Historie vanden vier heemskinderen

Dat XIX. ca. Hoe Ogier te Parijs quam ende vertelde coninc Karel hoe die reise vergaen was ende hoe hem Rolant verradenis op leide ende daer om een camp vocht tegen Gontier. Die hi int parck doot sloech.

[fol. 170]

Als Ogier van Reinout ende sijn broeders ghescheyden was, reet hi met haesten nae Parijs ende als hij te Parijs quam ginc hi daer hi coninc Karel vant, dien hij minlick gruete. Die coninc was blyde als hij Ogier sach ende ontfincken mynlic ende hieten welcoem. Als dat gedaen was vraechde hij hem hoe die reise vergaen was te Vaucoloen: ‘brengdi mi Reinout gevangen?’ Doe seide de grave Ogier: ‘Voerwaer heer coninc, neen wi, qualic hebdi u gelt besteet dat ghi Yewijn hebt gegheven om dat hi u Reynout mit sijn broeders gevangen leveren soude: soe helpe mi God, ic seg u, Reinout heeft verslegen den grave Calon ende Fouke van Morlioen ende Werrijn sinen swager ende haer volc is meest mede al verslaghen, want ick mede mijn lijf qualic ontdragen mocht, want ic ben seer gewont ende mijn ghereide most ic daer laten tegen minen danc, oft mi was lief

[fol. 171]

of leet; dat dede Maeldegijs die tovenaer want hi brocht hem grot secours wten castele van Montalbaen wel xxx hondert stoute ridders.’ Doen seide Roelant: ‘Dat gheloef ic wel, heer Ogier, want so ic vernemen can, sidi een verrader. want ghi ontboet hem selve te Montalbaen bi enen secreten bode Maeldegijs.’ Als Ogier die woerden hoerde van Roelant die so verwijtelic waren, seide hi: ‘Gi scalc, ghi liecht dat ende ist also, so moet mi God helpen dat ic verwoede, want ic nye verrader en was van al mijn leven ende diet mi op seggen woude dat ic verradenis gepleecht had, ic soudet hem doen lochenen in een camp. of selve daerom doot bliven.’ Roelant seide weder: ‘Here Ogier, ghi sijt een verrader.’ Doe Ogier dit hoerde seide hi met grammen moede: ‘Gi liecht daer om, valsch bastaert, ende des wil ic u doen lochenen in een camp.’ Doe boet Ogier den hantscoe ende Roelant trac voert met haestigen sinne ende soude die camp an genomen hebben. mer coninc Karel en woudes niet liden ende seide: ‘Laet staen, neve Roelant, want ic sal mijn campioen, genoemt Gontier. teghen u doen vechten’ ende Karel seide tot Gontier: ‘Gaet ende ontfaet gi den hantscoe ende doetet Ogier liden dat hy een verrader is.’ Doe seide Gontier: ‘Heer coninc, het wert minlic gedaen.’ Mettien trat Gontier voert. ende ontfinc den hantscoe van Ogier. Doe seide coninc Karel tot Ogier dat hi borgen setten soude. Ogier seide dat hijt gaerne dede ende badt den here Dunay van Bamer ende den hertoge van Ardan dat si sijn borge wouden wesen. dat si gaerne deden. Doe seide coninc Karel mit een lachende monde: ‘Die borgen sijn goet genoech’, voert seidi: ‘Heer Bavier, gi moet selve mede in den camp wesen. ende benemen an beyden sijden dat si malcander gheen ongelijc en doen ende en laet de twee heren

[fol. 172]

niet vechten, si en hebben eerst gesworen.’ Doe seide die grave Dunay: ‘Here, al datmen sculdich is van doen, dat sullen si gaerne doen.’ Aldus gingen dese twee heren daer si haren eet doen souden opt heilige cruys. Doe seide Dunay: ‘Gi heren die campen sult, coemt, ghij moet hier ten heiligen sweeren.’ Doe seide Gontier dat hijt gaerne dede: ‘ic moet voer sweren, want ic aenlegger vanden campe ben.’ Doe leide Gontier sijn rechterhant opt cruys ende knielde seggende: ‘Ghi heren, wilt mi horen ende verstaet dat ic segge. ic segghe Ogier op dat hi verradenis ghepleecht heeft in den velde voer Vaucoloen bi den eede die ic hier sweer, dat weet ic wel warachtich, want Reynout dat is zijn maech, also wil mi God de ere geven ende dat heilige cruys daer ics op sweer.’ Doe seide Dunay: ‘Staet op Gontier, u eet is wel gedaen.’ Met dese woirden stont Gontier op ende sloech thoeft neder. ende en neech den heiligen cruys niet toe: soe luttel ontsach hi Ogier want hi en woude niet eens op hem sien. Doe trat voert Ogier ende soude sinen eet doen ende seide: ‘Ghi heren, wilt alle een weinich nae mi horen, so moechdi horen wat ic sweere: ic sweere bi ihesum van Nazarenen dat ic nye verradenis en dede mer die broeders sijn mijn rechte neven, aldus ic en dorste hem helpen of deren, soe seer ontsach ic den coninc, mer ic seg: Maeldeghijs dede hem groot secours, want hi brocht met hem.xxx. hondert mannen wel op geseten, dese deden groot wonder. ende dye grave Calon bleef daer doot, Fouken van Morlioen ende Werrijn ende daer toe die geslachten meest die de heren met hem brochten. ende als ic sach dattet al verslegen was so most ic vlien doert grote volc dat Maeldegijs daer gebrocht had, ende mijn gereyde en mocht ic niet mede nemen van haesten ende dat dit dus gheschiet is, dat mi God

