Historie vanden vier heemskinderen

Dat X. ca. Hoe Reinout ende sijn broeders op stonden, als si een weinich geslapen hadden, reden si tot coninc Yewyn ende gaven thoeft van coninc Saforet ende hoe hise onthielt ende Reinout zyn dochter gaf ende een roetse dair hi hem op onthielt tegen coninc Karel van Vrancrijck.

Als dese vier ridderen geslapen hadden saten si op Beiaert ende reden mit haesten haerre vaert ende bonden thoeft van Saforette an een staec. ende stakent om hoge boven haer bannieren ende de croen was dair boven op gebonden ende reden tot dat si quamen voer Yewijns burch. Die coninc stont tot dier tijt opter tinnen ende seide: ‘Ic sie vreemtheit. ginder comen

[fol. 65]

vier ridders schoon ende behagelic ende hebben maer een ors bescreden, het is dat grootste ors dat ic ye sach.’ Doe liepen neder die ridders ende ioncfrouwen om dat paert te sien daer die heren op saten. Die coninck ghinc selve met sijn baroenen om de ridders te sien. ende als hise sach was hij blide. Als die broeders den coninc sagen, vielen si hem te voet ende grueten hem minlijc ende als si dat gedaen hadden so toechden si den coninc thoeft daer die croen op stont ende seiden: ‘Heer coninc, hier is thoeft van uwen viant den coninck Saforette. ende gheliefdet u, wi willen u dienen mit al onser macht ende helpen u wes wi vermoegen.’ Doe nam die coninc dat hooft ende seyde: ‘Gi heren, gi sijt mi welcoem ende ick sal u herberghe geven ende dairtoe broot ende wijn.’ Reinout seide: ‘Dat loen u God; wi willen volcomen wes gi ons hiet.’ Doe seide de coninc: ‘Ic wist gaerne hoe ghi hiet.’ Reinout seide: ‘Dat willen wi gaerne doen ende segghen hoe wij hieten ende wie onse vader is: onse vader hiet Aymijn. ende mijn outste broeder Ridsaert, de ander Adelaert, die derde Wridsaert ende ic hiet Reinout.’ Als dit die coninc hoerde ontfinc hise met bliscap oft sijn kinderen hadden geweest ende dedese heerlick vercleden ende dede hem een meester hebben diese ghenas van haer wonden. Aldus dedese de coninc veel ghemacs dat si in seven weeken genasen van haer wonden. ende Beiaert mede; hi dede hem nieuwe scilden maken ende haer hernas versien ende schoon maken ende convertueren over haer paert. Als dit gedaen was gereide hem die coninck om te stride te trecken. Ende hadde groot volc vergadert bi hem om te wreeken dat hem die coninc Saforette misdaen hadde. Als die coninc mit sijn volcke rede was deden de broeders Beiaert

[fol. 66]

sadelen ende overdecken mit een coffertuer ende saten dair op mit groter hoemoedicheit. Dus reet de coninck Yewijn in Saforetten lant ende sloegen al doot dat si vonden ende destrueerden veel sloeten ende steden ende dodent al sonder wijf ende kinder: dus lach coninc Yewijn in Saforetten lant bi drie jaer ende dede castelen ende sloten maken daert hem geliefde om dat lant te houden: wat strijde dat Yewijn vacht, hi had altoes victorie, daer hem God ende de iv. ridders toe hulpen, also dat Yewijn sijn vianden verwan ende ontsien wert van sinen vianden overmits de vier ridders, want si vroem ende cloec waren. Aldus dienden si Yewijn getrouwelic bi vier jaren ende Yewijn dede die broeders grote eer. ende gaf hem scone ghiften van cierheit ende yuwelen. Doe coninc Karel verhoerde dat Reynout met sijn broeders onthouden waren bi den coninc Yewyn, so sende coninc Karel een bode met een brief an coninc Yewijn inhoudende: oft coninc Yewijn te lieve ende om grote vrienscap van coninc Karel hem senden woude de vier broeders die sinen sone Lodewijc so jammerlic vermoirt hadden, hi badts hem sere ende wouts hem dancken. Die bode haeste hem dat hi quam in Yewijns lant ende vernam wair die coninc was, dair hi toech. ende als hi den coninc sach gruete hi hem ende seide dat hi quame van den coninc van Vrancrijc, de hem den brief sende ende om een antwoirt weder om te hebben. Als die coninc den brief in de hant had brac hien op. ende lassen watter in gescreven stont. Als Yewijn den brief ghelesen had ende dat inhouden daer of verstaen, was hi droevich ende dede de baroenen heimelic bi hem comen, dats die broeders niet en wisten ende seide tot hem: ‘Ghi heren ende baroenen, coninc Karel van Vrancrijc heeft een brief an mi gesent, de inhout dat ic hem senden soude de

