De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

De Moderne Vrouw.

Voor Aman.

Mijn lieve Aman, Uw brief is zoo ‘inhalts-schwer’, dat ik mij afvraag, terwijl ik mij neerzet tot de beantwoording ervan, hoe ik U bevredigen moet in mijn repliek zonder gevaar te loopen U opnieuw pijn te veroorzaken, te ergeren, of te doen in verontwaardiging geraken....

Want dat is, juist bij U, bijna niet te vermijden, waar ik voel en lees in Uw brief

[p. 346]

dat ik U pijn veroorzaak omdat ik de waarheid zeg; en, omdat gij U dat zelve zoo welbewust zijt dat ik de waarheid zeg, wilt gij haar liever niet hooren, en wordt er boos om als gij haar leest, telkens opnieuw. - Maar tegelijkertijd zijt gij veel te eerlijk, hebt gij te veel behoefte aan waarheid, om U te kunnen en willen afwenden van mij. - Gij zoekt mijn gezelschap door mij trouw te lezen: gij voelt telkens en telkens weer dat ik, om hetgeen gij mij vroeger met dezelfde woorden hebt geschreven nog eens te herhalen; ‘Het beste in U wakker schud.’ - Maar tegelijkertijd kunt gij 't niet velen, dat ik U daarbij soms pijn moet doen, moet kwetsen in uw moderne-vrouw-achtigheid, (waarvan gij-zelve U wel bewust zijt dat zij U niet voldoet.) - Dan vliegt gij op..., en maakt U boos....

En dat spijt mij zoo voor U. - Maar ik mag nochtans geen haarbreed afwijken van mijn plicht, die ik in dezen zoo duidelijk en klaar vóór mij zie. Die plicht is: Waar het lot mij, als vrouw, geroepen heeft op te treden in het publiek, andere vrouwen eerlijk en zonder zelfverblinding te waarschuwen, te helpen, te raden.

Zonder zelfverblinding! - Want, waar gij schrijft: ‘Ja freule, dat wascht U het water van de zee niet af; niet door uw geboortedatum alleen, maar door Uw optreden, door Uw persoonlijkheid, door heel Uw wezen, behoort U tot ons moderne jonge Hollandsche vrouwen,’ wel daar hebt gij volkomen gelijk, mijn lieve Aman in dit uw beweren. Maar geenszins volgt daaruit, dat ik, omdat het lot mij riep tot de voor vrouwen-niet-aan te bevelen loopbaan van publiek-persoon, van journaliste, uit zelfverblinding en kleinzielige ijdelheid dat lot wil aanprijzen aan andere vrouwen, als het beste en begeerlijkste vrouwendeel.

- - Dat is juist de zoo verachtelijke fout van de moderne-vrouw: de ongehuwd-ontevredene, en de gehuwd-gedesillusioneerde, dat zij, in plaats van zichzelve te erkennen als de uitzondering, met geweld van optreden en, tegen beter weten in, tracht te ontkennen dat haar positie abnormaal is, tracht naar beneden te halen het gewone, natuurlijke, alledaagsche, maar tot tevredenheid en geluk-leidende vrouw-, echtgenoote-, en moederbestaan; waartoe de natuur het vrouwlijke wezen zoo-blijkbaar heeft bestemd...

Wie dat doet, wie, omdat zij-zelve, om wat voor reden dan ook, vrijwillige of onvrijwillige, tot de uitzonderingen behoort, aldus, uit zelfverblinding, zelfbewierooking, of jaloezie, andere vrouwen tracht te leiden in een dwaalspoor, tracht haar wijs te maken dat de uitzonderingen eigenlijk de ware vrouwen zijn, die begaat m.i. een groote zonde aan haar eigen geslacht.

En het is omdat ik die zonde niet wil begaan, dat ik schrijf over de derdegeslachts-producten zooals ik het doe... En als gij mij nu toeroept: Gij zijt toch óók een moderne vrouw dóór Uw schrijven en optreden, dan hebt gij gelijk dáárin. Maar, juist omdat ik dit moet zijn gedwongen door het lot, juist daarom waarschuw ìk te eerlijker die anderen die het niet behoeven te zijn, die het worden willen uit ijdelheid en zelfvergoding en egoisme....

En dáárin dus sta ik niet op één lijn met U: ‘moderne, jonge, Hollandsche vrouwen!’ Daarin wijk ik hemelsbreed af van U allen, dat ik de waarheid erken en begrijp.... terwijl gij en de Uwen die niet wilt zien, niet wilt begrijpen... uit dommen hoogmoed....

Want, geloof mij, dit soort hoogmoed van de moderne-vrouw, die meent dat haar onafhankelijk-optreden, haar beetje talent of verstand, haar moed van alleen-reizen, of van vaardigheid in schieten en schermen en zwemmen, en wat dies meer zij, dat al deze ‘vruchten van het feminisme’ haar sieren en tot eere strekken, dit soort hoogmoed is zoo dom, zoo dom!....