[fol. 173]

so helpe.’ Doe seide Dunay: ‘Heer Ogier, staet op, u eet is wel gedaen.’ Doe stont Ogier op ende custe het cruys an sinen voet. Als dat gedaen was leydemen die heren totten parcke, doe seide Gontier, die campenioen: ‘Ogier, wildi noch liden die verradenis die gi daet buten Vaucoloen, so moechdi noch van mi gaen, onverslegen ende ic sal u helpen versoenen teghen den coninc. ende en wildi niet lijden so is u euel gheschiet. want ic sal u metter hant te hants dat leven nemen.’ Doen seide die stoute Ogier: ‘Ic en ontsie u dreygen niet: God scende u’ seyde Ogier ‘gi en doet dat ghi sculdich sijt van doen ende laet u roemen staen.’ Met dese woerden reden si int parc ende als elc op zijn stede int crijt waren, lieten dye twe heren haer orssen te gader lopen ende Gontier sloech seer grote slagen after een op Ogiers scilt wat hi mochte mit alle sijn cracht eer Ogier te weer conde comen. Mettien verhief Ogier zijn swaert. ende gaf Gontier soe ongemeten groten slach ende geraecten seer wel so dat hi wonder dede. want hi sloech Gontier des conincs campenioen ten eersten slage doot, die so starc was van crachten, ende als Gontier doot was. ende dat Ogier sach was hi blide ende trat van zijn paert. ende werp Gontier ten parc, want hi seer starc was. Als dat ghedaen was vraechde Ogier of hi voldaen had. Doe seide de hertoge Sampson: ‘Sit op u paert, dat u God ere!’ Die heren keerden weder totten coninc. ende als die coninc die heren sach, vraechde hi hoe de camp vergaen was. Doe seide die grave van Bamer: ‘Here coninck, u campenioen is verslegen. Ogier geschiede grote eer want hij sloech hem ten eersten slage doot.’ Doe seide Ogier totten coninc: ‘Here, hoe soude hi mi verrader maken? ic seg u here coninc, bij God almachtich, dat hem Maeldegijs

[fol. 174]

sijn oem secours brochte wt dat casteel van Montalbaen, dat suldi warachtich vinden ende anders niet.’

Als Roelant verhoert had Ogiers woerden, swoer hi dat hi trecken soude in Yewijns lande. ende halen hem al waer hi te Beurepaer int cloester ende als hi hem hadde soude hij hem hangen aen een boem. Doe sworen alle dye genoten dat si mede varen souden in Gascoengen ende verderven coninc Yewijns lant. Met dusdanigen opset ende overdracht reden die ghenoten nae Gascoengen. Ende als si in Gascoengen quamen vraechden si waer den coninc Yewijn mochte sijn. Doe wert die heren geseit dat coninc Yewijn hem ghegeven had in een cloester genoemt Beurepaer. ende en woude nemmermeer de crone meer dragen. Als dit die genoten hoerden swoeren si alle dat si trecken souden te Beurepaer ende halen hem wt dat cloester. Met desen woerden reden si ende beleiden dat cloester

[fol. 175]

Beurepaer sterckelijc. Ende als Yewijn dit sach dat die ghenoten voer den cloester lagen was hi vervaert ende sende eenen bode mit een brief tot Reinout, de inhilt seer vriendelic an Reinout, of hi comen woude hem te hulpe tegen Roelant, die hem in Beurepaer strengelic belegen had met de xij ghenoten ende had gesworen dat hi hem vanghen soude ende aen een boem hangen ende waert dat hi hem geen hulpe en dede, so most hi gevangen wesen. Ende voert seide hi: ‘Mijn geminde swager, ic weet dat ic die doot aen u wel verdient heb, ic wil gaerne gevangen in uwen handen gaen ende liden gewillichlic dat ghi mi doet.’ De bode reet met haesten tot Montalbaen ende als hi daer quam ginc hi met haesten daer hi Reynout vandt, dien hi die bootscap seide ende gaf hem den brief. Als Reinout den brief over gelesen had ende verstaen, seide hi met haesten: ‘Laet den dief hangen, hi heeftet wel aen ons verdient.’ Als de vrouwe dat hoerde was si seer droevich ende hare verwandelde sin ende moet. haer ioncste kint namse bijder hant ende is gecomen voer Reinout ende als si bij hem stont custe si dat kint vriendelic ende seide: ‘Adelaert mijn lieve kint, dese scande. ende laster daer wi nu in zijn en mogen wij nemmermeer verwinnen of vergeten dat men tot u sal seggen in wat landen dat ghy coemt, dat u oudevader is gehangen: die scande sal u te swair wesen te dragen als gi so vorde coemt dat ghi ridders namen ontfangen sult hebben’ ende met dat dese vrouwe dese woerden sprac liepen haer die tranen wten oghen ende si weende utermaten seer. Als Reinout van sijn vrou dese woerden hoerde ende haer so seer sach screyen, seide hi: ‘Vrouwe, laet staen u clagen ende creyen, ic sal varen ende helpen den valschen man die ye van moeder was geboren tegen die.xij. ghenoten van Vrancrijc; ic

