Hier beginnen sommige stichtige punten van onsen oelden zusteren

(52) Van zuster Hermen van Mekeren. († 1447)

Dese guede zuster Hermen^a) was noch seer jonck, doe si toe meister Gerijts huys³⁾ quam; want si en was nyet dan negen jaer oelt, soedat si onsen lieven Heren niet en offerde die heffe⁴⁾ oere oeltheit, mer si began Hem te dienen, doe si soe te spreken noch nouwe mensche geworden en was. Sij was dochter Gijseberts van Mekeren, die den zusteren, doe si om des bannes willen in der Gelrescher vede verdreven worden, ynt sovende jaer een huys liende, daer si in woenden, hent⁵⁾ dat die ban over was^b). Ende si was oeck Ysentrude zuster, daer in enen anderen boecke van geschreven is^c). Ende als dan die⁶⁾ zuster[108c]en in oers vaders huyse woenden, als wi nu ghehoert hebben, soe hadde si merckelike veel aftreckens van oeren vrenden, die dagelix, alsoe vaeke alst hem genuechde, onder den zusteren gengen, dat die zusteren op die tijt niet wal ofwesen en mochten⁷⁾, soe alst doe mit hem gelegen was. Ende want si die werlt niet besocht noch ondervonden en hadde, soe geloefde si oeren werliken vrenden, ende myende dat alle dijnck alsoe weer, als sij segeden ende alset van buten scheen, soedat si hierom een wijl tijts niet alte vaste en stont in enen gueden opsette onsen lieven Heren ewelike te dienen. Mer daernae, doe si mitten zusteren weder toe Deventer quam ende van oeren vrenden was, wert si alsoe geheelichlike ommegekiert, ende gaf oer soe vuerichlike tot onsen lieven Heren ende tot [108d] allen doechden, dat sijt in oere wanderinge bewees,

a) Devote zusters 46 en Vita Ioannis Brinckerinck p. 345 heet zij Hermanna; verg. nog de noot bij 87d.

3) voor huys is g geschrapt.

4) verg. heffe des volks; het nietswaardige overschot van haar ouden dag.

5) voor hent is ha geschrapt.

b) Verg. 37b.

c) Waarschijnlijk moet men hier denken aan een Ned. origineel van het Lat. ‘Vita et conversacio Ysentrudis de Mekeren, sororis domus Magistri Gerardi,’ in Devote zusters 45 v. In de Vita Ioannis Brinckerinck p. 345 wordt zij genoemd de ‘germana’, d.i. eigen zuster van Hermanna van Mekeren.

6) in margine bijgeschreven.

7) waarvan de zusters toen niet verschoond konden blijven.

[p. 193]

dat si den oelden menschen altesaemen uutgedaen hadde mit synen wercken ende hadde angedaen den nyen, die na Gode geschapen was^a). Want doe si niet en hoerde noch en sach dan dat guet ende godlick was, doe wart si desgelikes mede guet, als Davyd secht: ‘Mittengerechtigen¹⁾ salstugerecht worden, mitten onnoeselen salstu onnoesel worden, ende mitten verkierden salstu verkiert worden^b). Ende want si dan aldus altemaele omghekiert was, ende en mynde nu niet die werlt noch die dijnge die daerynne syn, soe maecte sijs oer al quyt, dat²⁾ si van oeren vrenden gecregen hadde, ende daer si den anderen zusteren ongelijck in was. Want oer oelders hadden oer enen³⁾ rock gegeven, die van beteren wande was dan dat die gemyene zusteren [109a] droegen, ende dien gaf si over ende en woldes niet⁴⁾ beholden. Sij genck ondertijden op den dorpel liggen, dat die zusteren over oer solden gaen^c). Ende mit alre vlijticheit gaf si oer tot alre oetmodicheit ende verworpenheit, soedat die zusteren van oer plegen te seggen, dat si onse lieve Here bekiert hadde, gelick dat Hi sancte Pauwel bekierde. Alsoe vuerichlike gaf si oer totter Hiliger Schrijft, dat soewie wat calde, dat nochtan an gien Schrijft en droech, daer wiste sij altoes een guet punte op te seggen uuten ewangelio of anders, dat die hiligen^d) seggen, alsoe dattet den zusteren plach te verwonderen, hoe dat si die guede punten alsoe riede hadden⁵⁾.

