De Hollandsche Lelie. Jaargang 17

Over ‘Het Kind’.
(Naar aanleiding van boeken, brochures, etc.)

De afgezaagde phrase ‘wij leven in de Eeuw van Het Kind’ zal ik maar niet overnemen van de vele blaadjes en bladen, die daarmee inleiden hun beschouwingen over hetgeen er al zoo uitkomt van, over, en ten behoeve van: Het Kind.

Maar zeker is het dat Het Kind overal reeds vroeg een groote plaats inneemt tegenwoordig, ook op het gebied van brochures, congressen, studieboeken, enz., enz.....

Als het toekomst-mensch niet geheel en al volmaakt wordt, lichamelijk en geestelijk, voorwaar dan zal dat niet te wijten zijn aan gebrek aan lectuur in onze dagen, hoe hem op te voeden, gezond te maken, te onderrichten, bezig te houden, kunstzin te leeren, enz., enz.

Misschien zal hij veeleer onvolmaakt worden juist door den overvloed van lectuur over hem; die dikwijls geraakt in er niet voor geschikte handen, of ook wel geschreven wordt dóór onbevoegde auteurs....

Dat G.A. Ootmar, arts, die een lijvig boek schreef getiteld: ‘De Wereld van Het Kind’ (A. Vernout Haarlem, uitgever) onbevoegd zou zijn te oordeelen over zijn onderwerp, zal ik natuurlijk geenszins beweren. Blijkens zijn opdracht aan zijn vrouw, ‘der kinderen liefdevolle moeder’, is hij niet alleen de arts die als vakman over het kind oordeelt, maar ook de vader die als mensch, uit eigen aanschouwen en belangstellen, zich verdiepen kan en wil in het onderwerp....

Maar met dat al vind ik zijn dik boek aan den eenen kant zoo heel geleerd en grondig, van meet-af-beginnend; en aan den anderen weer zoo kortaf, zoo oppervlakkig, zoo van den hak op den tak-springend. Ik zou denken, een vakman heeft er niet-genoeg aan, omdat hij dit alles ook weet, en een leek zou het eensdeels eenvoudiger en korter wenschen, en anderdeels duidelijker, en over sommige onderwerpen uitgebreider... Ook vind ik den schoolmeester-achtigen stijl: ‘Vat gij mij’, - ‘Begrijpt gij mij’, - ‘Is het u duidelijk’ - zoo weinig prettig om te lezen...

Maar mijn hoofdbezwaar tegen zulke populair-medische boeken blijft steeds, dat zij komen in verkeerde handen... Ofschoon er in dit boek niets staat van de onnoodige bijzonderheden op geslachtsgebied, die de boeken van Anna Fischer Dückelmann, Alice Stockham en sommige andere vrouwen tot zoo begeerlijke lectuur maken voor overspannen oude-juffers...

De Verzorging van den Zuigeling (uitgegeven in opdracht der Nederlandsche Vereeniging voor Paediatrie door Dr: J. de Bruin, arts te Amsterdam, G. Scheltema, arts te Groningen, Dr. C.C. Van der Heide, arts te Arnhem. Uitgever A.E. Van der Heide, Haarlem.) - - Ook deze brochure is, blijkens de namen der auteurs, geschreven door ‘bevoegde’ hand. - Voor moeders zal vermoedelijk zulk een handleiding van heel veel dienst kunnen zijn. Ik zeg kunnen zijn, omdat de hedendaagsche moeder zich gewoonlijk met alles en nog wat bezighoudt, behalve met de verzorging van haar eigen zuigeling. Die wordt overgelaten aan bonnes, pleegzusters, kinderjuffrouwen, ongehuwde zusters, of barmhartige grootmama's; omdat de hedendaagsche moeder teveel ‘nuttigheid’ heeft te verrichten van anderen aard! -

[p. 343]

Enfin, als die pleegzusters, bonnes, etc., die zich met de ‘verwaarloosde’ zuigelingen belasten moeten, uit de brochure dan maar nut trekken, dan mist zij in elk geval haar doel niet...

