Hier beginnen sommige stichtige punten van onsen oelden zusteren

(56) Van zuster Wibbe van Graes. († 1449)

Dese guede zuster Wibbe was noch seer jonck, doe si starf, soedat si dat yuck Ihesu Cristi niet lange gedragen en hadde^d). Het was van natueren alten levendigen, vroeliken herte. Nummermeer en sach

d) Verg. Mt. 11:30.

[p. 208]

men sie stuer¹⁾ noch droevich, noch strac van woerden, mer altoes vredich ende guederhande. Sij was sonderlinge willich ende bereit, als men sie argent te wercke riep, ende als si yement uut mijnnen wat helpen solde, soedat nyement²⁾ wat van oer en begeerde, die si onwillich of³⁾ cruenach[118b]tich vant. Ende want si Gode behaegede, soe wart si enwech gerucket, opdat die boesheit oer verstant niet en verwandelde ende die gevensheit oer ziele niet en bedroege^a). Ende hieromme, als si hier omtrijnt van anderhalven jaer gewoent hadde⁴⁾, wart si zieck ander pestelenciën^b). Ende als onse vader, her Roelof, tot oer quam om oer bicht te hoeren, soe begeerde sij, doe si gebichtet hadde, weert hem lief⁵⁾, soe solde si alte geerne onsen lieven Heren oer reynicheit loven. Doe vragede hi oer, of si oec alsoe stonde, weert dat si weder opqueme⁶⁾, dat si onsen lieven Heren dan oeck ewelike dachte te dienen. Doe antwoerde si vuerichlike weder ende segede: ‘Yae, here, al mochte ic dusent jaer leven, ic wolde Hem geerne trouwelike dienen.’ Hiernae, als oer die doot aengenck, [118c] wanttet noch een jonck, starck ende onverquenen⁷⁾ mensche was, soe voer si van groter bangicheit op uuten bedde, als diegene, die van groter persen niet en wiste, wat si dede. Doe sprac oer die zuster toe, die de zieken verwaerde, ende segede: ‘Suster Wibbe, ligget in gehorsomheiden stille, ende stervet als ene gehorsommige zuster.’^c). Rechtevoert als si dat woert hoerde, bleef si stille liggen⁸⁾ ende segede: ‘Geerne, lieve zuster’, ende starf al-

1) norsch.

2) voor nyement is y geschrapt.

3) na of is croe geschrapt.

a) Sap. 4:11.

4) gewoent hadde in margine bijgeschreven.

b) In 1449 heerschte in deze streek een pestepidemie, waarover men bijzonderheden kan vinden bij An. I, 176; Chron. Mont. S. Agn. 107; D 155, 263, 281; J.I. Pontanus, Hist. Gelrica. Amst. 1639. p. 475. De haard van besmetting was Keulen, zie R. Hoeniger, Der schwarze Tod in Deutschland. Berlin 1882, p. 75.

5) als hij het goed vond.

6) na op is sto geschrapt.

7) niet gesloopt van krachten, nog in de volle kracht.

c) In de M.E. waren vele devote tractaten in omloop, welke, oorspronkelijk in het Latijn, later in de landstaal geschreven, bestemd waren voor te bereiden op een rustig sterven, de Ars moriendi wilden leeren. Verg. F. Falk, Die Deutschen Sterbebüchlein. Köln 1890, waar op p. 19, 78-79 Mnl. teksten worden besproken. Deze tractaten, dikwijls rijk geïllustreerd, waren meest zelfstandige werkjes, maar bestonden soms uit toepasselijke gedeelten van grootere geschriften, b.v.c. 21: ‘Wie man sol lernen sterben, und wie ein unbereiter tot geschaffen ist,’ uit Suso's Büchlein der Ewigen Weisheit, ed. K. Bihlmeyer, p. 278-287, of een gedeelte van Des Coninx Summe, ed. D.C. Tinbergen, p. 315-327; verg. daarbij p. 160-165, 554, waar ook over sterfboeken in het algemeen gehandeld wordt. Zie nog A. Troelstra, De toestand der catechese in Ned. gedurende de vóór-reformatorische eeuw. Gron. 1901, p. 220-225, en id., Stof en methode enz. Gron. 1903, p. 233 over sterfboekjes.

8) voor liggen is g geschrapt.