Sij was sonderlinge oetmodich in clederen ende en cierden⁶⁾ oer niet medalle om den menscen te behaegen. Want alster [109b] yement quam, die sie spreken wolde, die nochtan al wat groet scheen te wesen nae der werlt, daer plach si wal toe te gaen int poerthuys ende hadde enen smeerygen kedel an. Sij hadde een oelt graw coevelken, dat was grover want, dan daer nu die zusteren rocke van dragen, ende dese covele hadde enen timpe⁷⁾ bijnae al soe dunne als een vijnger^e). Ende wantet alsoe rechte dunne was, soe placht⁸⁾

a) Combinatie van Kol. 3:9-10 en Eph. 4:22-24 als Chron. Wind. 285.

1) hs. gerchtigen.

b) Ps. 17(18):26-27.

2) zoo maakte zij zich vrij van alles wat, deed afstand van alles, wat.

3) na enen is beteren geschrapt.

4) lett. niets daarvan.

c) In Devote zusters 50 is het Ysentrut van Mekeren, die dezen wensch uitspreekt. Misschien heeft men hier dus weer een geval van overdracht evenals 19a, 49a. Zie over het ‘tredelinc’ willen zijn de noot bij 20c.

d) De H. Apostelen, de Kerkvaders.

5) bij de hand had.

6) voor cierden is cri geschrapt.

7) puntig uiteinde, tip, zooals een slaapmuts die heeft.

e) Het dragen van kappen was in de 13e en 14e eeuw algemeen en werd door de kloosterlingen overgenomen. Zie Costumes hist., ed. P. Mercuri et C. Bonnard, nouv. éd. Ch. Blanc II, 73, en verg. de af b. No. 90, 91, waar men zulke kappen met lange, spitse punten vindt afgebeeld. Chron. Wind. 366 wordt gesproken van een ‘cappa... liripipium sive timpam (Grube: ‘Kappenzipfel’) retro latam duplicem et oblongam per dorsum habens dependentem’. Biogr. A A U, 28, p. 249 leest men: ‘Ende want hij ynt fraterhuys wonde, soe had hy eene tympeken an sine covel.’

8) placht is plachtet, placht het.

[p. 194]

tendes¹⁾ omme te crummen, alsoft een verkenstert geweest hadde. Ende oeck en was si niet alte wal geraeket²⁾ in den maken, soedat sij seer verworpen scheen; ende mit deser covelen genck si bijwilen tot oeren vrenden int poerthuys, die mit beslagenen³⁾ tabberten tot oer quemen. Sij hadde alte sonderlinge⁴⁾ guede, stichtige ende oetmodige zeden, soedat [109c] oersgelijck niet veel in desen huys en was. Alte selden conde men gemercken, dat si een oge opsloech, als si yement tegemoete quam, mer altoes genck si alsoe zedich ende gesaet mit gevoelden handen of over malcanderen geslagen, alsof si uut oeren ynnigen gebede gecomen hadde. Ende als si ander taeflen sat, plach si alsoe schemelike voer oer te sien, alsof si nouwe myddes op die taefle sien en dorste. Ende alsoe zedich plach si dan te sitten, als ofter gien leven in geweest en hadde. Mit soe groter vliticheit hoerde si nae der lexe over maeltijt, ende soe grote mynne hadde si totter Hiliger Schrijft, dattet scheen dat si niet veel en merckede, wat oer voergeset wart.

Sij hadde in beveel, dat si die scheercamer verwaerde. Ende want si dan dicwile bi den werli[109d]ken luden moste wesen, soe hadde si oer soe eersomlick ende stichtelick biden luden dat si achter oeren rugge van oer plegen te seggen, dat si ene cierheit weer van meister Gerijts huys. Ende in alsulker weerdicheit hadden si sie⁵⁾ ende voelden alsoe hoechlike van oer, dat si plegen te seggen, dat si myenden, dat die zuster mitten hiligen engel spreke^a). Want oer callinge mit hem was gemyenlick⁶⁾ van onsen lieven Heren ende zalicheit der zielen; ende hier hadde si sonderlinge gracie toe; want si was recht bevellich van woerden ende angename van zeden, soedat oers bijwesens⁷⁾ gien verdriet en was. Wanneer dat die werlike vrouwen van alrehande dijnge calden, alset soedanigen luden gewoenlick is, dat plach si dan te breken mit anderen stichtighen [110a] materiën, die tot Godewert droegen^b). Dicwile mosten si oer seggen, wat si van der predicacie ontholden hadden. Ende wasset dan, dat si niet

1) aan het eind.

2) niet zoo heel goed uitgevallen.

