Hier beginnen sommige stichtige punten van onsen oelden zusteren

(54) Van zuster Alijt ten Veene. († 1449)

Dese guede zuster Alijt^c) was een reedelike⁷⁾ oelde maget, doe si toe meister Gerijts huys quam, ende hierom soe wartet oer merc-

c) Zie nog 33b, 53c.

7) tamelijk.

[p. 203]

like suer, dat si oer alsoe breken ende bugen moste ende veroetmodigen onder eens anders guetduncken. Want het was een strack mensche van natueren, soedat si oer in den iersten al seer veel te sterven hadde; mer die gracie Gods voerquam¹⁾ sie, soedat si oer alsoe geheelike kierde tot onsen lieven Heren ende tot allen doechden, ende dede oerselven alsulck ghewelt, dat si een sonderlinge exempel der doech[115b]den was. Alsoe seer gaf si oer tot sterven, dat sij soe te spreken gien dijnck en scheen te doen sonder orlof der reeden. Want si was wal een heel jaer, dat si niet eens om vermakinge willen in den hof en genck, noch men en sach sie des hiligen dages niet hier ende daer ledich ommegaen callen of anders yet doen, daer gien orber of profijt der zielen in gelegen en was. Mer waer²⁾ dat sij enyge tijt crigen conde, soe kierde si oer inwendelike tot Gode. Want si en scheen niet te zueken dan een huecsken ende een boecsken^a), ende als si dat vercrigen conde, soe was si tevreden.

Dicwile³⁾ plach si wat guedes op te setten, daer si oerselven mede vernyen ende verwecken mochte totten doechden, als si oer wat verlawet voelde. Sij hadde mit [115c] eenre zuster een guet opset gemaket - ende heyt Lizebeth vanden Damme, daer⁴⁾ hiervoer^b) van geschreven is - dat si te gader in den dop wolden crupen^c). Dat was, dat si niet wesen en wolden, ende dat si niet berichten en wolden, dat hem niet bevolen en weer, ende dat si die guede gewoenten nae oeren vermoegen holden wolden; ende noch veel ander stichtiger punten hadden sij voergenoemen, dat si hem daertoe geven wolden. Ende als si hem in enych van desen ontgengen, soe plegen si malcanderen trouwelike te vermaenen^d), ende segeden: ‘Zuster, my duncket dat ghi begynnet te hycken⁵⁾ ende weren geerne uuten doppe.’ Al oer bedrijf satte si op niet te wesen⁶⁾, ende plach all oer dijnge daernae te schicken, dattet niet schynen noch geachtet en [115d] solde wesen. Mer gelick als men pleget te seggen,

1) kwam haar tegemoet.

2) na waer is daer geschrapt.

a) De spreuk van Thomas a Kempis (verg. zijn Vita door H. Rosweydus, p. 113, 120; ‘In omnibus requiem quaesivi, sed non inveni nisi in angellis cum libellis’) is blijkbaar uit den kring van de Broeders en Zusters des Gemeenen Levens afkomstig. Hier in ons hs. vindt men die spreuk, en van Andries IJserens, p. 209, heet het: ‘soe vroe als sie van den uutweendigen geenc, soe geenc sie totten inwendigen in hoer hoexken ende in hoer boexken.’

3) na dicwile is p (eind regel) geschrapt.

4) hs. da'e.

b) Zie 14d.

c) De zusters wilden niets wezen, gelijk een kuiken in den dop ook nog niet is.

d) Verg. voor een dergelijke afspraak elkander te vermanen 143a en D 253.

5) pikken; hier: teeken van leven naar de menschelijke natuur geven.

6) al haar streven was er op gericht niets te zijn.

[p. 204]

dat soe wie die eere vliet, den volget si nae, desgelikes wasset oec mit oer. Want al pijnde si oer overal te veroetmodigen ende onwijs^a) te toenen in andere menschen ogen, nochtan was si om oere doechden willen soeseer geachtet ende ontsichlick, dat oer oeck ons oversten merckelick ontsegen. Nye en conde men sie daertoe brenghen, dat si oer consent daertoe geven wolde, dat si buten huyses in anderen vergaderinge moder wesen wolde, datmen nochtan dicwile geerne gehad hadde. Mer nochtan en stont si oeren oversten hierin niet weder mit harden of straeken woerden of mit strengicheit, mer doegentlike oer¹⁾ onvolcomenheit toenende, als dat si daer niet wijs genoech toe en weer, noch alsulck verstant²⁾ en had[116a]de, dat tot soedanygen reymente noetdruftich weer. Sij plach van oetmodicheit te seggen: ‘Als men giene schape meer en heeft, soe pleget men die verkene an te tasten.’ Ende dat myende si aldus: dat die ander vuerige zusteren, die hier ende daer in anderen vergaderingen gesent weren, te rechte weren beteikent bi³⁾ den schapen om oere oetmodiger, sympelre gehorsomheit willen ende ander mennychvoldige doechden. Ende want dier nu all veel uutgesant weren, soe begonde men nu die verkene an te tasten, daer si oerselven mede myende; want si en becande oer niet te wesen dan seer rudich⁴⁾ ende onreyne ghelick enen verken, dat altoes meer geneyget is⁵⁾ inden dreck ende onreynicheit⁶⁾ te wesen dan in schoenen water.

Op een tijt was [116b] si mit eenre zuster uut in een ander vergaderinghe, daer si ene wijl tijts blijven solde om wat guets te ordynieren ende sommyge punten te veranderen, die niet soe vorderlick en weren totten doechden. Ende als si daer een wijlken geweest hadde ende die zusteren oer doechden hadden ondervonden, soe hadden si sie geerne toe eenre moder beholden; mer daer en conde men sie niet toe beweyken, dat sijt consentieren wolde. Mer alsoe vroe als si vermoede, dat si hem bi hemselven behelpen conden, soe pijnde si oer weder te huys te comen, ende ordeldet zaliger onder te wesen dan boven om mennichvoldige perykele, die daerin gelegen sin.