Maar, niet alleen met boek en brochure, ook met een ‘Tijdschrift voor Kinderverzorging’ willen de artsen van den tegenwoordigen tijd de moeders en waarnemende moeders voorlichten. Bij denzelfden uitgever van voornoemde brochure verschijnt een ‘Tijdschrift voor Kinderverzorging’ onder red: van Dr: Cornelia De Lange, kinderarts te Amsterdam en Dr: C.C. Van der Heide, kinderarts te Arnhem. De prijs is franco per post f 4.75; de uitgave halfmaandelijks. - In het mij toegezonden proefnommer vond ik het artikel over Moeder en Kind, van Dr: Van der Heide, het belangrijkste. - Het handelt o.a. over den plicht der moeder zelve haar kind te voeden. ‘En zij die het te geven heeft, zij onthoude het haar kind nooit; zij verzake nooit haar plicht’ (pag. 4). - Dit geeft mij den lust in herinnering te brengen die magnifieke bladzijde uit Zola's Fécondité, waar hij Marianne schildert met haar kind aan de borst, en de ouderen spelend om haar heen; terwijl zij haar man gezelschap houdt bij zijn werk. Zola teekent daar zoo uitnemend de hooge, edele roeping der vrouw die aldus een eere stelt in het voeden van haar kind, in het geven van haarzelve daarin... Ik weet wel dat het velen moeders ontzegd is zelve hun kinderen te voeden, of zij 't wenschen of niet. Maar ik weet ook dat velen hunner niets liever willen, dan hun kinderen gemakshalve met de flesch of op andere kunstmatige wijze grootbrengen.... En al deze vrouwen, die hun mooie figuur, of hun genotzucht of gemak, stellen boven hun plicht, en tevens boven hun wáár geluk, van zelve hun kinderen de moedermelk te geven, al deze vrouwen verdienen het niet dat zij moeder werden, en moesten zich hun dor egoïsme schamen. -

- - Nu kom ik tot de Congressen ten behoeve van kinderen. Daar zijn er twee aangekondigd in de voor mij liggende circulaires; beide voor April 1904. Het eene te 's-Gravenhage voor Kinderbescherming. Het andere te Neurenberg voor Schoolhygiëne (zie vorige Lelie).

- Ik weet niet welke April-dagen bestemd zijn voor het congres tot Kinderbescherming te 's-Gravenhage. Indien die echter samenvallen met de voor het congres te Neurenberg bestemde datums 4-9 April, dan raad ik onvoorwaardelijk aan zich, indien men slechts één der beide congressen kan of wil bijwonen, liever te houden aan dat te Neurenberg, omdat het, wat Nederland betreft, geleid wordt door mannen als professor Winkler, Dr. J.H. Gunning, Prof. Dr. Eijkman, enz....

Want ik geloof geenszins dat de namen der onderteekenaarsters van het Congres voor Kinderbescherming een even voldoenden waarborg geven en voor hun grondigheid en voor hun onpartijdigheid en voor hun kennis van het onderwerp waarmee zij zich gaan bezighouden. M.i. is het onmogelijk dat dames die zich zoo voortdurend met alles tegelijk bemoeien, iets van belang tot stand zullen brengen. - Juffr. Marie Jungius, een der onderteekenaarsters, is altijddoor boekjes-uitgevende voor haar Nationaal Bureau voor Vrouwenarbeid, (waarvan zij de schel aftrekt, opdat niemand haar bij die bezigheid zal storen.) Gevolg hiervan is dat van al de vele Haagsche vrouwen en meisjes en dames, die mij telkens om ‘arbeid’ komen vragen, nog niemand die ik dan verwees naar het Bureau voor Vrouwenarbeid, Den Haag, Jacob Van der Doesstr. 68, ooit daarvan heeft gehoord, ook maar bij name. - Is dit niet teekenend voor de werkzaamheden van het Bureau in practischen zin? -

Verder vind ik onder-aan de circulaire de namen: Mevrouw A.E. Van Dorp-Verdam presidente, Dr: Aletta H. Jacobs (Deze dame schreef ergens, dat zij het zoo kwaad niet vindt als moeders hun eigen kinderen naar Model-zuigeling-inrichtingen brengen, niet uit armoede, maar gemakshalve!!); haar richting is overigens bekend genoeg. H. Copzeelt. D.C. Molyn-de Groot. Jonkvrouw C. van Hogendorp.

- - - - In de vorige Lelie beloofde ik een en ander te zullen vertellen over het Internationaal Congres voor Schoolhygiëne te Neurenberg, te houden in April 1904 (van 4-9 April). - Ik wees er reeds toen op, dat de namen der onderteekenaren een waarborg zijn voor hun ernst van bedoelen, en van hun kennis van zaken. Het zijn de namen van door geheel het land bekende mannen: prof: Winkler, dr: Gunning, Van Dam van Isselt, prof: Eijkman; (Secretaris-Penningmeester is G. Polvliet). - Ziehier nu eenige letterlijk-overgenomen mededeelingen betreffende hetgeen dit Congres te Neurenberg ten doel heeft.

[p. 344]

Overwegende dat de methodisch-hygiënische opvoeding der kinderen reeds moet aanvangen in de prille jeugd, dat in het bijzonder op de scholen overmatige geestesinspanning en uitputting moeten worden voorkomen door veel zorg voor de lichamelijke ontwikkeling, dat volks-ontwikkeling, gezondheid en kracht op den duur niet mogelijk zijn zonder een rationeele, moreele en physieke ontwikkeling der schooljeugd, overtuigd ten slotte, dat door toewijding en samenwerking van alle beschaafde natiën die taak aanzienlijk wordt verlicht, en de uitvoering daarvan bevorderd, hebben de hieronder genoemde autoriteiten besloten tot internationale congressen voor schoolhygiëne.

De congressen zullen om de drie jaar gehouden worden, en het eerste zal bijeenkomen in Duitschland te Neurenberg.