[fol. 176]

seg u in der waerheit: mach ic hem levende vangen, ic brengen u te Montalbaen.’ Die vrouwe was goedertieren ende eerbair, ende verblijdt van Reinouts woirden, ende viel op haer knien voer Reynout haren here. die si sere dancte. Reynout schiet hier mede van der vrouwen ende geboet dat hem elc terstont wapende. ende also drae als Reinout rede was ende al sijn volc gewapent ende geseten op haer paerden, als dit Reinout sach spranc hi op Beiert ende reet met sijn volc na Beurepaer, mer so als ons die hystorie seit: eer Reinout ten cloester quam hadt Roelant gewonnen ende Yewijn genomen, ende dede hem die handen vaste binden ende een seel om sinen hals ende reet daermede na een bosch dat bi Beurepaer lach. ende Ywijn liet hi na lopen, so gebonden met die coerde om den hals. Aldus reet Roelant nae tbosch om Yewijn aen eenen boem te hangen. Als si dus reden versach Roelant den eedele grave Reinout na hem comen riden ende als hi bi Roelant quam, riep hi segghende: ‘Ick bid u neve Roelant, dat ghi mi geven wilt den verrader: ic sal hem voeren in mijn casteel van Montalbaen ende leren hem sulcken spul dat hi ons nemmermeer en verraet.’ Als Roelant dit hoirde seide hi tot Reinout: ‘Gi bidt al om niet ende ic seg u: vliet wt minen ogen want ick en mach u niet langer sien want hi moet hanghen.’ Reinout seide: ‘Gi en sult nyet, also moet mi God helpen: ic soude eer met Florenberge vechten teghen u ende mijn swager verlossen, want mijn kinder wairt grote scande ende verwijt als si tot haer iaren. quamen. want men soude hem verwijten, seg ic u, dat hair oudevader verhangen waer, want ist dat ghien doden wilt, ic sallen u mit crachte nemen.’ Doe seide Roelant: ‘Du verwaende geck, soutstu di tegen mi

[fol. 177]

willen setten?’ Doe hiete Roelant dat men die coerde werpen soude over een tac van een boem die daer stont: ‘ic sal hem hangen, wiet leet of lief waer.’ Reinout seide: ‘Voerwaer segge ic u: ic en weet geen so koenen man die mijn sweer hangen sal, hi en salt becopen.’ Doe seyde Roelant in erren moede: ‘Dat sal ic sien.’ Doe sat Roelant van sijn paert ende werp self den reep over een tac ende wilde coninc Yewijn hangen. Als Reinout sach dat hijs niet verbidden en mocht sloech hi Beiert met sporen ende toech sijn swaert ende hielt den reep in stucken ende Yewijn viel neder op daerde, doe nam Reinout sinen swager ende werpen met cracht voer hem opt paert ende sloech Beyaert met sporen ende sette hem ter vlucht met Beyaert soe seer als Beyert lopen mocht. Als dit Roelant sach wert hij half verwoet ende spranc met haesten op sijn paert ghenaemt Volentijn ende volchde Reinout wat zijn ors lopen mocht ende had sijn swaert getogen, ende als hi sach dat hi Reinout niet onderriden en mocht, riep hi met luyder stemmen wat hi roepen mocht ende seyde: ‘Reynout, ghij sijt een verrader.’ Als Reinout dit hoerde seide hi: ‘Roelant, ghi liecht daer om, dat ic een verrader ben: ick en was nye verrader noch ic en wilt nemmermeer worden.’ ‘Ghij sijt ymmer,’ seide Roelant ‘ic does u lijden metten swaerde, of ten si dat gi mi met Beyert ontvliet.’ Doe seyde Reinout: ‘Ic seg u Roelant, waren wy twee te samen hier alleen, den camp soude u gheboren. mer ghi sijt hier met veel ridders: wouden die mij alle deren, ick moste doot bliven of gevangen, mer wildi mi hier alleen verwachten, ic belove u als ridder goet, ic sal weder keren in corter stont mit Beyert mijn ors, so verre als ghi u volc doet keren weder in Vrancrijc, ende wildi hier comen, gi sult mi hier weder vinden.’ Doe sette Reynout sijn swager

[fol. 178]

op die aerde ende keerde hem tot Roelant met Beyaert ende daer gaven si malcander haer trou ende Reinout beloefde daer weder te comen ende te vechten tegen Roelant: aldus scheide Reinout ende Roelant van malcander ende elc reet sijnre straten.