[p. 209]

dus als een guet kint der gehorsomheit, als si altoes geeleeft¹⁾ hadde. Want si hadde voer ene gewoente, als men oer wat bad te doene, dat si altoes plach te antwoerden: ‘Yae, geerne, lieve zuster’.

Doe si in oeren verscheyde²⁾ lach ende began te sterven, soe hoerde een zuster in der lucht alten wonderliken, zueten geluyt van mennygerhande spuele. Ende als [118d] si oer hovet daernae opboerde om te luysteren, waen³⁾ dat zuete geluyt genge of queme, soe duchtet oer soe veer ende hoge inder lucht wesen, dat sijs nouwe hoeren en conde, mer als si oer hovet weder nederlegede, soe duchte oer, dattet boven deren huyse was. Ende dese melodie wart oec van eenre ander zuster in desen huys gehoert, ende si duerde soelange, hent dat dese zalige zuster verscheyden was, ende daernae en hoerden si sie niet meer. Ende wi myenen ganselick⁴⁾, dattet die hilige engelen^a) waeren, die dat reyne zielken, dat den wech der gehorsomheit ende der mynliker bediensticheit altoes mit enen verbreiden⁵⁾ herten sonder mormeracie gelopen hadde, wolden vueren totten ewigen leven, daer si nu ewelike sal yubilieren^b) ende vroelick wesen mit oeren nye⁶⁾ getrouweden, ewigen Brudegom. Ende in der selver uren of wilken⁷⁾ [119a] starf Salome Sticken, die eerweerdige prierynne ten Diepen-veen, ende in voertijden onse moder. Ende hieromme plegen die zusteren te seggen dat si myenden - ende wi gelovent volcomelick - dat die hilige engele quamen van Diepen-veen, ende hadden daer die hilige ziele gehaelt, die Gode een duerbaer scat⁸⁾ was, omdat overmids oere vuericheit ende wijser

1) verg. 63a veerteeren.

2) op sterven.

3) vanwaar.

4) stellig.

a) Talrijke malen vindt men in de geestelijke literatuur der M.E. de voorstelling, dat engelen onder gezang de ziel ten hemel voeren: Ruusbroec IV, 48; D 221, 295; Marialeg. I, 193, 198; Den spyeghel der salicheyt van elckerlyc, ed. K.H. de Raaf, vs. 844; Der Nonne von Engelthal Büchlein von der Genaden Uberlast, p. 37, 40, 42; Alemannia 11, p. 7; 15, p. 156, 158; 21, p. 116.

5) met een ruim voelend, krachtig gemoed; verg. de aant. over breetheit bij 99c.

b) Van de contemplatie verheft de mysticus zich tot jubileeren: ‘Wat es iubilacie? Anders niet dan een gheestelike blijscap, die God stort in die saleghe siele’, Dialoog van Eggaert en den onbekenden leek, A K G, N S 7, p. 180. Ruusbroec V, 25, VI, 83, geeft de volgende definities: ‘jubilatio, dat is hertelike liefde, ene bernende vlamme, met devocien, in danke ende in love, met ewigher werdicheit te Gode,’ en ‘mit vrouden berstet (= dat herte) ute met ere stemmen: ende dit heet Iubileren ofte Iubilacie.’ Ook in de Duitsche mystiek komt het jubileeren dikwijls voor. Zie de definitie van ‘genad Jubilus’ in Alemannia 21, p. 105. Eckehart, p. 553, spreekt van ‘innekeit und andâht unde jubilieren.’ Zie nog over het jubileeren in den hemel Ruusbroec III, 234, D 198, Hor. Belg. X, 161; van jubileeren der engelen is 124c sprake.

6) nye (pas), bijwoord bij getrouweden.

7) verkleinwoord van wile, tijd.

8) aan den kant bijgeschreven.

[p. 210]

voersienicheit soeveel guets gecomen is. Van welker weerdiger prierynnen wi nu een wennich punten schrijven willen, daer si ons mede geluchtet ende gestichtet heeft, eerdat si ten Diepen-vene quam. Mer mit wat doechden ende hiliger wanderinge si daer geluchtet ende gebrant heeft, dat machmen in enen anderen boecke hoeren, daer dat seer opelike¹⁾ ende bequamlike van oer gheschreven is^a).

1) duidelijk, op overtuigende wijze.

a) Zie D 3v. Zij was mater van het Meester-Geertshuis van ca. 1392-1408, verg. Diepenveen 205.