Ieder die belangstelt in het bevorderen der schoolhygiëne kan deelnemen aan het congres.

Hiervoor moet men aan het Plaatselijk comité de navolgende inlichtingen zenden: naam en voornamen, woonplaats en betrekking, en een bijdrage storten van f 12. -, waarna men een kaart ontvangt die recht geeft alle bijeenkomsten bij te wonen, te stemmen, te debatteeren, en deel te nemen aan excursies; tevens worden het orgaan en de verslagen van het congres toegezonden.

Lezingen voor de afdeelingszittingen worden aan de organisatie-comité's der verschillende landen gezonden, terwijl die voor de algemeene zittingen worden geregeld door 't organisatie-comité van het land en de plaats waar 't congres samenkomt. De manuscripten van redevoeringen en mededeelingen moeten vooraf worden ingezonden; zij kunnen gesteld zijn in alle talen, waarbij een korten inhoud in 't Fransch, Duitsch of Engelsch.

Op de laatste algemeene zitting wordt de stad bepaald waar 't volgende congres zal gehouden worden.

Na het sluiten van het congres zullen de loopende zaken in handen worden gesteld van 't comité van organisatie voor het volgende.

De internationale congressen voor schoolhygiëne splitsen zich in de sectiën:

1^o.	Hygiëne van schoolgebouwen en meubelen;
2^o.	Hygiëne op kostscholen;
3^o.	Methoden van hygiënisch onderzoek;
4^o.	Hygiëne bij onderricht;
5^o.	Hygiënisch onderricht voor onderwijzer en leerlingen;
6^o.	Lichamelijke opvoeding der leerlingen;
7^o.	Gezondheidsdienst, schoolziekten, en geneeskundige dienst op de school;
8^o.	Scholen voor achterlijke kinderen; parallel- en herhalingsklassen, onderwijscursussen voor doofstommen, blinden, dooven, stotteraars en gebrekkigen;
9^o.	Hygiëne der leerlingen buiten de schooluren, vacantiekolonies, organisatie van cursussen in kinderhygiëne voor de ouders;
10^o.	Hygiëne der onderwijzers. -

En nu is nog ten slotte de fantasie aan de beurt over: Het Kind, door Karin Michaëlis (vertaald uit het Deensch, door M. Stok, uitgegeven in den Boekhandel voorheen gebr: Belinfante te 's-Gravenhage).... Al lezende vroeg ik mij telkens af: Vind ik dit boek nu eigenlijk wèl-mooi, of niet mooi. Soms deed het mij zoo fijngevoelig aan, en soms stuitte mij de toon van Andrea (Het kind, in questie) min of meer terug, en gaf mij een onnatuurlijken indruk. Maar, aan het eind gekomen, wist ik zeker dat ik Het Kind heel mooi vind, heel aandoenlijk-echt, en diep-treurig-wáár. - Want het lijden van dat arme meisje in en door haar ouders, dat lijden tot in haar laatste levens-uur door hùn schuld, is subliem geteekend. Het dagboek dat de moeder vindt na den dood van Het Kind, geeft een aangrijpenden indruk van een kinderziel, van een kinderleven, van kinder-voelen en denken en gadeslaan en begrijpen en combineeren; in één woord van al dat teere en ontwakende en heilige in jonge levens, waarvan de ouders niet weten, niet vermoeden, waarin zij niet kunnen doordringen, met den besten wil ter wereld niet; omdat Het Kind zich instinctmatig zelve verhult voor de ouderen; bij alle liefde en vertrouwen toch begrijpt dat er een leeftijdverschil, een klove is, waardoor het in sommige dingen onbegrepen blijven moet, onbegrepen juist door die vader en moeder die het toch zoo liefheeft en vereert. -

O de tragedie van kinderlevens! - Niet iedereen heeft zulk een tragische geschiedenis als Andrea, niet iedereen heeft ouders die aldus van elkaar vervreemd leven! Maar toch geloof ik dat de meesten onzer veel meer kinderleed en intieme zielepijn hebben geleden, dan ooit vermoed werd door de volwassenen om ons heen! - Kinderleed doet zoo héél

[p. 345]

zeer; het pakt je zoo aan; het doet je zoo intens-wanhopig zijn. - Een kind beredeneert, vergelijkt, verontschuldigt nog niet.... Een kind lijdt zoo nameloos onder een onrechtvaardigheid, een liefdeloosheid....

Ik geloof, wie de gave bezitten zou om uit te beelden het allersmartelijkste van dat eerste wereld-leeren-kennen na het kind zijn, hij zou hebben te vertellen van vele, vele donkere smart-dagen in het schijnbaar zonnige kinderleven.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Bijdrage tot de Hedendaagsche Vrouwen-congressen. Parteimütter.
Rosa: Also unser neues Parteîprogram: Religion: Privatsache. Alkohol: Privatsache...
Clara: Und die Liebe?
Rosa: Ach, Unsinn, Liebe! Giebt's ja gar nicht!