Het is zoo ontzettend dom niet in te zien, dat de waarde, de kracht, de macht, de adel, de hooge beteekenis der echte vrouw ligt in een geheel andere richting, dan in die der moderne-zich-zelve-bewierookende, kunstdoenerige, werkdoenerige man-naäapster....

Maar gij beklaagt U, dat mijn schrijven smartelijk zal aandoen diegenen, die zouden willen huwen, en niet in de gelegenheid zijn ertoe, diegenen die in stilte zichzelve bewustzijn te haken naar het echtgenoote- en moederschap; maar die ervan verstoken blijven, omdat lichaamsgebreken, of wat dan ook, hun dat geluk van kind-af ontzeiden....

Mijn lieve Aman, gelooft gij niet dat elke ernstige waarheid, waar die in 't openbaar wordt uitgesproken, een keerzijde heeft van sommige menschen misschien moeten pijndoen? - Welnu, natuurlijk geef ik U toe dat er vrouwen zullen zijn, die het smartelijk aandoet wanneer zij het zoo onomwonden zien uitgesproken, dat het lot hun datgene ontzei, wat het hoogste en beste en geluk-

[p. 347]

kigste vrouwenlot is, onze eigenlijke natuurbestemming: moeder-zijn. Maar is dat nu een reden om die duizenden, die op een dwaalspoor gebracht worden door de verkeerde voorlichting van al de hedendaagsche vrouwenblaadjes, met hun bijdragen van derde-geslachtsproducten, van gescheiden-vrouwen, van ontaarde moeders die durven aanraden de kinderen naar een ‘model-zuigelingen-inrichting’ te brengen, (zie broch: dr: Aletta Jacobs), is dat nu een reden om al die duizenden, die heel goed hun natuurbestemming kunnen bereiken, te laten zonder waarschuwing, en zichzelve te scharen onder zoo verkeerd een vaan van feminisme, in plaats van uit alle macht een protest te laten hooren, een ernstig, krachtig-uitgesproken protest ten behoeve van de velen die nog te helpen zijn!

Gij zijt van mijn eigen leeftijd, geloof ik; welnu dan zult gij weten, evenals ik, hoe vele, vele meisjes en vrouwen gedachtenloos méégaan met een dwazen tijdgeest, niet uit overtuiging, maar omdat zij zich laten leiden, laten wijsmaken: dat het onbeduidend en ouderwetsch zou zijn niet mee te doen met de feministen, en in plaats daarvan zichzelve d.w.z. vrouw, te blijven. - Begrijpt gij niet dat deze velen het zijn, die slechts een steun, een hulp, een waarschuwing noodig hebben, om te blijven op den rechten weg!

En de Hollandsche Lelie, zooals zij thans is, de zeldzaam-uitgebreide correspondentie die ik in één jaar tijds mocht ontvangen, zij is wel het beste bewijs, dat mijn woorden niet ijdel voorbijgaan aan de vrouw, dat zij inderdaad behoefte gevoelt aan een andere, een waardiger gemeenschap en voorlichting, dan die welke bestaat in het elkaar ophitsen tot den man willen-nadoen, en het eigen geslacht verheerlijken ten koste van het andere; in plaats van te begrijpen dat beide bij elkaar behooren en elkaar noodig hebben, maar bestemd zijn tot het spelen van een geheel verschillende rol.

En wat nu de ongelukkigen en misdeelden betreft, die zich, hetzij van kind-af, hetzij nadat hun jeugd verstreek in vergeefs wachten, voor-altijd verstoken weten van liefde en moedergeluk, ik ben het, wat mijn ondervinding betreft, niet met U eens dat die vrouwen zich ongelukkiger voelen gaan door het voor zichzelve eerlijk erkennen der waarheid: dat zij misdeelden van het leven zijn. Integendeel, ik ken en persoonlijk en uit mijn correspondentie verscheidene vrouwen die, juist omdat zij hierin wáár-zijn met zichzelve, veel tevredener en kalmer aanzien het geluk en het moeder-zijn der tot hun bestemming gekomenen, dan zij die, qua moderne-vrouw-woordvoerdsters, afgeven op ‘het huwelijk’ op ‘den man’ op ‘de banden van het huishouden’ enz., enz.; - terwijl zijzelf, bij al hun vrijheid, rusteloos-ontevreden hun weg gaan, en het blijkbaar inwendig nergens kunnen vinden. - Als ik gadesla de moderne-vrouwen, die meenen aan eigen-ik-bewierooking genoeg te hebben, dan zie ik, behoudens heel enkele uitzonderingen, overal vrouwen die gederailleerd zijn, hetzij als ongehuwde, hetzij als gehuwde, vrouwen die in hun eigen-persoonlijk leven geen vrede kunnen vinden, noch met hun familie, noch met hun dienstboden, noch met zichzelven, en die daardoor onophoudelijk zwerven en trekken en zich overal op den voorgrond dringen. En als ik omgekeerd zie op die anderen die erkennen dat het hoogste geluk hun ontzegd bleef, en dat wat zij doen of volbrengen slechts surrogaat is voor werkelijk vrouw-geluk, dan heb ik bij de laatste categorie - dat kan ik U volkomen-oprecht verzekeren - steeds veel meer echte vrede, kalme berusting, heldere levensblijheid gevonden dan ooit bij de eerste....