[fol. 67]

iv. broeders ende sende icse hem niet, so sal hi mijn viant worden; raet mi hier in, gi heren, wat mi best hierin gedaen is ende min eere mede bewaert. want doer die broeders heb ic mijn vianden verwonnen ende ben seer ontsien in heidenis: ic en wil geen verrader wesen.’ Doe seide de hertoech van Ribemont toten coninc: ‘Heer coninc, ick heb wel eer gehoert dat si coninc Karel grote lachter deden ende sloegen sinen soen Lodewijc doot, dat ick rade u dat ghise hem levert, behouden haer lijf, ende ist dat gi des niet en doet soe sal u verdriet naken: want coninck Karel sel comen in u lant ende vernielent. ende can hi u dan crigen hi sal u doen hangen.’ Heer Hughe van Avernaes sprac met toernigen moet als hi desen raet had horen geven: ‘Vermaledijt si de raet’ ende seide: ‘Heer coninc, geefdi so op de ridders, men sal u over dusent iaer verrader hieten ende het wair oec dorperliken gedaen, want si u trouwelic gedient hebben ende menigen heiden verslegen ende u naem in heidenis doen ontsien; u vaendrager is Adelaert. ende Ridsaert is een vroem ridder: soudise dus overgeven ende verraden, men soude u min achten dan een dwaes.’ Doe seide Ysoreit de hertoge: ‘Heer Huge heeft waer geseit.’ Doe sprac een coen ridder. ende hiet Reinier: ‘lc segt u heer coninc, inder waerheit, verloerdi dese vier ridders, gi waert onteert ende ist dat ghijse mit verradenis opgeeft, si sijn van soe hoghe magen, als dat si u jagen souden uten lande: quaemdi in Poelgen of Calaberen, Cecilien Griecken of Hongerien, in Engelant Normandien of Vrancrijc, u stonde te lijden swaer verdriet want si hebben in alle dese landen veel edele magen; mer wildi u selven quiten ende U eer bewaren tegen hair vrienden, dordise niet onthouden om Karels wil, so laetse varen in een ander lant daer si Karel nyet en onsien.’

[fol. 68]

Als heer Lambert desen raet hoerde seide hi met scempige woerden: ‘Heer coninc dat is goeden raet die u gegeven wort; mer ic seg u certeijn, wedersegdise den coninc, gi sult varen als dander die tegen coninc Karel strijt maecten ende met scanden verwonnen worden.’ Als Ysoreit here Lambert dese woerden hoerde spreken, wert hi toernich ende sloech heer Lambert met een vuyst in den hals dat hij doot ter aerden viel. voer zyn voeten. Als de andre heren dit sagen waren sijs blide; doe seyde heer Huge: ‘Vrient, en spreket niet meer als een dwaes; gi riet onsen coninc grote scande ende seit dat hem coninc Karel hangen soude met Reinout; men mach hangen die men wil, mer gi hebt u doemsdach. Heer coninc, die u desen raet gaf, en gaf seker om u lijf niet een mite; ick segt u voerwaer, geen coninc en mach verrader wesen: dat gi dese broders sende den coninc ende hise tleven naem. dat waer scandelic, heer coninc. Doet minen raet: laetse varen in een ander lant. daer si hem weten te onthouden voir coninc Karel, so doedi wijsselic.’ De coninc docht desen raet goet ende seide dat hijt doen woude, want hem iammerde seer Reinout. ende sine broeders, dat si van hem sceiden souden om goede diensten die si hem ghedaen hadden; mer coninc Karels toern ontsach hi sere. Doe seyde heer Huge Avernaes toten coninc: ‘Heer coninc, ick seg u inder waerheit, geen goet man en hoert te horen na den raet van Ancel ende Lamberti neven, si sijn beyde van den geslachte de nie goet en deden: heer coninc, wildy behouden u eer, gi sult Reinout u dochter Clarisse geven ende geeft hem dye roetse op die Gronde, daer sal hi doen maken een vasten burch, ic seg u vorwair: mach Reinout bi u dochter kinder werven, hi is van so hogen geslacht

[fol. 69]

hi sal u de oerlogen tegen coninc Karel wel helpen dragen, so moechdi rustelic leven ende sonder sorch.’ Als de coninc desen raet hoirde was hi blide want dien raet docht hem goet ende seide: ‘Mochtet also comen dat Reinout ende zijn broeders mit mi bleven int lant, soe waer ic blide.’ Die coninc ontboet Reinout ende zijn broeders dat si tot hem quamen, twelc die broeders terstont deden ende als si biden coninc quamen, grueten si hem ende als si hem gegruet hadden seide Reinout: ‘Heer coninc, wat belieft u van mi.’ De coninc seide tot Reinout: ‘Hier heeft gesent coninc Karel van Vrancrijc enen bode met enen brief de inhout, dat ic doer zijn beliefte u ende uwe broeders gevangen woude senden in Vrancrijc, des en wil ic niet doen. ic en wil geen verrader wesen. mer sijn toern en derf ic niet verwachten: Reinout, wildi mit u broeders varen in Poelgen Calaberen of over de Suytzee, ic en sal u nemmermeer begeven met scatte noch met goede; doet dat, so doedi als de wijse, segt u meninge wat gi doen wilt.’ Reinout antwoerde: ‘Heer coninc, het staet ons te hants tot sorgen, want tegen coninc Karel en mogen wi niet striden, hier in tlant noch over zee, mer heer coninc, wildi mi de roetse geven die daer staet inden Gronde, ic sal daer een casteel op doen maken, dat ic coninc Karel nyet een mite ontsien en sel.’ Doe seide coninc Yewijn: ‘Reinout, gave ic u de roetse, gi dwoncter al mijn lant mede ende oec Gascoengen.’ Doe seide Reinout: ‘Here coninc, ic en soude niet, des wil ic u geven mijn sekerheit, ende waerder yemant de u misdoen woude, ic soudet op hem wreken, alsoe dat hi mit vreden niet en soude mogen slapen op sijn bedde noch eten of opstaen; wildi mi de roetse geven, ic ende mijne broeders sullen u al ons leven dienen gelijc of ghi onse vader waert.’ De coninc antwoerde: ‘ic sal mi dair op beraden.’ Doe ginc de coninc tot zijn baroenen