Sij plach onsen lieven Heren dagelix te bidden, dat Hi oer geven wolde mynne tot nederheit ende tot armoeden ende tot inwendigen sterven ende uut[116c]gaen oersselves; ende dese drie punten plach

a) Zie de aant. bij 64a over de goddelijke liefde, welke onwijs maakt naar den maatstaf van deze wereld.

1) aan den kant bijgeschreven.

2) hs. verstan met bovengeschreven t; daarachter is n geschrapt.

3) aangeduid door.

4) scabiosus.

5) bovengeschreven.

6) hs. onreyncheit.

[p. 205]

si nae oeren vermoegen te volbrengen. Want si mynde die nederste stede ende en wolde niet verheven wesen, ende si en sochte¹⁾ oeck giene mennichvoldige^a) of curiose²⁾ dijnge, die oer niet noetdruftich en weren. Mer slecht ende oetmodich weren die dijnge, die si plach te besigen; niet sonderlinge verworpen, noch uutnemende curioes, ende oec gaf si oer soeseer tot sterve³⁾ ende oerselven onder te hoelden^b), dat die synlicheit in oer gien stede en scheen te hebben⁴⁾. Alsoe seer mynde sie die doechde des swijgens ende sonderlinge over oeren wercke, dat si biwilen liever opstont ende haelde een dijnck, dat oer noetdruftich was, dan dat si gesecht hadde: ‘zuster, langet my dat’, of diergelick; dat nochtan ondertijden enen anderen harde⁵⁾ naebi lach. [116d]

Alte vuerechlike plach si die gebreke te vermanen, als si yet sach dat der rechter doechden contrary was. Want si was als een opgerichte pileerne tegen alle diegene, die niet gelijck⁶⁾ en wanderden. Ende hierom en was si niet alte seer gemynnet vanden genen, wes wanderinge ondertijden berispinge weerdich scheen te wesen. Want als hem nyement⁷⁾ nyet en dorste seggen⁸⁾ noch vermaenen, soe en scheen zuster Alijt daerin niet medalle verveert; mer alsoe als die waerheit uutwees, alsoe sprac si ende en want daer niet⁸⁾ medallen omme⁹⁾. Mer oerselves leven was alsulck, dat nyement seggen en mochte tot oer: ‘zuster, ic wolde dat gijt selven wat bed mede hielden, dat gi aldus vuerichlike van ons begeert.’ Want soe waer¹⁰⁾ dat si enen anderen in vermaende, daer plach si oersel[117a]ven sorchvoldelike voer te hueden. Ende hieromme - want si alsoe wal vermaende mitten exempel als mitten woerden - soe hadden sie diegene, die onsen lieven Heren ende die rechte doechden mijnden, in groter weerdicheit ende ontsagen sie wonderlike seer. Want si was in desen punte alsoe uutnemende vuerich, dat oersgelick hier niet veel geweest en heeft.

Sij plach oer spreeckzusteren, die oer bevolen weren, alsoe mercke-

1) bovengeschreven.

a) Mennichvoldig, d.i. veranderlijk, aardsch, tegenover het eeuwige; t.d.d. Zie Ruusbroec IV, 9: ‘Sijt gheerne allene, vliet menighfuldicheit’, en verg. ib. I, 30; III, 64; Brugman I, 278, 279, 282.

2) hs. curioese met geschrapte e.

3) verg. de aant. bij 26d.

b) Hem onderhoelden, den zinnelijken mensch onderdrukken, t.d.d.; verg. de aant. bij duycken ende schulen 18d.

4) te hebben aan den kant bijgeschreven.

5) zeer.

6) zoo als het hoort; Lübben: gelike, recht, billig; verg. 129b ongelick.

7) voor nyement is y geschrapt.

8) bovengeschreven.

8) bovengeschreven.

9) en wond daar geen doekjes om.

10) in alles (waarin zij).

[p. 206]

like in te setten¹⁾ ende totten doechden te hoelden, dat her Iohan Hoef, onse vader, van oer plach te seggen: ‘Soe wat jonger zusteren dat Alijt ten Veene bevolen worden ende die²⁾ oer insettinge³⁾ ende leere volgen willen, dat worden gemyenlike al merclike menschen inden doechden’. Sij plach si ondertijden daertoe te dwijngen in den [117b] begijnne, als si ierst gecomen weren, dat si des hiligendages ondertijden twie uren lanck uut gienen boecken en mosten lezen, mer si mosten liggen ende leeren alsoe wat guets bi hemselven dencken^a). Want alsoe als siselven⁴⁾ devoet ende ingekiert was tot onsen lieven Heren, ende was al meer geneyget tot inwendiger bedinge dan tot vele lezens uut boecken, hierom, daer siselven meest voertganges in voelde, daer plach si enen anderen alremeest toe te herden.

1) in te leiden, vertrouwd te maken met de gewoonten van het huis.

2) voor die is do geschrapt.

3) na insettinge is le geschrapt.

a) Insgelijks verhaalt D 254 van een oudere zuster te Diepenveen, dat zij het vele lezen bij jongere zusters tegengaat en dat zij deze opwekt haar devotie zonder dit hulpmiddel levendig te houden. Over het gebruik van boeken tot opwekking van godsdienstige overpeinzingen en de waardeering van dit middel is in de aant. bij 59a gehandeld. Boven, 30a, zagen wij, hoe het bidden van den rozenkrans als uiting van godsdienstigheid door de zusters onvoldoende wordt geacht.

4) na siselven is oer geschrapt.