En dit is ook zeer begrijpelijk.

- - Want dorre zelfvergoding en eigen-ik-aanbidding kan nimmer leiden tot duurzame tevredenheid, moet eindigen in desillusie, kleingeestigheid, onderlinge jaloezie, enz. enz.

- Zelfkennis echter en tevreden zich-schikken in het onvermijdelijke, brengt er de vrouw vanzelve toe die voorrechten, genoegens, of levensomstandigheden, die wel haar deel zijn, zooveel mogelijk te waardeeren, te gebruiken, en te benuttigen....

Over het verdere van Uw brief moet ik uit plaatsgebrek kort zijn. - Gij hebt, in Uw ergernis over mijn instemming met het gezonde oordeel van Marie Corelli, (zie de Lelie van 21 Oct.) vergeten, dat zij een Engelsche schrijfster is, die, wat de door U gewraakte bijzonderheden betreft, redeneert over het Engelsche high-life, en het in die uiterlijkheden van het onze zeer-verschillende leven der Engelsche groote-dames. Als ik haar toejuich, doe ik dat natuurlijk waar het betrekking heeft op het algemeene vrouwengedoe van onzen tijd, in alle landen.

Neen, indien ik haar gelijk geef dat de

[p. 348]

vroegere vrouw-generatie beter werd grootgebracht dan de hedendaagsche, dan is dat geen ‘verwijt aan onze eigen ouders’. - Ten eerste zijn de ouders niet altijd verantwoordelijk voor hetgeen er uit hun kinderen groeit. Hoe menig hedendaagsche man of vrouw is geheel iets anders geworden, dan waartoe zijn of haar opvoeding hem zorgvuldig had vóórbestemd! Dat ligt aan allerlei neven-omstandigheden. Maar bovendien heeft m.i. geen enkel kind ooit recht zijn ouders iets ‘te verwijten’ in zijn opvoeding, wanneer dat te goeder trouw en met de beste bedoelingen is geschied. Indien ik weet dat mijn ouders met liefde en toewijding getracht hebben naar het beste voor mij, dan heb ik, al viel hun opvoeding ook nog zoo verkeerd voor mij uit, nimmer eenig recht hun die feiten ‘te verwijten’. - Want het komt alleen aan op hun bedoelen, op hun innerlijke toewijding en liefde. Als zij zich vergisten, of dom waren, of kortzichtig, of bekrompen, dat alles is geen reden hun dat ‘te verwijten,’ wanneer ik slechts weet dat zij te goeder trouw en in mijn bestwil meenden te handelen....

En ik geloof dat wij-thans-volwassen kinderen van meerendeels reeds-gestorven ouders minder reden hebben, in dien bovenbedoelden zin, onze ouders iets ‘te verwijten’, dan later het geval zal zijn, wanneer de generatie die thans kind is, aan hare moeder vragen zal: ‘Wáár waart gij toen ik Uw hulp noodig had, Uw moederliefde, Uw leiding, Uw verpleging, Uw zorg, Uw wakende nabijheid?...’

En het antwoord zal moeten luiden van zoo menige hedendaagsche mama:

Ik zat in mijn sociëteit: ‘De Club’, en redekavelde over ‘De kunst’....

Ik presideerde een congres over kinderopvoeding....

Ik fietste, ‘want ik wou probeeren of ik dat nog wel kon, na mijn bevalling!’....

Ik speechte in een vrouwenvergadering over ‘Het Recht der Vrouw’...

Ik dichtte een ‘Ode aan mijn kunst’...

Ik zat te schilderen in mijn atelier...

Ik schreef een artikel over 't Nut van reformkleeding voor a.s. moeders....

In één woord, ik bemoeide mij zooveel met alles en iedereen, en met mijzelve in de eerste plaats, dat ik geen tijd over had voor mijn man en gezin, geen tijd om zelve bij mijn kinderen te zijn....

Zie, lieve Aman, zoudt gij-zelve U niet schamen als gij zulk een moeder hadt gehad!?

En toch, ik overdrijf niet als ik U zeg: Zoo is, althans in de groote steden, de hedendaagsche moderne-vrouw-moeder, de vrouw aan wie is toevertrouwd de heiligste taak welke bestaat: die van op te voeden het door U-zelf zoo hooggeschatte toekomst-mensch: Het Kind!

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.