[fol. 70]

ende seyde: ‘Ghi heren, hier is Reinout ende heeft mi gebeden om die roetse in de Gronde, of icse hem geven wil, hi sal dair op doen maken een castele so starc dat hi hem daer op onthouden sal tegen coninc Karel ende sine magen, ende nyet onsien Karels macht, ende ic heb u wel geseit wat brief dat coninc Karel an mi gesonden hevet. Nu raet mij gi heren, wat best gedaen is ende ick mijn eer beware.’ Ysoreit antwoerde: ‘Heer coninc, ghi sult Reynout die roetse geven voer ons allen ende Clarissen u dochter mede, so salmen u ontsien in veel plaetsen waerment verneemt.’ Doe seide Anceel: ‘So wildi onsen coninc setten tegen coninc Karel: als hi dit verneemt sal hi comen ende verderven al conincs lant ende vangen hem ende Reinout met sijn broeders ende doense hangen; dit waer ijmmer scande dat men onsen coninc die so edel ende machtich is, in zyn lant hangen soude. ende Reinout met sijn broeders.’ Dese woerden van Ancel vertorende seer Avernaes ende sloech Anceel met een vuyst in zijn hals dat hy ter aerden storte ende doot bleef: ‘dair is dijn loen van dijn goeden raet.’ Als die coninc dit sach, seide hi: ‘Ghi heren, laet dit wesen, ic sal Reinout mijn dochter geven ende de roetse inden Gronde, so sal hi mi helpen waer ict te doen heb, ende sine broeders mede, gelijc of ic hair vader wair.’ Doe riep de coninc Reinout ende seide tot hem: ‘Reinout edel grave, wildi ende alle uwe broeders mi getrou wesen, ic sal u de roetse inden Gronde geven, ende mijn dochter de scoon bloem tot enen wive ende dair toe de helft van minen goede, so moechdi u casteel laten tymmeren so starc dat gi u dair op onthouden moecht tegen dye macht van coninc Karel, want hi en mach u niet deren al lage hijer voer hondert jaer.’ Doe seide Reinout: ‘Heer coninc, danc hebt, u dochter neme ic gaerne ende die roetse mede.’

[fol. 71]

Aldus gaf coninc Yewijn sijn dochter Reinout tot enen wive ende deedse hem trouwen. Mer vanden feest vander bruiloft wil ic swigen om de lancheit wil. Als de feest vander bruloft over was, ontboet Reynout al die tymmerluden ende metselaers de hi conde crigen in alle die landen daer omtrent om sijn casteel te maken, also dat hi vergaderde dusent tymmermans ende vij. hondert metselaers. Ende ter stont dede Reinout dat casteel beginnen ende met haesten opmaken dic van muren ende seer hoge; om dat casteel ghingen twee muren alsoe dat dit casteel in corter tijt volmaect was. Doe dede Reinout ontbieden doer tlant: wie totter roetsen woude comen woenen, Reynout soude hem husinge geven ende daer toe vry houden al haer leven. Als dit de luden verhoerden, quammer veel volcs also dat Reinout in corter tijt vergadert had bi hem xv. hondert man. Sommighe warent ambochtsluden, sommige wonnen wyngaerden sommich boemgaert enten. sommich die coren wonnen ende lant eerden. Reinout ontboet coninc Yewijn zijn wijfs vader dat hi tot hem quame. Als Yewijn de boetscap quam, voer hi derwert met zyn heren. Als die coninc op de roetse quam seide hi tot Reinout: ‘Gi hebt een scoen ende starc castele gemaect ende wel versien oft noot dede: segt Reinout, hoe is sinen name?’ Reinout antwoirde den coninc: ‘Het is op een roetse gestaen de morben is, daerom is sijn rechte naem Montalbaen.’ Doe seide die coninc: ‘Reinout gi hebt hem een goede ende gherechte name gegeven.’ Hiermede scheide Yewijn van Reynout.