebod gehoor-

[p. 434]

zaamd en wij, menschen, hebben het overtreden, en daarvoor zijn wij gekastijd geworden.

Het voegt ons dus niet om praal en pronk ten toon te spreiden.’

‘Wat ge doet is goed en ge moet daarin uw eigen wil volgen,’ zeide hij. En misschien meer voor zich zelven voegde hij er bij:

‘De Ingmarsons zijn menschen die het hart op de rechte plaats hebben.’

Bij deze woorden richtte de vrouw zich een weinig op. De predikant zag haar een oogenblik aan, - 't was, als ware zij het symbool van haar geheelen stam geweest; - en toen begreep hij, wat eeuwen en eeuwen lang aan die plompe, zwijgende menschen had mogelijk gemaakt om de eersten der geheele parochie te zijn.

‘Het is de plicht der Ingmarsons om een goed voorbeeld te geven,’ zeide zij. ‘Het past ons te toonen, dat wij nederig zijn voor God.’ -