3) met sieradiën opgelegd?

4) voor sonderlinge is g geschrapt.

5) si sie aan den kant bijgeschreven.

a) Dat zij in verkeer stond met haar geleiengel; verg. de aant. bij 88a.

6) hs. gemyelick.

7) genitief afhangende van verdriet.

b) 12d wordt gesproken over een zuster, die met stichtelijke lectuur de leeken bezig houdt.

[p. 195]

ontholden en hadden, soe plach si sie vrendelike te schelden, dat si dat¹⁾ woert Gods mit soe doven oren hoerden ende geven hem tot anderen ydelheiden, daer gien profijt der zielen in gelegen en is.

Sij was seer devoet ende ingekiert tot onsen lieven Heren onder myssen, ende dan plach si gemyenlike altoes oer oefninge te maeken vander passiën ende lijden ons lieven Heren. Ende meestelick plach si te overhaelen ende te edercauwen²⁾ Sijn oetmodige, mijnlike nederbugen tot onser cleynheit, ende dat Hi uut soe groter gloren in dese sudde³⁾ tot ons nedergeclummen is, ende heeft soe oetmodich ende neder geweest [110b] in al Synen leven, dat Hi anders niet en was dan als een stienken, dat soe cleyne is, datmen daerop treden mach, ende nochtan⁴⁾ nyet gewaer en wort^a). Dese dijnge weren oer alsoe begeerlike ynne, dat sijs niet allene en overdachte ende oefende bi oerselven; mer soe wie dat mit oer sprac of raets an oer versochte, dien plach si altoes te stueren totter passiën ons lieven Heren, ende dat hi daer sijn starcheit ende sijn vermoegen uuthaelen solde tegen alle bangicheit ende becoringe. Want, segede si, dat weer onmoegelick, dat een mensche in enygen passiën of becoringen solde ondergaen of daervan verwonnen worden, weert dat hi mit enen zueten, oetmodigen ende mynliken herten aenmercte, hoe groet, hoe wijs, hoe hoge ende hoe mogende⁵⁾ dat [110c] die guede God is, die nochtan alsoe oetmodige ende pijnlike dijnge om ons aengenaemen heeft, soedat al onse lyden ende bangicheit, dat wi hier te lyden hebben, bij Synen lyden niets niet te gelijcken⁶⁾ en is, al weert oec noch dusentwerve swaere⁷⁾. Dit ende desergelike punten⁸⁾ was gemyenlic oer callinge, als si mit yement sprac. Ende wantet oer soe rechte zuete ende begeerlick ynne was⁹⁾, soe plach si daer oeck mitten lyve nae te neygen, als si daervan calde, recht of sijt enen anderen inprenten wolde mit nederbuginge des hovedes of des lichaems, naedien dat¹⁰⁾ si dan vermoede, dat hem onse lieve Here dan bewesen hadde in den uutwendigen manyeren, als Hi dit of dat leerde of segede, of leet, soedat een ander uut oeren ynnigen ende [110d] god-

1) na dat is si d geschrapt.

2) in zijn gedachten terugroepen en overpeinzen.

3) poel.

4) vul aan des(= dat).

a) Verg. Ruusbroec III, 13: ‘ende dat Hi alsoe oetmoedich ende alsoe neder ende alsoe ongheacht was, dat Hi was als een steenkijn daer men op treet, ende niet ghewaer en wort,’ en zie de aant. over ‘tredelijnc’ 20c.

5) machtig; verg. hoogmogend.

6) vergelijken.

7) zwaarder (swaerere, swaerre, swaere).

8) voor punten is po geschrapt.

9) bovengeschreven.

10) gelijk.

[p. 196]

dienstigen manyeren van buten tot devociën mochte verwecket worden¹⁾.

Sij hadde seer veel spreeckzusteren; ende want si selven vol guets was, soe plach si²⁾ sie alsoe merckelike totten doechden ende tot gueden zeden te hoelden; ende sonderlinge plach si sie te stueren totter passiën ons lieven Heren, want die was oer altoes in den herten, ende daerom hadde si sie dicwile inden monde. Want nae den woerden ons Heren: uut overvloedicheit des herten soe spreket die mont^a), ende hoedanich dat een mensche van bijnnen is, alsoedanich pleget hi hem geerne te toenen in woerden ende manyeren van buten.

1) boven in margine geschreven.

2) hs. sie met geschrapte e.

a) Verg. Mt. 12:34, Lc. 6:45.